آیت‌الله‌العظمی شیرازی: دریافت حقوق از بانک‌ها، موسسات اعتباری و ادارات دولتی فی نفسه اشکال ندارد، مگر آنکه مصداق اعانت و کمک به ظالم باشد
نشست علمی روزانه آیت‌الله‌العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز شنبه دوم ذی‌قعده سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.
آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم دریافت حقوق از بانک‌ها، موسسات اعتباری و ادارات دولتی فرمودند: دریافت حقوق در چنین مواردی از این مراکز اگر حاصل ربا، بیع کالی به کالی و هر مورد حرام دیگر نباشد، اشکال ندارد، لذا انسان می‌تواند به عنوان وزیر، وکیل، و کارمند در این‌گونه مراکز اشتغال داشته و حقوق دریافت کند.
معظم له در ادامه فرمودند: دریافت حقوق در چنین مواردی از این مراکز، فی نفسه اشکال ندارد، مگر آنکه از جهت دیگری به آن اشکال وارد باشد، مثلا اعانت و کمک به ظالم باشد.
ایشان در در رابطه با حکم فعالیت و دریافت حقوق در جایی که اعانت و کمک به ظالم محسوب شود، فرمودند: لذا اگر اشتغال در این مراکز به عنوان اعانت و کمک به ظلم تلقی شود، دریافت حقوق هم در چنین مواردی حرام می‌باشد، همان‌گونه که رسول خدا صلی الله علیه آله فرمودند: إنَّ اللَّهَ إذا حرَّمَ شيئًا حرَّمَ ثمنَهُ، خدای متعال هر چیزی را که حرام فرموده، ثمن و بهای آن را نیز حرام فرموده است.
آیت الله العظمی شیرازی در رابطه مفهوم مؤونه در خمس فرمودند : روایتی از امام جواد علیه السلام در رابطه با خمس نقل شده که « الخمس بعد المؤونة »، خمس بعد از کسر شدن مخارج زندگى است، یعنی مؤونه خمس ندارد.
معظم له در تشریح معنای مؤونه فرمودند: مفهوم ظاهری مؤونه، آن چیزی است که مصرف می شود، و در روایت دیگر هم آمده: «فِي كُلِّ عَامٍ» در هر سال، یعنی باید مؤونه‌ی آن سال باشد.
ایشان در ادامه فرمودند: شارع از مؤونه نام برده ، اما آن را معنا نکرده است، لذا باید برای شناخت معنا و مفهوم آن، به عرف مراجعه نماییم و ببینیم که عرف به چه چیزی مؤونه می‌گوید، اگر چه در ظاهر، مؤونه به معنای چیزی است که مصرف می‌شود.
آیت الله العظمی شیرازی هم‌چنین تاکید فرمودند: قید دیگری که گفته شده این است که مؤونه‌ی آن سال باشد، پس دو قید دارد، اول آنکه مؤونه باشد، و دوم آنکه مؤونه‌ی آن سال باشد، لذا اگر فرض کنید شخصی از مخارج امسال خود، برای مخارج دو سال خانواده خود برنج خریداری نمود، در چنین شرایطی آنچه که مؤونه و مصرف امسال اوست، شامل خمس نمی‌شود، اما آنچه که برای مؤونه سال آینده است، و از مخارج سال جاری خریداری نموده، چون مربوط به امسال نمی شود، شامل خمس می‌شود.
معظم له در ادامه فرمودند: در ظاهر، مؤونه به معنای چیزهایی است که مصرف می‌شود که شامل خوراک، لباس، مسکن، سفر و ادای دین می‌شود، لذا دیونی مانند دیه در صورتی که مثلا فردی کشته شده باشد و یا پای او شکسته شده باشد، و کفاره، جزء موارد مصرف و مؤونه حساب می‌شود.
ایشان هم‌چنین تاکید فرمودند: در مؤونه، شانیت افراد هم شرط است، چون اگر مصرف سالیانه بیش از شان باشد، شامل عمومات خمس می‌شود، و استثنا که مؤونه باشد، از آن منصرف می‌شود، مثلا کسی اگر شان کسی، داشتن منزل یک میلیارد تومانی است، اما به دلیل سودی که در برخی از معاملات، نصیب او شده، در منزل ده میلیارد تومانی می‌نشیند، در ادله خمس آمده که: فی کل ما افاد الناس، من قلیل او کثیر، و این قاعده، شامل حال او می‌شود، اما مؤونه، شامل حال او نشده، چون بیش از شان اوست.
آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از احکام نفقه فرمودند: نفقه تابع تمکین زن از مرد در صورت عذر نداشتن است، لذا اگر به دلیل عذری زن از مرد تمکین نکرد، نفقه از مرد ساقط نمی‌شود، اما اگر بدون عذر باشد، ساقط می‌باشد، بنابراین حتی در صورت وجود عذر، و ضرر و حرج که مثلا بیمار است یا تمکین برای او دارای عسر و حرج است، و یا به اندازه‌ای که مرد تقاضای تمکین دارد، برای زن حرج است، که خود نوعی عذر محسوب می‌شود و از طرف شارع اجازه داده شده است، در چنین مواردی نفقه از مرد ساقط نمی‌شود.
معظم له در ادامه فرمودند: لذا ظاهر ادله حکایت از آن دارد که نفقه مقابل تمکین است، به شرط آنکه ترک تمکین از باب عذر نباشد، لذا نشوز بر این اساس معین می‌شود و ملاک، عذر و عدم عذر است، بنابراین هر جا عذری وجود داشت که جزء آن عذر، حرج و ضرر بود، نفقه ساقط نمی‌شود.
ایشان با اشاره به این فراز که در برخی از زیارات از جمله زیارت وارث خطاب به اهل بیت علیهم السلام آمده: صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ عَلَى أَرْوَاحِكُمْ وَ عَلَى أَجْسَادِكُمْ وَ عَلَى أَجْسَامِكُمْ، درود خدا بر شما، و بر ارواح و اجساد و پيكرهايتان، فرمودند: تفاوت جسم و جسد در این است که که جسم همراه با روح و جسد بدون روح است، یعنی انسانی که در حال حیات و زندگی است، دارای روح و جسم است، اما زمانی که از دنیا رفت، و روح از بدن او خارج شد، آنچه که از او باقی می‌ماند، جسد است و دیگر جسم نامیده نمی‌شود.
آیت الله العظمی شیرازی با اشاره آیه ۱۶۹ سوره آل عمران: وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ، البته نپندارید که شهیدان راه خدا مرده‌اند، بلکه زنده‌اند (به حیات ابدی و) در نزد خدا متنعّم خواهند بود، فرمودند: مساله‌ای که ذکر شد با این آیه شریفه منافات ندارد، و بدون شک معصومین علیهم السلام و شهدا، به صورت حقیقی زنده هستند و نزد خدا متنعم می‌باشند، اما به صورت ظاهری دیگر روح در بدن آنان نیست، همان گونه که آیه ۱۴۴ سوره آل عمران آمده: وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ، محمد (صلّی اللّه علیه و آله) جز یک پیامبر نیست که پیش از او نیز پیغمبرانی بودند و درگذشتند، آیا اگر او به مرگ یا شهادت درگذشت شما باز به دین جاهلیّت خود رجوع خواهید کرد؟ پس هر که مرتد شود به خدا ضرری نخواهد رسانید، و البته خدا جزای نیک اعمال به شکرگزاران عطا کند، لذا معصومین علیهم السلام و شهدا بر حسی ظاهر می‌میرند.
معظم له با اشاره به آیه ۲۹ سوره اسراء: وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا، و نه هرگز دست خود (در احسان به خلق) محکم به گردنت بسته‌دار، و نه بسیار باز و گشاده‌دار، که (هر کدام کنی) به نکوهش و درماندگی خواهی نشست، فرمودند: حضرت در رابطه با این آیه فرموده‌اند که اگر انسان انفاق می‌کند نه آنچنان بایستی دست خود را باز کند که هر آنچه که در درون آن است بریزد، و نه آنچنان دست خود را ببندد که هیچ چیزی از آن به دست کسی نرسد.
ایشان در ادامه فرمودند: لذا توصیه شده که انگشت‌ها بسته شود و کف دست باز شود که مبالغ اضافی خارج شود، بنابراین رعایت حد وسط، یک قاعده عقلی است و در شرع نیز در موارد متعدد، هم در آیات قرآن و هم در روایات به آن توصیه شده است.
آیت الله العظمی شیرازی در تشریح مفهوم ایثار فرمودند: ایثار بدون شک یکی از فضایل است، و هم پیرامون آن آیات شریفه‌ای نازل شده و هم روایاتی از معصومین علیهم السلام رسیده، و هم عمل معصومین علیهم السلام به ما رسیده، اما نکته مهم در اینجا این است که که انسان حق ندارد به واجب النفقه، نفقه ندهد، و به دیگران کمک کند، یعنی اگر به زن و فرزندی که نفقه آنان واجب است، نفقه ندهد، اما مثلا به همسایه کمک کند، اگر چه به همسایه انفاق کردن حرام نیست اما به همسر و فرزندان هم نفقه ندادن حرام است.
معظم له با اشاره به آنچه که در سوره انسان در رابطه با انفاق امیرالمومنین و گرسنه ماندن حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین علیهم السلام آمده، فرمودند: آنچه که در این آیه شریفه در رابطه با این بزرگواران آمده، استثناست، و خدای متعال عمل ایشان را مدح فرموده، اما در مورد دیگران اگر انسان غذای همسر و فرزندان خود را به دیگری بدهد، این انفاق به فقیر حرام نیست اما این که انسان غذا را از دهان زن و فرزند خود گرفته و به دیگران دهد، کار حرامی مرتکب شده است، چون آنها واجب النفقه او هستند.
سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت‌الله‌العظمی شیرازی به این شرح بود: حکم اضطرار بین انجام دو کار حرام، موارد مصرف زکات مال و زکات فطر، شرایط استطاعت حج، شرح قاعده ی عدل و انصاف و قرعه در امور اختلافی و مشکل، حکم خرید قبری که قیمت آن افزایش یافته، و شرح آیه ۲۹ سوره اسراء، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت‌الله‌العظمی شیرازی به آنها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت‌الله‌العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه‌السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.
