معاون وزیر آموزش‌وپرورش ایران با اعلام آخرین مهلت مراجعه دانش آموزان مقطع اول ابتدایی به پایگاه‌های سنجش اعلام کرد دست‌کم ۳۰ هزار دانش‌آموز کلاس اولی به پایگاه‌های سنجش آمادگی تحصیلی مراجعه نکرده‌اند.
آمار نگران‌کننده کودکانی که به مراکز سنجش مراجعه نمی‌کنند نشان می‌دهد طی سال‌های آینده یکی از مشکلات بزرگ ساختار آموزشی ایران بی‌سوادی و رشد چشمگیر بازماندگان از تحصیل خواهد بود.
دلایل و جزئیات امتناع خانواده این ۳۰ هزار دانش‌آموز از ثبت‌نام به صورت دقیق مطرح نشده، اما بهمن‌ماه ۱۴۰۲ معصومه نجفی پازوکی، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش ایران، مدعی شده بود با طراحی سامانه‌ای که در آن اطلاعات دانش‌آموزان با آمار ولادت در سامانه ثبت احوال تطبیق داده می‌شود، مشخص شده چند هزار دانش‌آموز به دلایل معلولیت و ناتوانی از حضور در مقطع اول ابتدایی بازمانده‌اند.
رشد نرخ جاماندگان از تحصیل در ایران طی سال‌های اخیر بارها مورد توجه کارشناسان آموزشی قرار گرفته است، کارشناسان بر این باورند که این موضوع می‌تواند در آینده به تبعاتی مانند احساس نابرابری تحصیلی، بحران‌های اجتماعی و کاهش سطح دانش در جامعه ایران و بی‌سوادی منجر شود.
در کنار جاماندگان از تحصیل آنچه نگرانی‌ها را افزایش داده رشد آمار ترک تحصیل در دوره ابتدایی و متوسطه است. مطابق آمارهای اعلام‌شده، در فروردین ۱۴۰۳ دست‌کم ۹۲۹ هزار و ۷۹۸ دانش‌آموز در مقاطع مختلف ترک تحصیل کرده‌اند.
این آمار نشان‌دهنده رشد دو درصدی ترک تحصیل در آخرین سال تحصیلی در قیاس با سال تحصیلی پیش از آن است، در این آمار بالاترین میزان ترک تحصیل مربوط به رده سنی ۱۵ تا ۱۷ سال است.
از مجموع سه میلیون و ۵۵۲ هزار و ۸۸۹ دانش‌آموز این مقطع سنی ۵۵۶ هزار و ۹۹۴ نفر از تحصیل بازماندند که ۲۹۵ هزار و ۱۰۱ نفرشان را پسران و ۲۶۱ هزار و ۸۹۳ نفر را دختران تشکیل می‌دهند.
در رده سنی ۶ تا ۱۱ سال که سال‌های ابتدایی تحصیل قلمداد می‌شود نیز آمارها حاکی از آن است از ۹ میلیون و ۸۶ هزار و ۸۰۵ نفر ۹۶ هزار و ۲۰۲ نفر از پسران و ۷۸ هزار و ۹۱۲ نفر از دختران از تحصیل بازماندند که درمجموع به معنای ۱۷۵ هزار و ۱۱۴ نفر جامانده از تحصیل است.
البته صحت این آمارهای همچنان محل تردید است. براساس گزارش رسانه‌های کشور این آمار با واقعیت موجود در جامعه همخوانی ندارد و آمارهای واقعی جاماندگان از تحصیل به‌مراتب بیش از اعداد اعلام‌شده است.
انجمن حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل شهریور ۱۴۰۲ با انتشار گزارشی مدعی شد در سال تحصیلی ۱۴۰۲ تنها ۷۳ درصد کودکانی که باید تحصیلشان را در کلاس اول آغاز کنند ثبت‌نام کرده‌اند. این موضوع به معنای بیشتر بودن تعداد کودکان جامانده از تحصیل از آمارهای رسمی وزارت آموزش‌وپرورش است.
مسئله نابرابری اقتصادی در جامعه ایران تاثیر روشنی بر انصراف از تحصیل دانش‌آموزان دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی سال تحصیلی ۱۳۹۹ اعلام کرده است که حدود ۷۰ درصد کودکان بازمانده از تحصیل در دهک یک تا پنج قرار دارند و دهک دوم با ۲۲ درصد بیشترین سهم جاماندگان از تحصیل را دارد.
قرار گرفتن استان سیستان و بلوچستان در رده اول جاماندگان از تحصیل، نشان می‌دهد نابرابری توزیع امکانات تحصیلی در کنار مشکلات اقتصادی تاثیر آشکاری بر آمارهای ثبت‌شده دانش‌آموزان جامانده یا انصراف‌دهنده از تحصیل دارد.
با توجه به شرایط آموزشی سال‌های اخیر، کارشناسان بارها بر ضرورت تغییرات ساختاری در بدنه آموزش‌وپرورش و سیاست‌های آموزشی ایران تاکید کرده‌اند.
