آیت الله العظمی شیرازی: یکی از جنبه های نزول آیات قرآن، به منظور تحدی است، و مکررا بر این نکته تاکید شده است، اما احادیث قدسی به منظور تحدی نیامده اند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز چهارشنبه ششم ذی قعده سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تفاوت آیات قرآن کریم و حدیث قدسی فرمودند: عمده تفاوت میان آیات قرآن کریم و حدیث قدسی، در اعجاز و عدم اعجاز است، چرا که قرآن کریم به عنوان اعجاز آمده اما احادیث قدسی را که معصومین علیهم السلام از کلام الهی نقل کرده اند، در آنها جهت اعجاز وجود ندارد، و کلام قدسی از این بابت به این احادیث اطلاق می‌شود که قدس مطلق و قدس ذاتی، تنها و تنها خدای عزوجل است.

معظم له در رابطه با یکی دیگر از جنبه های تفاوت قرآن و حدیث قدسی فرمودند: یکی از جنبه های نزول آیات قرآن، به منظور تحدی است، و مکررا بر این نکته تاکید شده است، اما احادیث قدسی به منظور تحدی نیامده اند، بلکه برای برخی وقایع ذکر گردیده است.

ایشان با اشاره به دو آیه شریفه از قرآن کریم در این زمینه فرمودند: آیه ۱۳ سوره هود آمده:  قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ، بگو: اگر راست می‌گویید شما هم با کمک همه فصحای عرب بدون وحی خدا ده سوره مانند این قرآن بیاورید، و در آیه ۳۸  سوره یونس هم آمده: قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ،  بگو: اگر راست می‌گویید شما خود و هم از هر کس نیز می‌توانید کمک بطلبید و یک سوره مانند آن بیاورید.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: مصحف امیرالمومنین و صحیفه حضرت فاطمه زهرا، و احادیث منقول از این دو بزرگوار، حدیث قدسی نیستند، اگرچه در آن ها از قول خدای عزوجل مطالبی بیان شده است.

معظم له در رابطه با چگونگی صدور احادیث قدسی فرمودند: احادیث قدسی به اشکال مختلف به معصومین رسیده، احیانا از سوی ملائکه بوده، و احیانا با الهام صورت گرفته، لذا اگر ذکر شده که ملائکه‌ای آمده یا ذکر شده که با الهام صورت گرفته، قابل استناد است، و گرنه ما نمی‌دانیم.

ایشان در رابطه با حجیت احادیث قدسی فرمودند: احادیث قدسی، حجت هستند.

احادیث قدسی مطابق با آن‌چه که خدای متعال اراده فرموده، بلااشکال حجت هستند، در حجیت، قرآن و احادیث قدسی و احادیث روایت شده از رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام یکسان هستند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تفاوت قرآن و سایر احادیث تاکید فرمودند: ولیکن در قرآن تحدی صورت گرفته اما در سایر احادیث تحدی صورت نگرفته است

معظم له در رابطه با میزان اعتبار احادیث قدسی و امکان استفاده از آن ها در احکام شرعی فرمودند: حدیث قدسی دارای اعتبار تام است، و کسی که آن را از امام معصوم و از پیامبر اکرم با سند معتبر نقل کرده، از آنها نیز می‌توان احکام را استنباط نمود.

ایشان در رابطه با احتمال ارشادی بودن برخی از احادیث قدسی فرمودند: اگر محرز شد حدیث قدسی، ارشادی است، فبها، اما اگر در سند و دلالت معتبر بود، و در آن ظهور وجود داشت، حجت است و در آن شکی نیست، و ده ها مورد حدیث قدسی از کلام خدای متعال صادر شده و دارای سند صحیح است، و در آن‌ها احکام شرعی نیز وجود دارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: یعنی احادیث قدسی در زمینه‌های مختلف است، و همان‌گونه که قرآن در زمینه‌های مختلف از جمله احکام الزام و غیرالزامی، اخلاق و عقاید است، احادیث قدسی و احادیث اهل بیت نیز این‌چنین است

معظم له در رابطه با حکم استفاده از طلا برای مردان فرمودند: این مساله در عروة الوثقی مورد اشاره قرار گرفته و محل اختلاف میان فقهاست، جماعتی از فقها استفاده از طلا را مطلقا برای مرد حرام می‌دانند اما جماعتی دیگر از فقها استفاده از طلا را مطلقا حرام نمی‌دانند.

ایشان در خصوص استفاده‌ی زینتی از طلا فرمودند: از جمله مواردی هم که مورد بحث میان فقها قرار گرفته، این است که آیا استفاده از طلا کلا برای مرد جایز نیست و یا زینت نمودن با طلا هم حرام است؟، مانند آن که برای دندان خود از روکش طلا استفاده نماید، یا لباس خود را با طلا زینت نماید، و یا تسبیح طلا در دست بگیرد که در این زمینه هم میان فقها اختلاف نظر وجود دارد، و برخی از فقها استفاده از آن را بلااشکال دانسته اند و من هم برداشتم همین است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با استدلال عدم حرمت طلا از نظر برخی از فقها فرمودند: این دسته از فقها چنین استدلال نموده اند که در ادله آمده که منظور از استفاده از طلا، پوشیدن آن است، لذا مواردی چون استفاده از گوشواره طلا، انگشتر طلا، خلخال طلا، و النگوی طلا برای مرد حرام است اما در سایر موارد، استفاده از طلا برای مردان حرام نیست.

معظم له در رابطه با حکم استفاده از طلا هنگام خواندن نماز هم فرمودند: در رابطه با این مساله هم میان فقها اختلاف وجود دارد و جماعتی از فقها فتوا داده‌اند که استفاده از طلا علاوه بر آنکه حرام است، مبطل نماز نیز می‌باشد.

ایشان با اشاره به حدیث مشهور پیامبر اکرم : مَنْ ماتَ وَ لَمْ یعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیة؛ هر فردی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است ، فرمودند این مساله شامل هر انسانی که امام زمان خود را نشناسد، می‌شود، مانند کفاری که کورکورانه می‌میرند، در چنین شرایطی اگر انسان در عدم شناخت از امام زمانش مقصر بوده استحقاق عذاب دارد اما اگر قاصر بوده مستحق عذاب نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: در زمان غیبت کبری، شناخت امام زمان یعنی این که انسان قائل به امامت حضرت به عنوان امام دوازدهم باشد، و فقط حضرت را نمی‌بیند ، این به معنای قائل نبودن به امامت حضرت حجت نیست.

معظم له با اشاره به اولین سخنرانی امیر المومنین پس از خلافت ظاهری فرمودند: در این سخنرانی که شاید در نهج البلاغه هم آمده باشد، حضرت مطلبی فرمودند که مضمونش این است که همان‌گونه که خدای عزوجل توحید را بدون نبوت قبول نمی کند ، یعنی اگر کسی بگوید خدایا من تو را قبول دارم و تو یکتا و عادل هستی و به تمام صفات تو شهادت می دهم اما پیغمبر اسلام را قبول ندارد، خدا می‌گوید من این توحید را قبول ندارم، و کذلک اگر کسی توحید و نبوت را قبول دارد اما و لایت را قبول ندارد، باز هم خدا می‌گوید این را من نمی‌خواهم .

ایشان در ادامه فرمودند: لذا بدون نبوت، توحید از سوی خدای متعال پذیرفته نمی‌شود و بدون امامت هم توحید و نبوت از سوی خدای متعال پذیرفته نمی‌شود، لذا این حدیث از پیامبر اکرم که فرمود: هر فردی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است، یعنی پذیرش سه اصل توحید و نبوت و امامت با هم قابل قبول است، امام هم یعنی پیشوا، یعنی بداند که امام زمانش کیست و اطاعت از او لازم است، بر اساس آیه شریفه ی : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ، اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولی الامر را نيز اطاعت كنيد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با کتب معتبر در نزد شیعیان فرمودند: در نزد شیعه فقط سه کتاب صحیح وجود دارد که بدون تردید، هیچ مشکلی در آنها نبوده و تمام آن صحیح است، که شامل قرآن و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه می‌باشد، اما غیر از این سه کتاب، تمامی کتابها نیازمند به تحقیق و جستجو می‌باشند، و بایستی حتی کتب روایی، تمامی روایات آن، از لحاظ متن، سند، وجود تعارض، و وجود اعراض، مورد بررسی قرار گیرد.

معظم له در رابطه با شرط عدالت برای امامت جماعت فرمودند: این شرط لازم است و احدی از فقها بر خلاف آن، مطلبی را نگفته است.

ایشان با اشاره به روایتی از امام باقر : لَاتُصَلِّ إِلَّا خَلْفَ مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ، نماز نخوان مگر پشت سر کسی که به دین و امانت او مطمئن باشی، فرمودند: در این‌جا اطمینان به دین داشتن، به معنای مومن و اثنی عشری بودن است و مسلمان بودن کافی نیست، و اطمینان به امانت داشتن هم به معنای عادل بودن است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: شرط عدالت برای امام جماعت احراز لازم دارد، و اگر انسان نمی‌داند که امام جماعت عادل است، نمی‌تواند پشت سر او نماز بخواند.

معظم له در رابطه با طریق کشف عدالت فرمودند: گاهی شخصی که ثقه است، می‌گوید این امام جماعت عادل است، و گاه از جهات دیگر احراز عدالت می‌شود، اما بحثی در این جا مطرح است که در کتاب عروة الوثقی هم آمده و جماعتی از فقها معتقدند و من هم برداشتم همین است و آن این است که برای احراز عدالت، حُسن ظاهر کافی است، یعنی لازم نیست که انسان به باطن، یقین پیدا کند، البته این مساله محل خلاف است و اجماعی نیست، اما بسیاری از متاخرین بر این عقیده‌اند.

ایشان با ذکر مثالی در رابطه با طریق احراز عدالت فرمودند: گاه انسان وارد شهر یا روستایی می‌شود و می‌بیند که نماز جماعتی برقرار است، و امام جماعت را نمی‌شناسد، اما وقتی می‌بیند جمعی از مومنین پشت سر او اقتدا کرده‌اند، گاه این مساله موجب اطمینان می‌شود که اگر این شخص عادل نبود، این همه جمعیت پشت سر او نماز نمی‌خواندند، در چنین شرایطی برای او اطمینان حاصل می‌شود، و این اطمینان برای او حجت است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با شرایط امام جماعت فرمودند: اثنی عشری بودن امام جماعت و عدالت او از روایات مختلف برداشت می‌شود و من در شرح عروة الوثقی در باب تقلید، روایات مربوط به عدالت را که آن‌گونه که در ذهنم است که بیش از چهل روایت است، ذکر کرده‌ام، وقتی روایات را کنار هم جمع می‌کنیم، از  اَمَانَتِهِ معنای عادل بودن استنباط می‌شود، و اما این که معنای عدالت چیست؟، محل بحث و خلاف است، و ظاهرا عدالت به آن معناست که یعنی کسی که از گناه کردن بدش می‌آید و اگر گناه کرد، پشیمان می‌شود و توبه می‌کند.

معظم له در رابطه با تعریف برخی از فقها از عدالت که گفته شده است: «العدالة عبارة عن ملکة راسخة باعثة علی ملازمة التقوی من ترک المحرمات و فعل الواجبات»، عدالت عبارت است از ملکه راسخه­ای که باعث می­شود شخص عادل بر ترک محرمات و فعل واجبات ملازمت داشته باشد یعنی آن ملکه­­ای که منشأ ترک حرام و اتیان به واجب است، فرمودند: در این جا کاشف از ملکه، حُسن ظاهر است که انسان بر اساس آن، عدالت را کشف می‌کند ولو کشف ظنّی بوده و علم نباشد، و ظنّ در این‌جا یعنی حُسن ظاهر این فرد، که مشخص می‌کند که او ملکه‌ی عدالت را دارا می‌باشد‌، و همان‌گونه که همه‌ی ملکه‌ها نظیر ملکه‌ی شجاعت و ملکه‌ی کرم، مراتبی دارند، ملکه‌ی عدالت هم مراتبی دارد، که اقلّ مراتب آن برای احراز عدالت کافی است.

ایشان در رابطه با تاکید بر نماز جماعت از طرفی و تاکید بر عدالت در امامت جماعت در مفاهیم دینی فرمودند: مشهور بین فقها این است که عدالت را ضیق نکرده‌اند و گفته‌اند که حسن ظاهر کاشف از عدالت است حتی اگر با ظن و نه از روی علم حاصل شود که آن شخص دارای ملکه عدالت است یعنی از گناه بیزار است و در صورت ارتکاب به آن بلافاصله پشیمان شده و توبه می‌کند و همین مقدار برای احراز عدالت کافی است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم اذان و اقامه در نماز فرمودند: اذان واجب نیست بلکه مستحب است، و اقامه نیز واجب نیست اما مستحب موکد است، و حتی نماز بدون اذان و اقامه جایز است.

معظم له در رابطه با حکم چیزهای مضرّ فرمودند: هر چیز مضرّی حرام نیست، مگر آن که سه شرط در آن وجود داشته باشد، خودکشی، قطع عضو یا چیزی که منجر به از بین رفتن یکی از قوا و حواس انسان شود، و چیزی که موجب بیماری‌های خطرناک شود، که در این صورت جایز نیست.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: شرح برخی از آثار نمازهای مستحب، میزان اعتبار ادعیه و روایاتی که از عامه نقل شده، مفهوم ثقه بودن در راویان، حکم خارج کردن دندان طلا از  دهان میت، حکم نماز و غسل و کفن برای کسی که خودکشی کرده، مواردی که موجب پذیرش توبه می‌شود، برخی از احکام ارث، و شرح معنای«باهتوهم» در برخی از روایات، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.