تحولات چند دهه اخیر به ویژه در دو دوره حاکمیت طالبان؛ جامعه یهودی های ساکن افغانستان را فراری داده است.
از صدها خانواده یهودی که قرن ها در کنار مسلمانان هرات زندگی مسالمت آمیز و پررونقی داشتند؛ اکنون فقط چند کنیسه و قبرستان به یادگار مانده است.
روزگاری؛ صدها سال قبل از امروز، خانواده های زیادِ یهودی در استان هرات در غرب افغانستان زندگی داشتند.
شهر هرات به عنوان مرکز فرهنگی و تجاری، میزبان جمعیت قابل توجهی از یهودیان بوده است.
این جامعه در طول قرون متمادی در تجارت، صنایع دستی و تبادل فرهنگی نقش بسزایی ایفا کرده و با دیگر اقوام و مذاهب به صورت مسالمت آمیز همزیستی داشته است.
گفته شده مسلمانان و یهودیان بیش از دو قرن بدون منازعه‌ای با یکدیگر در هرات زندگی می‌کردند.
کنیسه‌ها و قبرستان‌های قدیمی در هرات، شاهدی بر حضور پررنگ یهودیان در این منطقه هستند.
برخی از آگاهان حوزه فرهنگ و تاریخ گفته اند که یهودیان ساکن هرات به دلیل فشار برای تغییر دین یا پرداخت جزیه، از ایران به هرات مهاجرت کرده اند.
از یهودیان ساکن هرات کنیسه‌های یوحا، گلکیا، شماویل و گرجیا به یادگار مانده است.
قبرستان‌های یهودی در شهر هرات نیز یادگارهای مهمی از جامعه‌ای هستند که نقش مهمی در تاریخ فرهنگی و اقتصادی این مناطق ایفا کرده اند.
در قرن بیستم، به ویژه پس از تحولات سیاسی در افغانستان، جمعیت یهودیان به تدریج کاهش یافت و بسیاری از آنان به کشورهای دیگر مهاجرت کردند.
دوران حاکمیت نخست طالبان در دهه 1990، شرایط را برای اقلیت‌های مذهبی، از جمله یهودیان، بسیار دشوار کرد. طالبان با اتخاذ سیاست‌های تندروانه و تبعیض‌آمیز، اقلیت‌های مذهبی را تحت فشار قرار دادند.
گزارش‌هایی از تهدیدها و آزار و اذیت یهودیان در این دوره وجود دارد که منجر به خروج تقریباً کامل این جامعه از افغانستان شد.
این تهدیدها نه تنها به از بین رفتن یادگارهای فیزیکی یهودیان می‌انجامد، بلکه بخش مهمی از تاریخ و تنوع فرهنگی افغانستان را نیز در معرض نابودی قرار می‌دهد.
با بازگشت طالبان به قدرت در سال 2021، نگرانی‌ها درباره وضعیت اقلیت‌های مذهبی دوباره افزایش یافت.
هرچند جمعیت یهودیان در افغانستان اکنون تقریباً وجود ندارد، اما میراث فرهنگی و تاریخی آنان همچنان در شهرهایی مانند هرات باقی مانده و نشان‌دهنده تنوع فرهنگی و تاریخی این سرزمین است.
