آیت الله العظمی شیرازی: حدود الهی که از اهم واجبات است، در ابتدای اسلام بعضا تعطیل شد، لذا مواردی چون الزام به حجاب، اگر موجب بدبینی شود، جایز نیست/ تمامی احکامی که رسول اکرم صلی الله علیه و آله صادر فرمودند، حتی در مورد نزاع، حکومتی نبوده است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روزهای پنجشنبه و جمعه بیست و یکم و بیست و دوم ذی قعده سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم الزام مردم به رعایت حجاب فرمودند: حدود الهی که از اهم واجبات است، و در عهد رسول خدا و امیرالمومنین صلوات الله علیهما در هزاران مورد تعطیل شد، لذا این گونه موارد که از اخفّ و اهون امور است، اگر موجب بدبینی مردم حتی کفار شود، پرداختن به آن جایز نیست.

معظم له در ادامه فرمودند: قطعا پیامبر اکرم و امیرالمومنین صلوات الله علیهما نسبت به احکام الهی و اسلام شناخت بیشتری داشتند، اما با آنکه در روایت آمده که در اجرای حدود الهی حتی تاخیر به مدت یک ساعت هم جایز نیست، اما در هزاران مورد این احکام الهی توسط رسول اکرم و امیرالمومنین اجرا نشد.

ایشان با اشاره به روایتی از امام صادق علیه السلام که در کافی از آن حضرت نقل شده فرمودند: وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر جنازه راس منافقین نماز خواندند، هزار نفر از آنان از نفاق خود برگشتند که مشخص می‌شود تعداد منافقان هزاران نفر بوده که هزار نفر از آنان، از نفاق خود برگشتند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به فرمایش معصومین علیهم السلام که تاخیر حتی یک ساعت در اجرای حدود الهی را جایز نشمرده اند فرمودند: در عین حال می‌بینیم که در موارد فراوانی به خاطر مصلحت جامعه و پرهیز از ایجاد نفرت مردم و حتی کفار و منافقین نسبت به اسلام، به طور کامل، اجرای حدود تعطیل شده است، با آن که در هزاران مورد، قتل آنان واجب و اجرای حدود در مورد آنها لازم بوده اما چون مساله اهم یعنی پرهیز از نفرت مردم حتی کفار و منافقین نسبت به اسلام مطرح بوده، از آن اجرای آن مهم پرهیز شده است.

معظم له در رابطه با وجود حکم حکومتی در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و استفاده آن حضرت از آن فرمودند: در رابطه با قاعده‌ی لاضرر در مورد منافقی که درختی در خانه یکی از مسلمانان کاشته بود و بی اذن او وارد خانه او می‌شد و حضرت دستور به قطع درخت دادند، اگر چه برخی از فقها در این رابطه گفته اند که در اینجا رسول اکرم از حکم حکومتی استفاده کرده اند، اما مشهور آن است که احکام حکومتی نبوده و حکم واقعی هستند، لذا تمامی احکامی که رسول اکرم صلی الله علیه و آله صادر فرمودند، حتی در مورد نزاع، حکومتی نبوده است.

ایشان در رابطه با معنای زیارت فرمودند: زیارت در لغت عربی به معنای دیدار همراه با حضور و حاضر شدن است، این که گفته می‌شود که من به زیارت فلان آقا رفتم، اگر انسان در خانه‌ی خود نشسته باشد و با او سخن بگوید، به آن زیارت نمی‌گویند، زیارت یعنی باید نزد او حاضر شوید، و در مورد اموات هم به همین گونه است، زیارت اموات زیارت از راه دور، و به معنای در خانه‌ی خود نشستن و برای آن ها فاتحه خواندن نیست، بلکه حاضر شدن بر سر قبر آن هاست، فقط نسبت به ائمه اطهار علیهم السلام، به زیارت از راه دور هم زیارت می‌گویند، اگر چه واقعا مطابق با لغت عرب، اسم آن زیارت نیست، اما این یکی از خصائص معصومین علیهم السلام است که اگر از راه دور بگوییم: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِاللّهِ، این، برای شما به عنوان زیارت محسوب شده و مانند آن است که در کربلا گفته ایم: اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِاللّهِ، این از خصائص استثنائی مربوط به معصومین علیهم السلام است که زیارت از راه دور هم زیارت تلقی شده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: هم چنین در رابطه با مولایمان حضرت بقیة الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف، می‌توان از راه دور زیارت نمود، این دلیل برای معنای زیارت، آن را توسعه می‌دهد و مورد عدم حضور را در مورد معصومین علیهم السلام و زیارت آن بزرگواران از راه دور ، استثنا می‌کند، علی‌رغم آنکه آن حضرت زنده اند، اما با آن که نزد ایشان حاضر نمی‌شویم، می‌توانیم ایشان را از راه دور زیارت کنیم.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند: در رابطه با غیر معصومین دلیل وجود ندارد که زیارت از راه دور به آنها می‌رسد، مثلا شما در اینجا نشسته اید و زیارت علما را که مرحوم شیخ عباس قمی نقل کرده را از اینجا برای شیخ مفید که در کاظمین مدفون است، می‌خوانید، این رجاء و نه بدعت است، اما اگر نسبت به شرع بدهید، بدعت و حرام است، اما اگر نسبت به شرع داده نشود، رجاء است و اشکال ندارد.

ایشان در رابطه با حکم سقط جنین فرمودند: این مساله در کتاب عروة الوثقی مطرح شده و ده‌ها حاشیه هم از فقها بر آن از ۱۰۰ سال پیش تا کنون نوشته شده است، و در این رابطه جماعتی از فقها، از جمله صاحب عروة الوثقی مرحوم سید محمد کاظم طباطبایی آن را جایز ندانسته اند، اما جماعت دیگری از فقها گفته اند که اگر با دو شرط، طبیب اهل خبره و تخصص باشد، و هم چنین ثقه باشد، و تشخیص دهد که امر دایر بین اسقاط جنین و مرگ مادر است، یعنی چنانچه جنین ساقط شد، مادر زنده خواهد ماند، و اگر ساقط نشود، فرزند سالم به دنیا خواهد آمد، اما مادر از دنیا می‌رود، در چنین مواردی، دسته ای از فقها گفته اند که حفظ جان مادر، اهمیت بیشتری دارد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۴۰ سوره یوسف: إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ، حکم با هیچ کس جز با خدای متعال نیست، فرمودند: هر انچه که عقلا بگویند، حکم شرعی هم مطابق با آن است، و این دسته از فقها برای اثبات نظر خود، به دو چیز استدلال کرده اند.

معظم له در تبیین استدلال اول فرمودند: در استدلال اول که اهم است، این دسته از فقها می‌گویند که ارتکاز متشرعه و اجماع میان فقها از عصر غیبت صغری تا کنون بر این مبنا شکل گرفته است، و صغرای این ارتکاز، این است که اگر جنین، ساقط شود، و مادر باقی بماند، و یا بر عکس، جنین سالم بماند و در نتیجه مادر از بین برود، اجماع متشرعه و متدنین، اعم از علما و غیر علما، این است که زنده ماندن مادر، اهمیت بیشتری دارد.

ایشان در تبیین استدلال دوم فرمودند: در استدلال دوم هم این دسته از فقها گفته اند که ادله ای دلالت بر آن دارد که اگر شخصی در خارج از این موضوع، فرد دیگری را حمل می‌کند و با خود همراه می‌نماید، که تردید ندارد، که آن شخص، او را خواهد کشت، برای این شخص جایز است که برای دفع خطر، و حفظ جان خود، او را بکشد، تا نتواند در آینده به او حمله کرده و وی را به قتل برساند، و در روایات نیز بر این مساله تاکید شده و میان فقها هم بر این مساله اجماع وجود دارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند: یعنی دلیل دوم، بر این نکته دلالت دارد که فرقی ندارد که کسی که قصد هجوم و حمله برای قتل کسی را دارد، آن شخص، در خارج باشد، و یا در داخل رحم باشد، لذا اگر امر دایر بین مرگ جنین و مرگ مادر باشد، این جنین است که باعث قتل مادر می‌شود، بنابراین قتل این جنین جایز است.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند: بر این اساس، جماعتی از فقها، سقط این جنین را با این دو شرط که طبیبی که متخصص و اهل خبره باشد، و علاوه بر آن ثقه باشد، اگر چنین تشخیصی را بدهد، سقط جنین بلااشکال است، و در این صورت، حکم دیه هم برای جنین، لحاظ نخواهد شد، حتی اگر در آن روح دمیده شده باشد، و این خلاصه‌ی بحث علمی در این مساله می‌باشد.

ایشان در رابطه با حکم استفاده از زبان حال برای معصومین علیهم السلام در اشعار و ذکر مصیبت ها فرمودند: اگر اشعار و ذکر مصیبت‌هایی که به معصومین علیهم السلام نسبت داده می‌شود، زبان حال باشد، همانگونه که مرحوم شیخ عبدالزهرا کعبی بر این مساله تقید داشت که در اشعاری که می‌خواند تاکید نماید که این شعر مثلا از زبان حضرت زینب و یا حضرت عباس سلام الله علیهما است، که از آن تعبیر به زبان حال می‌شود، و نه نقل از زبان و قول آن بزرگواران عنوان شود، در این صورت اشکال ندارد، و این بدان معناست که حالت آن بزرگواران دلالت بر بیان این کلمات دارد، لذا اگر تاکید شود که این اشعار و سخنان، زبان حال معصومین علیهم السلام است، اشکال ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: مثلا در حدیث شریفی از برخی از ائمه اطهار علیهم السلام نقل شده که قَالَ بِيَدِهِ: یعنی با دست خود این چنین گفت، و تعابیری نظیر آن که:  قال بيده هكذا، یا قال بيده إلى صدره، یا قال برجله، یا قال برأسه، هم در تعدادی از روایات و احادیث آمده است، و منظور آن است که هم چنان که در میان مردم هم استفاده از اجزاء بدن برای نشان دادن و توضیح مقصود یا بیان اندازه یا عدد و مانند آن رایج است و نمونه های آن بسیار است، در برخی روایات هم از این تعابیر استفاده شده است.

معظم له در رابطه با عقد دختر با اکراه و اجبار فرمودند: اگر عقد دختر با اکراه و اجبار صورت بگیرد، باطل بودن آن، اجماع میان فقهاست، یعنی رضایت دختر، شرط صحت عقد است، و چنانچه که عدم رضایت، آشکار شود، عقد صحیح نیست.

ایشان با متفاوت دانستن اجبار و اضطرار در عقد ازدواج دختر، فرمودند: در عقدی که با اجبار و اکراه، صورت می‌گیرد، عامل بیرونی، مثل پدر، دختر را مجبور به عقد می‌کند، اما در عقد اضطراری، دختر صرفا با در نظر گرفتن برخی از شرایط، خود تصمیم به قبول عقد میگیرد ، لذا عقد اجباری، باطل، اما عقد اضطراری، صحیح است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: این مساله از قدیم مطرح بوده و حتی در کتاب شرایع هم موجود است که اگر دختر در از دواج با خواستگاری، رضایت داشت، و خواستگار هم مناسب با اوست، اگر پدر رضایت ندهد، عدم رضایت او ملاک نیست، علاوه بر آن که بسیاری از فقها معتقدند که اگر دختر، رشیده است، اجازه‌ی پدر، امری اخلاقی، و نه ضروری و الزامی است، علی ای حال، مساله میان فقها، محل اختلاف شدید است.

معظم له در رابطه با نظر فقهی خود در مورد دختری که بدون اذن پدر ازدواج کند ، فرمودند: به نظر من، دختری که بدون اجازه‌ی پدر عقد نماید، فعل حرامی مرتکب شده، اما عقد ازدواج او باطل نیست، همچنین جماعتی از فقها از جمله مرحوم سید عبدالهادی شیرازی و برخی از معاصرین گفته اند که در چنین شرایطی عقد باطل نیست، و ولایت پدر بر دختر رشیده اعمال نمی‌شود، اما در هر صورت، اجازه‌ی پدر در عقد دختر، امری اخلاقی است.

ایشان در رابطه برخی از موارد که پدر بی جهت اجازه ازدواج دختر خود را نمی‌دهد فرمودند: مشهور بین فقها از گذشته تا حال این است که تصریح کرده اند که اگر خواستگار مناسب از لحاظ اجتماعی و عرفی برای دختر آمد و دختر هم به ازدواج با او راضی بود اما پدر از قبول آن، امتناع کرد، اجازه پدر ساقط می شود و واجب نیست، و این مساله مورد اتفاق همه فقهاست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از احکام کثیرالشک در نماز فرمودند: در موضوع کثیرالشک، حکم شارع این است که نباید به شک خود اعتنا نماید، اما شارع تعیین نکرده است که کثیرالشک به چه کسی گفته می‌شود، و تا چه مقدار شک در نماز موجب اطلاق عنوان کثیرالشک به افراد می‌شود، بنابراین هر موضوعی که از سوی شارع در مورد آن حکم صادر شده اما آن را معنا نکرده است، باید به عرف مراجعه شود و برداشت عرف را در این زمینه مورد بررسی قرار دهیم.

معظم له در ادامه فرمودند: لذا باید دید که در عرف به چه کسی کثیرالشک گفته می‌شود، فقها غالبا این گونه برداشت کرده اند که اگر در یک نماز دو بار شک کرد، شک سوم مصداق کثیرالشک خواهد بود، یا اگر در دو نماز پشت سر هم، همانند یکدیگر شک کرد، شک در نماز سوم، مصداق کثیرالشک می‌باشد، بنابر این برداشت فقها، این معنای عرفی، بعید به نظر نمی‌رسد.

ایشان در رابطه با لقب سیدالشهداء فرمودند: در روایت آمده که لقب سیدالشهداء برای حضرت حمزه عموی پیامبر اکرم بوده اما پس از شهادت امام حسین، این لقب به آن حضرت منتقل شده است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: حکم مصرف پولی که از پول وصیت اضافه آمده، شرح مواردی از قاعده تجاوز و فراغ و لاتعاد، برخی از احکام نماز مسافر، برخی از احکام وقف و خرید و فروش آن، شرح آیات ۴۰ تا ۴۵ سوره مدثر، حکم تکرار اذکار در نماز، برخی از احکام مربوط به خواندن صیغه عقد و طلاق، حکم نماز نیابتی از میت، حکم دعا برای ۴۰ مومن در نماز شب، افضل بودن تبری از تولی، شرح معنای توبه نصوح، برخی از احکام نماز جماعت، برخی از احکام طلاق خلع و رجعی و مبارات، موارد وجوب امر به معروف و نهی از منکر، شرح آیه ۴۳ سوره فاطر، حکم غیبت و تهمت در اسلام، شرح مواردی مبنی بر اثبات عصمت معصومین علیهم السلام و حجیت کلام معصومین همانند قرآن کریم، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.