آیت الله العظمی شیرازی: عدالت حقیقتی یکسان در همه جاست فقط مراتب عدالت ممکن است فرق داشته باشد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه ششم صفر سال ۱۴۴۶ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از احکام عدالت برای امامت جماعت فرمودند : در باب نماز جماعت، روایت خاص از معصوم علیه السلام وجود دارد که اگر انسان تصور می کرد که شخصی مسلمان و مومن و عادل است و پشت سر او نماز خواند اما بعدا مشخص شد که آن امام جماعت، عادل نبوده و یا مثلا حتی یهودی بوده است، به جهت دلیل خاص، نماز او باطل نیست.

معظم له با تاکید بر اینکه عدالت حقیقتی یکسان در همه جاست فرمودند : این مطلب از روایات برداشت می شود و فقط مراتب عدالت ممکن است فرق داشته باشد، مثلا فردی عادل است اما شخص دیگری عادل تر از اوست چرا که عدالت ملکه ای است که در همه ی افرادی که دارای این صفت هستند وجود دارد.

ایشان هم چنین با تاکید بر اینکه عدالت در امامت جماعت، قضاوت، و شاهد و در هر جا که عدالت شرط است، حقیقتی یکسان است، فرمودند : اما برخی از فقها از جمله صاحب حدائق معتقدند که عدالت در امامت جماعت با عدالت در قاضی و مرجع تقلید متفاوت است که در این زمینه از برخی روایات استفاده نموده اند که این نظریه خلاف مشهور و خلاف ظاهرِ جمعِ بین روایات است.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر اینکه عدالت در برخی امور از جمله تشخیص بیماری ها که نیاز به مراجعه به پزشک و اهل خبره می باشد، شرط نیست، فرمودند : در چنین مواردی لازم نیست که فرد اهل خبره، عادل، مومن و یا حتی مسلمان باشد بلکه اهل خبره بودن و ثقه بودن کفایت می کند، مثلا در باب قبله در عروة الوثقی حتی اسلام را شرط نمی داند.

معظم له در رابطه با وام هایی که با چند در صد سود به مشتریان داده می شود، فرمودند: اگر این گونه وام ها جنبه ی ربا داشته باشد، مطلقا جایز نیست، چرا که از امیرالمومنین علیه السلام روایت شده که: لَعَنَ رَسُولُ الله صلى الله عليه و آله اَلرِّبا و آكِلَهُ و بائِعَهُ و مُشْتَريَهُ وَ كاتِبَهُ و شاهِدَيْهِ، پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در اين روايت، پنج گروه را كه در ارتباط با ربا هستند، لعنت فرموده اند: رباخوار ، فروشنده مال ربوی، ربا دهنده، كسى كه ربا را محاسبه مى كند، شهود قرارداد ربا.

ایشان در ادامه فرمودند: اگر این وام ها تحت عنوان مضاربه یا سایر عقود شرعی از سوی بانک ها پرداخت می شود، اگر واقعا شروط مضاربه در آن رعایت می شود، اشکال ندارد، و حتی اگر به خاطر اصل صحت، به آن مضاربه گفته می شود، باز هم اشکال ندارد، اما اگر فقط از لفظ مضاربه استفاده شده اما شرایط مضاربه در آن عمل نمی شود، ربا محسوب می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: ربا دادن به کافر جایز نیست، اما ربا گرفتن از کافر حربی بنا بر قول مشهور جایز است، البته روایات صحیحه هم وجود دارد و جماعتی از فقها نیز به آن عمل کرده اند و من هم این مساله را بعید نمی دانم که ربا گرفتن از کافر ولو غیرحربی، چه مُعاهد، چه مشرک، چه اهل کتاب، بنا بر این قول ، مطلقا اشکال ندارد.

معظم له با اشاره به مالکیت برخی از بانک ها در کشورهای اسلامی ، فرمودند : در کشورهای اسلامی ، غالبا برای بانک ها ، مالکیت وجود ندارد ، یا به تعبیری مجهول المالک هستند ، لذا از این باب ، و نه بحث ربا ، گرفتن وام از این گونه بانک ها ، نیاز به اجازه حاکم شرع و فقیه جامع الشرایط دارد ، و گرنه وام گرفتن از این چنین بانک هایی جایز نیست ، اما در کشورهای غیراسلامی ، چون توافق هایی بین آنها و کشورهای اسلامی وجود دارد ، و در نتیجه معاهد یا مستامن و ذمی هستند ، به جز محارب که استثنا می باشد ، در سایر موارد ، معامله با آن ها صحیح است ، چه مسلمانان با آن ها معامله کنند و چه آنها با یکدیگر.

ایشان در رابطه با جواز شرعی وام هایی که توسط برخی از صندوق های قرض الحسنه یا بعضی از بانک ها در ازای قرار دادن چند ماه سپرده در آنجا ، اعطا می شوند ، فرمودند : این مساله محل اختلاف است ، و به نظر من اشکال ندارد و ربا محسوب نمی شود ، چرا که در اینجا تحدید مورد قرض ، و محدود کردن آن به افراد خاصی است ، و به مانند آن است که مثلا فردی بگوید هر کسی که به مجلس من بیاید ، من به او قرض می دهم ، در اینجا ، این فرد ، محدوده قرض دادن را فقط شامل کسانی کرده است که به مجلس او می روند ، و به هر کسی پول قرض نمی دهد.

آیت الله العظمی شیرازی بر اساس روایات متعددی که از پیامبر اکرم و معصومین علیهم السلام نقل شده که كُلُّ قَرْض جَرَّ نَفْعاً فَهُوَ رِباً ، هر قرضی كه موجب نفع شود ، رباست ، فرمودند : گاه انسان مثلا می گوید من به کسی قرض می دهم که منزل من را نظافت کند ، در اینجا ، چون نفعی برای انسان به همراه دارد ، ربا محسوب می شود ، اما اگر مورد قرض را محدود کرد ، برخی از فقها گفته اند که این هم ربا محسوب می شود ، اما به نظر من ، این ربا نیست.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند: اگر کسی می گوید من به افرادی قرض می دهم که پول خود را نزد من سه ماه یا شش ماه یا یک سال بگذارند، این محدود کردن مورد قرض است، و به معنای منفعت بردن از قرض محسوب نمی شود، همانند شخصی که می گوید من فقط به سادات قرض می دهم، یا به افراد عالم، یا به طلاب و دانشجویان، یا به کسی که نماز شب می خواند، قرض می دهم، لذا محدود کردن قرض، ربا محسوب نمی شود، اما اگر از قرض دادن، سود ببرد، ربا محسوب می شود.

ایشان با تاکید مجدد بر تفاوت نفع بردن از قرض با محدود کردن مورد قرض، فرمودند: وقتی انسان می گوید من به کسانی که به مجلس من می آیند، قرض می دهم، طبیعی است که مجلس او شلوغ می شود، اما در حقیقت او، مورد قرض را محدود کرده، اگر چه نفع هم می برد، لذا محدود کردن مورد قرض، اگر چه موجب نفعی هم برای انسان باشد، اشکال ندارد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : مفهوم حضانت و برخی از احکام آن، دلیل نگاه داشتن عده، برخی از احکام بانک و ربا، برخی از احکام شهید، و برخی از احکام مطهرات، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.