آیت الله العظمی شیرازی: مراد از امام زمان فقط امام معصوم است و لازم نیست انسان نسبت به مرجع تقلید و فقیه معرفت داشته باشد، و فقط لازم است از او تقلید کند، چون اهل خبره است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز سه شنبه بیست و پنجم ذی حجه سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به حدیت منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: مَن ماتَ وَ لم يعرف إمامَ زمانِهِ ماتَ مِيتةً جاهليّةً، هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناخته باشد، به مرگ دوران جاهلیت مرده است، فرمودند: امام زمان در این حدیث، به معنای امام معصوم است، و شامل هر امام معصومی در زمان خود می شود، مثلا در زمان امام صادق یا در زمان امام حسن عسکری و یا سایر ائمه علیهم السلام، امام زمان خود بوده اند.

معظم له در رابطه با حکم اطلاق عنوان امام زمان بر غیرمعصومین فرمودند: مراجع تقلید و فقها، جانشین امام معصوم هستند، و اگر چه بسیاری از اختیارات امام معصوم به آنان واگذار شده اما از آنان تعبیر به امام زمان نمی شود.

ایشان در ادامه فرمودند: لازم نیست انسان نسبت به مرجع تقلید و فقیه معرفت داشته باشد، و فقط لازم است از او تقلید کند، چون اهل خبره است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با مفهوم و برخی از احکام مربوط به اِعراض فرمودند : مساله ی اِعراض در آیات قرآن کریم و روایات نیامده است اما نکته قابل توجه، صدق سکونت در یک مکان است، لذا اگر کسی ساکن شهری بود و بعد ساکن شهر دیگری شد و تصمیم داشت روزی دوباره به شهر اول بازگردد و در آنجا ساکن شود و بماند، در این صورت این شخص از شهر اول اِعراض نکرده است.

معظم له در ادامه فرمودند : اما اگر فردی از شهری که ساکن بوده اِعراض کرد یعنی بنا ندارد که دوباره روزی به شهر خودش برگشته و ساکن آنجا شود، در آنجا صدق سکونت نمی کند و در آن شهر مسافر محسوب می شود.

ایشان در رابطه با حکم عدول از اِعراض فرمودند : در رابطه با عدول از اِعراض غالبا فقها متعرض به این مساله نشده اند اما برداشت من این است که اگر شخصی اِعراض کرد ولی بعدا تصمیم گرفت که دوباره در شهر خودش ساکن شود، چنانچه عرف، این تصمیم او را بفهمد و او را مسافر محسوب نکند، عدول از اعراض صحیح و در آن شهر مسافر محسوب نمی شود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : مرحوم حاج آقا رضا همدانی فرموده اند و بقیه ی فقها هم از ایشان پذیرفته اند که ما نیاز به مفاهیمی چون وطن و مسکن نداریم و فقط به همین مقدار که مسافر صدق نکند کفایت می کند لذا اگر کسی از اِعراض خود عدول کرد قاعدتا باید بگوییم که حکم عدم اِعراض را دارد.

معظم له در رابطه با حکم کثیر السفر نمودند : در روایات ، عنوان کثیرالسفر نیامده است ، ولی فقها از این عنوان ، برای تسهیل استفاده کرده اند ، اما در روایات از دو عنوان استفاده شده ، که همین معنا را دارد ، عنوان اول مربوط به کسی است که شغل او سفر است ، ماننده راننده ، و عنوان دوم مربوط به کسی است که شغل او سفر نیست ، اما مثلا در شهری ساکن است ، ولی شغل او در شهر دیگری است ، و بایستی همه روزه یا بیشتر روزها ، بین شهر محل سکونت و شهری که در آنجا کار می کند ، رفت و آمد نماید ، به این عنوان ، کثیر السفر گفته می شود.

ایشان در رابطه با ملاک کثیر السفر فرمودند : آنگونه که در روایات آمده ، ملاک کثیر السفر بودن ، آن است که ده روز در یک جا اقامت نداشته باشد ، لذا اگر کسی که راننده است ، و یا محل کارش در شهر دیگری است و مرتب در حال سفر است ، و ده روز در یک جا استقرار ندارد ، نماز او ، هم در محل اقامت ، و هم در طول سفر تمام است و می تواند روزه نیز بگیرد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : اگر برای چنین شخصی اتفاق افتاد که ده روز در شهر خود بماند ، و بعد از ده روز از شهر خود خارج شد ، در اولین سفر ، نماز او شکسته است.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : ملاک در چنین مواردی ، مساله ی وطن نیست ، بلکه ملاک ، مسافر بودن یا مسافر نبودن است ، لذا اگر از نظر عرفی ، مسافر است ، نماز او شکسته است.

ایشان در رابطه با اطلاق عنوان کثیرالسفر بر برخی سفرها فرمودند : در گذشته های قدیم که به سفر حج می رفتند ، گاهی سفرها یک سال به طول می انجامیده ، لذا به این گونه سفرها ، کثیرالسفر نمی گویند ، چرا که سفر حج ، یک سفر است ، ولو یک سال طول بکشد ، یا اگر کسی از قم به مشهد ، قصد سفر داشت ، اما این سفر را در چند مرحله انجام داد ، مثلا در تهران یا شمال توقف کرد ، تمامی این مراحل ، یک سفر محسوب می شود ، ولو مثلا در ده نقطه توقف کند ، و چون این یک مساله عرفی است ، این مراحل متعدد در یک سفر ، سفرهای متعدد تلقی نشده ، و حکم کثیرالسفر را ندارد ، و یک سفر محسوب می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند : البته در مساله ی کثیرالسفر این اختلاف نیز وجود دارد که برخی از فقها ، مصداق کثیرالسفر را فقط در تجارت و تحصیل علم می دانند ، لذا اگر کسی به دلیل زیارت از شهر خود مثلا به مقصد مشهد مرتب در رفت و آمد است ، و یا مریضی که مرتبا برای درمان و پزشک به شهر دیگری مرتب سفر می کند ، یا برای تبلیغ مرتب سفر می کند ، طبق نظر برخی از فقها شامل حکم کثیرالسفر نمی شود.

معظم له در پاسخ به سوالی پیرامون تفاوت وطنِ اتّخاذی و وطن شرعی فرمودند : ما در ادله ، وطن اتخاذی نداریم ، فقط در ادله آمده است که انسان مکلف به روزه گرفتن است و اگر مسافر بود ، باید روزه نگیرد ، و برای نماز هم در شرایط عادی ، نماز خود را چهار رکعت و در شرایط سفر ، دو رکعت بخواند.

ایشان با اشاره به برخی از افراد که جهت تحصیل و کار ، برای چند سالی به شهر دیگری نقل مکان می کنند ، فرمودند : این مساله در کتاب جواهر الکلام آمده ، اما مرحوم حاج آقا رضا همدانی به صورت مفصل در کتاب صلوة ذکر کرده اند که اگر مثلا کسی به شهری جهت اقامت چند ماهه رفته ، به او مسافر می گویند ، اما اگر برای اقامت طولانی مدت ، در حد یک یا دو یا چند ساله ، برای خواندن درس یا کار کردن رفته ، دیگر صدق سفر نمی کند ، و به او مسافر نمی گویند ، لذا در چنین شرایطی هم بایستی روزه بگیرد و هم نماز او تمام است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه با تاکید مجدد بر این که وطن شرعی و وطن اتخاذی نداریم ، فرمودند : ملاک در این گونه موارد ، این است که اقامت او ، صدق سفر می کند و یا نمی کند ، لذا اگر در مورد کسی صدق سفر نکرد ، چه در شهری به دنیا آمده باشد و پنجاه سال در آنجا اقامت داشته باشد ، و یا در شهر دیگری قصد اقامت چند ساله دارد ، مشمول حکم مسافر نمی شود.

معظم له در رابطه با افرادی که برای تحصیل یا کار به شهر دیگری می روند ، فرمودند : کسانی که برای تحصیل در دانشگاه یا حوزه علمیه ، برای یک ، دو ، چهار یا چند سال ، به شهری می روند و می خواهند در آن شهر چند سال بمانند ، یا به همین صورت برای کار ، چند سالی به شهری دیگر سفر کرده اند ، به این افراد عرفاً مسافر نمی گویند ، لذا وقتی مسافر نبود ، از همان روز اول ، نماز او تمام است و می تواند روزه بگیرد.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند که وطن شرعی نداریم ، اگر چه در برخی روایات کلمه ی وطن آمده است ، و برخی از این روایات هم صحیحه است ، که اگر انسان در شهری ملک یا حتی درخت دارد ، شرعاً وطن او محسوب می شود ، اما از این روایات اعراض شده و ۹۹ در صد فقها به آن ها عمل نکرده اند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به برخی از روایات که از تعبیر سِتَّةَ اَشهُر یعنی مدت شش ماه استفاده شده ، فرمودند : برخی از فقها به این دسته از روایات استناد کرده اند و برخی هم احتیاط کرده اند ، که یکی از ایشان ، مرحوم والد ما آیت الله العظمی سید مهدی شیرازی است ، اما این هم خلاف مشهور است ، و مشهور بین فقها ، این شرط ذکر نشده است.

معظم له در ادامه فرمودند : بین وطن و در حکم وطن تفاوت وجود دارد ، و همین که به کسی مسافر نگویند ، محل اقامت او در حکم وطن است ، اما وطن او محسوب نمی شود.

ایشان با اشاره به اختلاف میان فقها در رابطه با کسی که قصد اقامت طولانی در شهر دیگری را دارد ، فرمودند : در این مساله که در چنین شرایطی ، نماز و روزه انسان از ابتدا تمام است ، اختلاف وجود دارد ، و من هم برداشتم این است که انسان در چنین شرایطی از روز اول ، مسافر محسوب نمی شود ، یعنی لازم نیست که منزل خریده باشد ، یا منزل اجاره کرده باشد ، حتی اگر منزل نخریده یا اجاره نکرده ، اما می خواهد برای چند سالی برای تحصیل در آن شهر بماند ، و فعلا در منزل رفقای خود ساکن است ، به این شخص ، مسافر نمی گویند.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: برخی از احکام نماز، برخی از احکام تربت امام حسین، و حکم خوردن حرام برای حفظ جان، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.