آیت الله العظمی شیرازی: سیره، عمل غیر معصومین است و زمانی حجیت پیدا می کند که همه‌ی افراد متدین آن را انجام دهند، اما اگر معصوم علیه السلام حتی اگر یک بار عملی را انجام داد، حجت است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز یکشنبه دهم ذی قعده سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به اینکه قول، فعل و تقریر معصوم علیه السلام حجت است، فرمودند: فعل امام حتی اگر یک بار هم صورت بگیرد، حجت است، مگر آنکه آن فعل در امور عادی صورت گرفته باشد، مثل آن که گفته شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به چه نحوی راه می‌رفتند و یا چگونه غذا می‌خوردند، که در این گونه مسائل و امور عادی، حجیت ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند: اما در غیر از این موارد و امور عادی، فعل معصوم علیه السلام، همانند قول و تقریر معصوم، حجت است.

ایشان در رابطه با تفاوت مفهوم سیره و فعل معصوم علیه السلام فرمودند: معصوم علیه السلام اگر فعلی را انجام داد حجت است، اما سیره، عمل غیر معصومین است و زمانی حجیت پیدا می کند که همه‌ی افراد متدین آن را انجام دهند، اما اگر معصوم علیه السلام حتی اگر یک بار عملی را انجام داد، حجت است.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به اینکه نسخ حقیقی در احکام وجود ندارد، فرمودند: در کتابهای معالم و قوانین، ذکر شده که نسخ حقیقی در احکام وجود ندارد و آنچه که وجود دارد در تکوینیات می‌باشد، لذا در احکام نسخ وجود ندارد، که در تفسیر برخی از آیات مربوطه هم آمده که در برخی موارد از ابتدا محدود بوده است و در این صورت به آن، نسخ گفته نمی‌شود، در حالی که نسخ آن است که حکم مطلقی صادر شود و سپس آن حکم، تغییر پیدا کند، اما اگر حکم بر اساس قرائن، زمان خاصی بوده و یا دارای خصوصیتی بوده و بعد از زمانی به شکل دیگری در آمده، دیگر به آن نسخ گفته نمی شود، که این مساله همانند بداء و ابداع است.

معظم له در ادامه فرمودند: اگر فرض را بر صحت نسخ بگذاریم که دلیل آن تام نیست، اصل آن است که نسخ در تکوین و نه در تشریع است، همان گونه که در آیه ۱۰۶ سوره بقره آمده: مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا، هر چه از آیات قرآن را نسخ کنیم یا حکم آن را از خاطرها بریم (و متروک سازیم) بهتر از آن یا مانند آن بیاوریم.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند: فقها از جمله مرحوم محقق اردبیلی در کتاب آیات الاحکام تصریح نموده اند ، و آن چنانکه در کتاب معالم و سایر کتب آمده، نسخ در احکام، اتفاق نیفتاده است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم قضای نماز میت فرمودند: بر وارث، قضای نماز فرد میت واجب نیست، اگر کسی در زمان حیات، بیمار بوده و به گونه ای در بستر بیماری افتاده است، بر او واجب است که تا زنده است، در همان شرایط نماز بخواند، ولو نماز مضطرّ، ولو خوابیده، ولو با ایماء نماز بخواند، و اگر نخواند، بر وارث، هچ چیزی واجب نیست، اگر وصیت کرد از ثلث ارثش می‌توان برای نماز خواند، اما اگر وصیت نکرد، بر هیچ کس واجب نیست،  آیه ۱۸ سوره فاطر وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى و هیچ بار بردارى بار [گناه] دیگرى را بر دوش خود نمى کشد ، دلالت بر همین موارد دارد.

معظم له در رابطه با این مساله که گفته شده قضای نماز پدر و مادر بر عهده پسر بزرگتر است، فرمودند: در چنین مواردی قضای نماز بر پسر بزرگ تر، به اندازه ای که پدر و مادر مقصر در ترک آن نبوده اند، واجب است، و برخی از فقها گفته اند که اگر عمدا در زمان حیات نماز نخوانده بر پسر بزرگ تر قضای آن واجب نیست، که نظر من هم همین است.

ایشان در ادامه فرمودند: در مواردی که تقدم و تاخر مرگ پدر و مادر و پسر بزرگ تر مشخص نشد ، روایت خاص و فتوای فقها بر این است که که هر دو طرف از هم ارث می‌برند، لذا در مورد نماز، این مساله در عروة الوثقی، محل خلاف شدید است، برخی گفته اند ادای دیون بر فرزندان دیگر واجب است، برخی هم گفته اند حتی بر زن‌هایی که وارث هستند، واجب است، اما چیزی که برداشت من می‌باشد ، تَبَعاً و وفاقاً با جماعتی از فقها، این است که بر گردن پسر بزرگ تر است و بر سایر فرزندان، نماز و روزه ی پدر و مادر واجب نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با اختلاف فتوای فقها در عصر غیبت که گاه فقیهی نظر به حلال بودن چیزی و فقیه دیگر نظر به حرام بودن آن می‌دهد، فرمودند: اگر شخصی فقیه بود، با توجه به آن که چاره موارد متعارض را معصومین علیهم السلام بیان فرموده اند، می‌تواند حکم الهی را از روایات به دست آورد اما اگر انسان فقیه نیست، همانند فردی که پزشک نیست و به عنوان جاهل در امور پزشکی به فرد عالم و خبره در علم پزشکی مراجعه می‌کند، در مسائل دینی هم باید به خبره و عالم آن یعنی فقیه مراجعه نماید.

معظم له در رابطه با دلیل اختلاف دیدگاه دو فقیه که یکی نظر به حلال و دیگری نظر به حرام بودن چیزی می‌دهد، فرمودند: این مساله دقیقا در علوم دیگر هم وجود دارد، و در علم پزشکی هم ممکن است انسان به دو پزشک مراجعه کند، و دقیقا دو پزشک به عنوان دو عالم و خبره در این علم، در مورد یک نوع بیماری، دو نظر کاملا متفاوت و متضاد بدهند.

ایشان در ادامه فرمودند: در احکام شرعیه مانند واجبات و محرمات از ادله استفاده شده که اگر میان دو فقیه، یکی اعلم بود، باید به اعلم رجوع شود، اما در سایر موارد می‌توان به هر فقیهی مراجعه کرد، مشروط بر آنکه فقیه جامع الشرایط و عادل باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با مساله تقلید از اعلم فرمودند : در جایی که اعلمیت شرط است، و اعلم موجود است ، و دسترسی به او وجود دارد، و فتوای او با فتوای غیراعلم اختلاف دارد، و در مساله ای که محل ابتلاست، فتوای غیراعلم موافق احتیاط نباشد، با این شروط، تقلید از غیراعلم باطل است، اما در غیر از این شروط، اشکال ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند: در جایی که مراجعه به اعلم، در صورتی که اعلم محرز باشد، یا برای تشخیص اعلم، انسان دچار حرج و ضرر شود، یعنی اگر می‌داند که یک نفر از میان چند نفر مرجع تقلید، اعلم هستند، اما اگر بخواهد تحقیق کند تا مطمئن شود که کدام اعلم هستند، دچار حرج و ضرر می شود، قاعده لاحرج و لاضرر، وجوب این مساله را رفع می‌کند.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند : در جایی که محرز بشود اعلمی هست، و در مراجعه به او، و تشخیص او، حرج و ضرر نباشد، و محرز باشد که در مساله‌ی محل ابتلای او، اختلاف بین اعلم و غیراعلم هست، و فتوای غیراعلم، مطابق با احتیاط نباشد، با این قیود، تقلید از اعلم بنابر احتیاط وجوبی لازم است، و اکثر فقها از جمله صاحب عروه در این زمینه فتوا به وجوب نداده اند، بلکه احتیاط واجب دانسته اند.

ایشان با اشاره به این که در احادیث عصر غیبت، از آن دوران به عصر غیبت و حیرت تعبیر شده فرمودند: از روایات استفاده می شود که حیرت مربوط به مردم است، ضمن آن که معصوم علیه السلام متحیر نمی شود، چرا که تحیر مربوط به جهل است، و جهل با عصمت منافات دارد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با دلیل نامگذاری فرزندان برخی از معصومین علیه السلام از جمله امیرالمومنین صلوات الله علیه به نام برخی از دشمنان فرمودند: یکی از اصحاب بسیار ارزشمند و نیکوی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به نام عثمان بن مظعون بوده که در زمان حیات رسول خدا صلی الله علیه و آله از دنیا رفت، و در وایت آمده که پیامبر اکرم بر جنازه او حاضر شده و پیشانی او را بوسیدند.

معظم له در ادامه فرمودند: وقتی رقیه دختر پیامبر اکرم کشته شد، حضرت رسول امر فرمودند که وی را در کنار عثمان بن مظعون به خاک بسپارند، و ابراهیم فرزند پیامبر اکرم هم که از دنیا رفت، رسول خدا امر فرمودند که او هم کنار عثمان بن مظعون دفن شود.

ایشان با اشاره به این موارد فرمودند: در روایت آمده که وقتی از امیرالمومنین علیه السلام دلیل نامگذاری فرزند خود به نام عثمان را پرسیدند، حضرت در جواب فرمودند که من نام او را به اسم عثمان مظعون گذاشته ام.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: برخی از احکام مربوط به عادت زنان، تفاوت نماز و حج، برخی از احکام وصیت، برخی از احکام استطاعت در حج، حکم سیره و شهرت در ارث، و حکم اجازه شوهر برای زوجه، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.