آیت الله العظمی شیرازی: متولی شرعی وقف، شخص واقف است اما اگر کسی را به عنوان متولی انتخاب نکرده بود، متولی شرعی آن حاکم شرع است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز چهارشنبه پانزدهم شوال سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست‌ هم‌چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی رابطه با حکم متولی شرعی در وقف فرمودند : متولی شرعی کسی است که مکانی را برای حسینیه و یا مسجد وقف می‌کند، و چنانچه این شخص، خودش تولیت آن را بر عهده نگیرد، و تولیت آن را به شخص یا اشخاص دیگری از جمله اقربا و نزدیکان خود و حتی دیگران واگذار نماید، در این صورت آن افراد هم متولی شرعی خواهند بود.

معظم له در رابطه با موقوفه‌ای که واقف برای آن متولی تعیین نکرده فرمودند : چنانچه کسی مکانی را برای مسجد، حسینیه، مدرسه و یا هر چیز دیگری وقف کرد اما برای آن متولی معین نکرد، متولی شرعی آن، فقیه جامع الشرایط است.

ایشان در ادامه فرمودند : در چنین شرایطی فقیه جامع الشرایط می‌تواند تولیت این گونه موقوفه‌ها را به شخص دیگری واگذار نماید، که در آن صورت، آن افراد هم متولی شرعی خواهند بود.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر اختیارات حاکم شرع در این گونه موقوفه‌ها فرمودند : حسب امر و نظر فقیه جامع الشرایط و هر آنچه که در مسیر وقف مصلحت بداند، لازم است که به آن عمل شود.

معظم له در ادامه فرمودند : گاه ممکن است که متولی شرعی، سرپرستی و اداره‌ی مکان وقف شده را به چند نفر واگذار نماید که در چنین شرایطی لازم است آن افراد نسبت به امور آن موقوفه با یکدیگر توافق داشته باشند.

ایشان با تاکید بر رعایت مصالح وقف فرمودند : حتی برای متولی شرعی جایز نیست که از مصلحت وقف تجاوز کند، حتی کسی که مسجد و یا حسینیه را وقف می‌کند و خودش تولیت آن را بر عهده می‌گیرد و گاه تصمیم می‌گیرد که آن را به شخص دیگری واگذار نماید، اگر واقف، کسی را به عنوان نائب و یا نماینده خود انتخاب کرد و بعد خواست که او را تغییر دهد و شخص دیگری را انتخاب کند، اشکال ندارد، اما اگر تولیت آن را به کسی غیر از خودش واگذار کرد، تغییر آن پس از وقف، ممکن نیست حتی اگر تغییر، توسط واقف صورت بگیرد.

ایشان با تاکید بر رعایت مصالح وقف فرمودند : حتی برای متولی شرعی جایز نیست که از مصلحت وقف تجاوز کند، حتی کسی که مسجد و یا حسینیه را وقف می‌کند و خودش تولیت آن را بر عهده می‌گیرد و گاه تصمیم می‌گیرد که آن را به شخص دیگری واگذار نماید، اگر واقف، کسی را به عنوان نائب و یا نماینده خود انتخاب کرد و بعد خواست که او را تغییر دهد و شخص دیگری را انتخاب کند، اشکال ندارد، اما اگر تولیت آن را به کسی غیر از خودش واگذار کرد، تغییر آن پس از وقف، ممکن نیست حتی اگر تغییر، توسط واقف صورت بگیردو

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به مساله مواضع تخییر بین اتمام و قصر نماز که دلالت بر اماکن چهارگانه یعنی چهار شهر مکه، مدینه، کوفه و کربلا دارد ، فرمودند در خصوص اتمام نماز در کربلا روایات متعددی وجود دارد ، و تنها اختلاف در حد آن می باشد، برخی از روایات اشاره فقط به حائر نموده اند ، یعنی ۲۵ ذراع برابر با دوازده و نیم متر فاصله از هر طرف با قبر مطهر امام حسین و نه ضریح امام حسین، چرا که قبر مطهر امام حسین علیه السلام با ضریح ایشان ۲۰ ذراع فاصله دارد.

معظم له در ادامه فرمودند : اما گروهی از فقها کل شهر کربلا را مشمول این حکم می‌دانند ، چرا که روایات معتبری وجود دارد که می فرماید که کربلا حرم امام حسین است یعنی موضوع کربلاست و فقط اختصاص به حائر ندارد.

ایشان با اشاره به این که این مساله میان فقها اختلافی است، فرمودند که صاحب عروة الوثقی و جماعتی از علما و خود من هم این نظر را داریم که این مساله شامل کل کربلا می شود و نمازگزار می‌تواند در هتل ، خیابان و خانه نماز خود را تمام بخواند، به هر مقداری که کربلا وسیع‌تر شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با اماکن چهارگانه تخییر فرمودند : در روایت برای مکه، کلمه حرم الله آمده است، نه فقط مسجدالحرام، مدینه حرم رسول خداست، یعنی شهر مدینه، نه فقط مسجد و حرم حضرت رسول، کوفه ، حرم امیرالمومنین است ، یعنی تمام شهر کوفه، نه فقط مسجد کوفه، و کربلا هم حرم امام حسین است، یعنی کل هر چهار شهر

معظم له در رابطه با شهر هایی مانند نجف اشرف فرمودند : در خصوص نجف اشرف با توجه به عنوان خاص آن، حکم آن مطابق با نگاه عرف است، و هم‌چنان ، حکم دو شهر جداگانه را دارند، اما اگر خانه‌های کوفه به سمت مسجد سهله، گسترش یافت، و به مسجد سهله متصل شد، در نتیجه، مسجد سهله هم جزئی از کوفه می‌شود، اما نجف اشرف جزئی از کوفه نشده، و در اینجا ملاک عرف است و مادام که عنوان نجف اشرف، هم‌چنان بر این شهر باقی است، حکم تخییر نماز، شامل نجف اشرف نمی شود، مثلا حرم مطهر امیرالمومنین شامل مساله تخییر در نماز نمی‌شود.

ایشان در ادامه فرمودند : در کتاب عروة الوثقی آمده و کسی از فقها هم آن را حاشیه نکرده یعنی همه قبول کرده اند که قصر احوط و تمام خواندن نماز افضل است.

  آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به روایتی که از امام رضا علیه السلام در رابطه با وجوب نشر معارف اهل بیت علیهم السلام نقل شده که : رَحِمَ الله عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا، خداى رحمت كند بنده اى را كه امر معارف ما را احيا كند، و زمانی که اباصلت، از چگونگى اين مهم مى پرسد ، چنین می‌شنود : يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاسَ فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا ، علوم ما را فرا گيرد و به مردم بياموزد، كه اگر مردم زيبايى هاى كلام ما را مى دانستند، از ما پيروى مى‌كردند، فرمودند : امام رضا علیه السلام در رابطه با اهمیت و لزوم این مساله ، و وجوب نشر معارف اهل بیت علیهم السلام تاکید فرموده‌اند ، و در این جا از لفظ ناس یعنی مردم استفاده شده ، یعنی مهم این است که محاسن کلام و گفتار نیکوی رسول خدا و عترت طاهره به همه ی مردم دنیا برسد.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند : اگر این واقعیات به مردم برسد ، و آنچه که رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام بیان فرمودند، به مردم دنیا برسد، و مردم دنیا از آن آگاه شوند، قطعا پذیرای اسلام خواهند شد.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : واجب است که اسلام واقعی به مردم برسد، لذا بارها یادآوری شده است که این یک واجب کفایی است، و اگر به مقدار کافی موجود نبود، بر هر کسی که امکان دارد، واجب عینی است، یعنی بر همه واجب است، از جمله با نوشتن، رسول خدا فرمودند باید تبلیغ کند و برساند، لام، در اینجا لام امر است، یعنی از طرف رسول خدا امر شده است، یعنی باید افراد حاضر به افراد غائب برسانند، یعنی باید کسی که می‌داند به کسی که جاهل است و نمی‌داند، برساند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : تلاش کنید تا جوانان شیعه، جوانان خانواده، جوانان روستاها، جوانان شهرها، جوانان اقوام و اقربا، جوانان مدرسه‌ها و دانشگاه ها ، اعم از دختر و پسر، از شما دور نشوند.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : موضوع مهم در روزگار فعلی این است که قوای باطل در تلاش جهت گمراه کردن جوانان بوده و قصد فریب آنان را دارند، و می‌کوشند که آنان را از اهل بیت علیهم السلام دور کنند.

ایشان هم چنین در این رابطه تاکید فرمودند : بر جوانان اولی است که این مسئولیت را بر عهده بگیرند ، به مقداری که هر کدام از جوانان ، امکان دارند ، آنچه که از اهل بیت به ما رسیده ، از جمله واجبات و محرمات در عقاید ، واجبات و محرمات در احکام ، و هم چنین اخلاق اهل بیت علیهم السلام ، چه ایجابی و چه سلبی را هم خود بیاموزند ، و هم به دیگران آموزش دهند ، چه برای اقربا ، و نزدیکان ، عشیره ، همکاران ، و در مدارس و دانشگاه ها ، بر جوانان واجب است که به اموری که گفته شد ، التزام داشته باشند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : بر همه ی شما مردان و زنان مومن لازم است که تلاش کنید که جوانان خود ، چه دختر و چه پسر را از خودتان دور نکنید ، بلکه آن ها را در کنار خودتان جمع کنید ، و آنان زیر سایه اهل بیت علیهم السلام حمایت نموده و به شناخت معارف اهل بیت ، نه کم و نه زیاد آشنا و ترغیب نمایید ، این نه تنها وصیت من بلکه نصیحت من به شماست ، که از میراث اهل بیت علیهم السلام اخذ شده است.

معظم له در رابطه با حکم مالکیت بر زمین ها فرمودند : در حدیث کساء و روایات دیگر آمده که خدای عزوجل، زمین و آسمان و هر آنچه که در اوست برای اهل بیت آفرید، و تمامی این آفریده های خدای متعال، متعلق به اهل بیت است اما در عین حال اگر چه اهل بیت، سبب خلقت هستند اما امکان خرید و فروش زمین وجود داشته و اشکال ندارد.

ایشان در ادامه فرمودند : در زمان حکومت پیامیر اکرم در مدینه، مردم زمین ها را خرید و فروش می کردند و در زمان ائمه علیهم السلام هم این کار صورت می گرفت، و در زمان حکومت امیرالمومنین مثلا در کوفه، خرید و فروش زمین صورت می گرفته است.

آیت الله العظمی شیرازی هم‌چنین تاکید فرمودند : خدای متعال مالک همه چیز است اما در عین حال ما می‌توانیم زمین را خرید و فروش کنیم و مالک آن شویم که این مالکیت در طول مالکیت الهی و نه در عرض آن است.

معظم له در رابطه با حکم کنیز و غلام در جنگ‌هایی که با اذن امام معصوم و یا نائب او صورت نگرفته فرمودند : در کتاب وسائل الشیعه روایتی ذکر شده و فقها هم آن را مطرح کرده‌اند که خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس بعضا در جنگ‌هایی شرکت می‌کردند و در صورت پیروزی، مردان و زنانی را به اسارت می‌گرفتند و به‌عنوان غلام و کنیز می‌فروختند، در صورتی که اگر جنگ به اذن امام معصوم یا کسی که امام معصوم به او حجیت داده، نباشد، باطل است و در نتیجه زن و مرد به اسارت در آمده هم شرعا کنیز و غلام محسوب نمی‌شدند.

ایشان در ادامه فرمودند : گاه این کنیزها و غلام‌ها به شیعیان هدیه داده می‌شده، و از آنجا که بنی‌امیه و بنی‌عباس، خمس پرداخت نمی‌کردند، چنانچه غلام و کنیز به عنوان هدیه به دست شیعیان می‌رسید، طبق نظر امام معصوم بایستی خمس آن را پرداخت می‌کردند، در حالیکه در سایر اموال، اگر از بنی‌امیه یا بنی‌عباس چیزی هدیه داده می‌شد، ائمه علیهم السلام خمس آن را به شیعیان بخشیده بودند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از احکام طلاق فرمودند : کسی که صیغه طلاق را می‌خواند لازم نیست عادل باشد اما دو نفر شاهد باید حتما عادل باشند، اما در برخی از مواقع رسم است شخصی که صیغه طلاق را می‌خواند استغفار می‌کند و به دو شاهد هم می‌گوید که استغفار کنند، چون روایت خاص وجود دارد که اگر کسی که عادل بوده و به واسطه گناه، عدالت از او زائل شده، اگر استغفار کند، عدالت او برمی‌گردد.

معظم له در رابطه با لزوم وجود شاهد در طلاق فرمودند : هر طلاقی نیاز به دو شاهد دارد و این مطلب در قرآن کریم تصریح شده‌است.

ایشان در تشریح مفهوم طلاق ولایی فرمودند : طلاق ولایی عبارت از طلاقی است که امکان طلاق به طرق مختلف وجود نداشته باشد، و با کسب اجازه از حاکم شرع صورت می پذیرد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : اما شروط طلاق از جمله لزوم وجود دو شاهد عادل و شرایطی که زن باید در زمان طلاق داشته باشد، در هنگام اجرای صیغه طلاق در همه موارد لازم است که وجود داشته باشد.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : اگر شروط طلاق هنگام اجرای آن رعایت نشده باشد، چه این عدم رعایت از سوی دولت و چه از سوی دیگران صورت گرفته باشد، حتی اگر ده مرتبه هم انجام شود، صحیح نمی باشد، لذا باید طلاق، شرعی باشد.

ایشان در رابطه با برخی از احکام نفقه زن فرمودند : زن در زمانی که زنده است، خوراک، پوشاک و مسکن او به عنوان نفقه بر شوهر واجب است و پس از مرگ، کفن او بر شوهرش واجب است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : نفقه در مقابل تمکین است اما اگر زن در عدم تمکین، معذور بود، بر شوهر پرداخت نفقه واجب است.

معظم له در رابطه با حکم نفقه اولاد فرمودند : نفقه فرزند فقیری که امکان اشتغال نداشته باشد، بر پدری که غنی است، واجب است، اما اگر فرزند از روی تنبلی کار نمی کند، در آن صورت نفقه او واجب نیست.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم «بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ» در نماز غفیله، حکم جوشیدن انگور و کشمش، بررسی سند تاریخی مربوط به زمین‌های کربلا، حکم انجام چند غسل با هم، حکم دفن در قبرهای قدیمی، و حکم طهارت در ایام حج، از دیگر مواردی بود که در این نشست‌ علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.