کشف یک کتیبه سنگی در عربستان که توسط صحابی مشهور پیامبر اسلام حکاکی شده است

نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد کتیبه‌ای که به زبان عربی باستانی بر روی تخته سنگی در نزدیکی یک مسجد متروک در عربستان سعودی حک شده است، احتمالاً به یکی از اصحاب شهید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تعلق دارد.

اگرچه تا کنون کتیبه‌های بسیاری از دوران اولیه اسلام به دست آمده، با این حال مولفان آن‌ها به جز در یک مورد، معلوم نشده است.

باستان‌شناسان می‌گویند کتیبه ای یافت‌شده که در اوایل قرن هفتم و قبل از تسلط اسلام بر شبه‌جزیره عربستان بر روی صخره حکاکی شده است و به همین خاطر شاهد مهمی از حجاز پیش از اسلام (منطقه‌ای که مکه در آن قرار دارد) و پیشینه مذهبی مردم این سرزمین محسوب می‌شود.

بنابر اعتقاد کارشناسان و با توجه به شواهد موجود، این کتیبه توسط حنظلة بن ابی عامر مشهور به «غسیل‌الملائکه» از یکی از صحابی شهید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به نگارش درآمده است.

یک خوشنویس ترک برای اولین بار در سال ۲۰۲۱ در حال بازدید از مسجدی قدیمی در شهر طائف، که گمان می‌رود توسط امیرالمومنین علی ابن ابیطالب ساخته شده باشد، متوجه دو کتیبه بر روی تخته سنگی برجسته در ارتفاع تقریباً ۱۰۰ متری شد.

پس از بررسی کارشناسان معلوم شد کتیبه‌ها به خط «پالئو-عربی» (یا عربی باستانی) نوشته شده‌اند. این خط مرحله آخر الفبای عربی پیش از اسلام محسوب می‌شود.

نویسنده کتیبه‌ بالایی خود را «حنظلة ابن عبد عامر» معرفی کرده و نوشته است: «به نام تو ای پروردگار ما. من حنظلة [ابن] عبد عامر هستم، از تو می‌خواهم که نسبت به خدا تقوا پیشه کنی.»

نویسنده کتیبه‌ پایینی نیز خود را عبدالعزة ابن سفیان معرفی کرده و نوشته است: «به نام تو ای پروردگار ما، من عبدالعُزّیٰ پسر سفیان هستم و تو را به تقوای خدا سفارش می‌کنم.»

محققان تواریخ سنتی مسلمانان، سوابق نسب‌شناسی اعراب را مطالعه کردند و دریافتند که ترکیب این نام‌ها بسیار نادر است.

آنان می‌گویند تنها یک نفر به نام حنظله که پدرش عبد عامر نام داشته به چنین اسمی می‌خورده است. این شخص به قبیله اوس مستقر در یثرب (که اکنون مدینه نامیده می‌شود) تعلق داشته و در تاریخ اسلام به عنوان یکی از صحابی‌های محمد برجسته است.

مطابق روایات موجود در تاریخ اسلام، حنظله در میان افرادی بود که به پیامبر اسلام ایمان آورد، او بیش از همه به خاطر روایتی که از روزهای آخر زندگی‌اش نقل شده است شهرت دارد.

مطابق این روایت او از پیامبر اکرم خواسته بود تا شب پیش از جنگ احد، که مصادف با شب عروسی‌اش بود، پیش همسرش بماند و به همین خاطر صبح روز بعد به سپاه اسلام پیوست.

حنظله در جریان این جنگ به شهادت رسید و از پیامبر اکرم نقل شده است که «فرشتگان او را غسل می‌دهند.» به همین جهت در تواریخ اسلامی از وی با نام «غسیل‌الاملائکه» یاد می‌شود.

استفاده از خط عربی باستان، قدمت این کتیبه‌ها را به اواخر قرن شش یا اوایل قرن هفتم میلادی بازمی‌گرداند. این مقطع با زمان شهادت حنظله صحابی پیامبر اکرم در جنگ احد در سال ۶۲۵ میلادی مطابقت دارد.

نام شخص دوم، عبدالعُزّی، به بت عزی اشاره دارد و بیشتر از این ایده حمایت می‌کند که کتیبه‌ها توسط افرادی نوشته شده‌اند که (دستکم در آن زمان) از پیروان اسلام نبوده‌اند.

این مشاهدات، محققان را به این نتیجه رسانده که به احتمال زیاد حنظله همان کسی است که با پیامبر اکرم مرتبط است و او این کلمات را هنگام سفر به طائف، احتمالاً با شخصی به نام عبدالعزی قبل از پذیرش اسلام، روی صخره حکاکی کرده است.

جیمز مونتگومری، استاد مطالعات عربی و خاورمیانه در دانشگاه کمبریج، می‌گوید هرچند این تشخیص به احتمال زیاد دقیق است با این حال برای انتساب آن به همان حنظله تواریخ اسلامی باید منتظر شواهد بیشتر ماند.