آیت الله العظمی شیرازی: حکم کردن فقط مخصوص خداست، لذا شورا در احکام و تکالیف جایی ندارد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز شنبه دوازدهم صفر سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با جایگاه شورا در احکام و تکالیف، با اشاره به آیه 40 سوره یوسف: إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ، حکم کردن مخصوص هیچ کس جز خدا نیست، فرمودند: «إنْ» در این آیه شریفه، نافیه است و بدان معناست که جز خدای متعال کسی نمی تواند حکم و تکلیف صادر کند، لذا شورا در احکام و تکالیف جایی ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند: جایگاه شورا در موضوعات می باشد، همانگونه که در روایات و تفاسیر هم ذکر شده است، و در عین حال این مساله ای علمی است.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند: هر گاه در موضوعات اختلافی پیش آمد، مراجعه به شورا و استفاده از مشورت جمعی بلااشکال است اما در شورا نمی توان حکم و تکلیف معین نمود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با اطلاق ابن رسول الله به ائمه اطهار فرمودند دشمنان همواره از این که امام حسن و امام حسین سلام الله عیهما را ابن رسول الله می خوانده اند ناراحت بودند و در جواب می گفتند که ایشان ابن علی و ابن ابوطالب هستند ، که البته در طول تاریخ بارها پاسخ آنان داده شده است.

معظم له در ادامه فرمودند: همان گونه که در زبان فارسی ، سه کلمه ی پسر و دختر و فرزند وجود دارد و کلمه فرزند ، هم دلالت بر پسر و هم دختر دارد ، در زبان عربی نیز سه کلمه ی ابن ، بنت و وَلَد وجود دارد که ابن به معنای پسر و بنت به معنای دختر و وَلَد به معنای هم فرزند دختر و هم فرزند پسر است ، لذا در لغت عرب ، امام حسن و امام حسین سلام الله علیهما ظاهرا ابن ابوطالب هستند و ابن رسول الله نیستند ، اما خدای عزّوجل در چند مورد استثناء فرموده و یک مورد آن در همین جاست ، بنابراین امام حسن و امام حسین و امامان معصوم سلام الله عیهم اجمعین همگی ابن رسول الله هستند.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند: ابن رسول الله نه تنها به امام حسن و امام حسین گفته می شود بلکه شامل تمامی امامان معصوم نیز می شود ، لذا حتی امام حسن عسکری سلام الله علیه هم ابن رسول الله هستند که چند واسطه با پیامبر اکرم فاصله دارند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به حدیث مشهور پیامبر اکرم: ﴿إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي ما إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بهما لَنْ تَضلُّوا أبَداً و إنّهما لَنْ يَفْتَرِقا حَتى يَرِدا عَلَيَّ الحَوْضَ، من دو چیز گرانبها را در میان شما باقی می‌گذارم، کتاب خدا و عترت و اهل بیتم را، تا زمانی که به این دو چیز گرانبها تمسک کنید گمراه نخواهید شد، این دو از یکدیگر جدا نخواهند شد تا اینکه روز قیامت در کنار حوض کوثر نزد من بازگردند، فرمودند: معنای این فرمایش پیغمبر اکرم این است که هر چه در قرآن مُجمَل آمده یا ذکر نشده باید از عترت گرفت، بالنتیجه طبق فرمایش رسول اکرم هر چه عترت گفتند در حُجّیت ، همانند قرآن است.

معظم له در رابطه با راه های فهمیدن کلام خدا در قرآن فرمودند: مرحوم شیخ انصاری رضوان الله علیه در اوایل کتاب رسائل، بعد از بحث قطع، به این مساله اشاره کرده است که ظواهر قرآن، و آیاتی که ظهور دارد، حجت است، و خدای عزوجل، در قرآن، چیزهایی را مُجمل گذاشته است، که برای فهم آن ها بر اساس فرمایش رسول خدا که فرمودند: كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي، بایستی هر آنچه که عترت فرموده اند را به قرآن ضمیمه کرد، و در اینجا باید دید که حاصل چه می شود.

ایشان در رابطه با دلیل برخی از اختلاف ها در تفسیر آیات قرآن فرمودند: دلیل این اختلاف ها، به خاطر برخی از ظواهری است که با هم تعارض دارند، یا به دلیل برخی از تزاحم هاست، یعنی گاه دو امر لازم واقع می شود که مکلف، قادر به جمع آن ها نیست، و مشخص نیست که کدام مقدم است، یا در کدام مخیر است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: در مواردی که آیات قرآن، ظهور دارد، و معارض هم ندارد، و در جایی که از روایات، ظهور به دست می آید، مشکلی وجود ندارد و این مساله، از مُسلّمات فقه است.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۷ سوره حشر: وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ و شما آنچه که از سوی رسول خدا می آید، دریافت کنید، فرمودند: معنای این آیه این است که در جاهایی که آیات قرآن ظهور ندارد، کلام رسول خدا بایستی ضمیمه قرآن شود، و رسول خدا هم فرموده اند: كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي یعنی باید کلام عترت هم ضمیمه شود، و این سه، با هم هستند.

معظم له با اشاره به اولین سخنرانی امیر المومنین پس از خلافت ظاهری که پس از ۲۵ سال از شهادت رسول خدا، مردم با آن حضرت بیعت کردند، فرمودند: در این سخنرانی که شاید در نهج البلاغه و کتب اربعه و جاهای دیگر هم آمده باشد، حضرت مطلبی فرمودند که مضمونش این است که همان گونه که خدای عزوجل توحید را بدون نبوت قبول نمی کند، یعنی اگر کسی بگوید خدایا من تو را قبول دارم و تو یکتا و عادل هستی و به تمام صفات تو شهادت می دهم اما پیغمبر خدا را قبول ندارد، خدا می گوید من این توحید را قبول ندارم، و کذلک اگر کسی توحید و نبوت را قبول دارد اما ولایت را قبول ندارد، باز هم خدا می گوید این را من نمی خواهم، یعنی این سه با هم هستند.

ایشان در رابطه با عقد دختر با اکراه و اجبار فرمودند: اگر عقد دختر با اکراه و اجبار صورت بگیرد، باطل بودن آن، اجماع میان فقهاست، یعنی رضایت دختر، شرط صحت عقد است، و چنانچه که عدم رضایت، آشکار شود، عقد صحیح نیست.

آیت الله العظمی شیرازی با متفاوت دانستن اجبار و اضطرار در عقد ازدواج دختر، فرمودند: در عقدی که با اجبار و اکراه ، صورت می گیرد، عامل بیرونی، مثل پدر، دختر را مجبور به عقد می کند، اما در عقد اضطراری، دختر صرفا با در نظر گرفتن برخی از شرایط، خود تصمیم به قبول عقد می گیرد، لذا عقد اجباری، باطل، اما عقد اضطراری، صحیح است.

معظم له در ادامه فرمودند: این مساله از قدیم مطرح بوده و حتی در کتاب شرایع هم موجود است که اگر دختر در از دواج با خواستگاری، رضایت داشت، و خواستگار هم مناسب با اوست، اگر پدر رضایت ندهد، عدم رضایت او ملاک نیست، علاوه بر آن که بسیاری از فقها معتقدند که اگر دختر، رشیده است، اجازه ی پدر، امری اخلاقی، و نه ضروری و الزامی است، علی ای حال، مساله میان فقها، محل اختلاف شدید است.

ایشان در رابطه با نظر فقهی خود در مورد دختری که بدون اذن پدر ازدواج کند، فرمودند: به نظر من دختری که بدون اجازه ی پدر عقد نماید، فعل حرامی مرتکب شده، اما عقد ازدواج او باطل نیست، همچنین جماعتی از فقها از جمله مرحوم سید عبدالهادی شیرازی و برخی از معاصرین گفته اند که در چنین شرایطی عقد باطل نیست، و ولایت پدر بر دختر رشیده اعمال نمی شود، اما در هر صورت، اجازه ی پدر در عقد دختر، امری اخلاقی است.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۶ سوره نساء: وَابْتَلُوا الْيَتَامَىٰ حَتَّىٰ إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ، یتیمان را آزمایش کنید تا هنگامی که بالغ شده و قدرت بر نکاح پیدا کنند آن‌گاه اگر آنها را دانا به درک مصالح زندگی خود یافتید اموالشان را به آنها باز دهید، فرمودند: در بحث رشد، که در قرآن هم گفته شده: یتیمان را آزمایش کنید تا هنگامی که بالغ شده و قدرت بر نکاح پیدا کنند، رشد به معنای رشد عرفی است، و ممکن است در سنین متفاوتی باشد، ممکن است گاهی در سنِ زودرس، پسر یا دختر رشید یا رشیده شوند، و گاه ممکن است نشوند، لذا اگر ولی تشخیص داد که دختر رشیده است، کافی است، اما اگر ولی تشخیص داد که رشیده نیست، بالنتیجه کافی است.

ایشان در ادامه فرمودند: که در باب نکاح، روایت وجود دارد که ولی، صغیر و صغیره را اگر مصلحت بداند، بنابر مشهور، یا مفسده نداشته باشد، بنابر قول غیرمشهور، می تواند تزویج کند، اما در باب طلاق، نه روایت داریم، و نه فقها فتوا داده اند که ولی می تواند طلاق دهد.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین فرمودند: اگر صغیر که اراده اش دست پدر بوده، وقتی که بالغ شد، و ازدواج مورد رضایت او نبود، بنا بر نظر برخی از فقها، از جمله مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی، می توانند عقد را به هم بزنند، اما این خلاف مشهور و اطلاقات است، چرا که ما هستیم و کتاب الله و عترتی اهل بیتی، و اطلاقات هم ظهور است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: برخی از احکام نذر،شرح آیه تطهیر، حکم پوشیدن کفش برای کسی که روی صندلی نماز می خواند، حکم ارث مالی که صاحب آن خمس نداده، و شرح آیه 6 سورم زمر، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.