آیت الله العظمی شیرازی : بر مسلمانان و مومنان رساندن حقایق به صورت واضح و آشکار به دیگران لازم است تا روز قیامت کسی پیدا نشود که بگوید به من حجت و دلیل نرسید

نشست علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، شنبه شب مطابق با پنجمین روز از ماه مبارک رمضان سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم افرادی که به دلیل نرسیدن حقایق و یا به این احتمال که به حجت و یقین رسیده اند بر برخی ادیان و مذاهب دیگر باقی می مانند، فرمودند : فردی که در مقدمات دچار تقصیر نشده باشد و بین خود و خدا به قطع برسد معذور است چرا که عدل از اصول دین است، اما اگر دچار تقصیر شده باشد، نتیجه تابع اخص مقدمات است.

معظم له با اشاره به آیه ۱۵۰ سوره بقره : وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ، و شما مسلمانان هر کجا بودید روی بدان جانب کنید تا مردم به حجّت و مجادله بر شما زبان نگشایند، فرمودند : لذا مسلمانان و مومنان موظف هستند که به گونه ای وظایف خود را انجام دهند که روز قیامت کسی پیدا نشود بر اساس این آیه شریفه بگوید که به من حجت و دلیل نرسید، بنابراین وقتی مسلمانان و مومنان دچار تقصیر در بیان حقایق شوند در روز قیامت مورد مواخذه الهی قرار می گیرند که چرا حقایق را به همگان نرساندند.

ایشان با اشاره به فرمایش رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز غدیر که بر ابلاغ پیام آن روز به همگان تاکید فرمودند و هم چنین ناظر به آیه ۹۹ سوره مائده : مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ، بر رسول خدا جز تبلیغ آشکار و روشن وظیفه‌ای نیست، فرمودند : بلاغ به معنای رساندن و مبین به معنای آشکار و روشن و واضح است، لذا در روز قیامت به مسلمانان گفته خواهد شد که چرا ابلاغ حقایق آن هم به صورت آشکار و روشن و واضح که دیگران را قانع نماید نکردید، بنابراین اگر کسی قانع نشد در بین خود و خدا معذور است و جاهل قاصر تلقی می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تکلیف افرادی که در این زمینه تحقیق نکرده باشند فرمودند : اگر کسی تحقیق نکرده باشد یعنی مقصر است چرا که وقتی انسان می خواهد خانه یا ملک و یا زمینی بخرد تحقیق می کند و چون در این زمینه تحقیق نکرده مقصر است.

معظم له در رابطه با دلیل احتیاط برخی از فقها در مقام فتوا فرمودند : گاهی اوقات فقیه از لحاظ علمی به نتیجه ای که برای او معذَّر و منجَّز می باشد می رسد مع ذلک در مقام فتوا از باب ورع احتیاط می کند.

ایشان با ذکر مثالی در این زمینه فرمودند : مثلا متاخرین جملگی بدون اختلاف ملاک بطلان روزه را حلق و مخرج حرف «خاء» ذکر نموده اند و اگر به عروة الوثقی و ده ها حاشیه آن نگاهی بیندازیم در می یابیم که فقهای مختلف که دارای مبانی در فقه، اصول و رجال هستند از لحاظ علمی به چنین نتیجه ای رسیده اند اما در عروة الوثقی به آن حاشیه نزده اند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به حکم جواز افطار روزه برای پیرمرد و پیرزن فرمودند : پیرمرد و پیرزن به عنوان یکی از موارد رخصت در روزه در برخی از کتب فقهی از جمله عروة الوثقی مورد اشاره قرار گرفته است اما افطار روزه بر آنان واجب نیست بلکه جایز است و می توانند روزه بگیرند و اتفاقا در آیه ۱۸۴ سوره بقره آمده : وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ، و روزه داشتن برای شما بهتر خواهد بود اگر (فواید آن را) بدانید، لذا رخصت فقط به معنای جواز و نه وجوب افطار روزه است.

معظم له در ادامه فرمودند : اما اگر پیرمرد و پیرزن از لحاظ جسمی به وضعیتی برسد که روزه گرفتن بر او حرام شود شامل موارد عزیمت می شود لذا رخصت نه فقط شامل پیرمرد و پیرزن بلکه شامل همه موارد از جمله فردی که هنگام روزه مبتلا به عطش شدید می شود نیز می گردد.

گفتنی است که رخصت عبارت است از اینکه شارع پس از الزام مکلف به انجام دادن کارى یا نهی از آن، در راستاى تسهیل و تخفیف بر وى و رفع مشقت از او، اجازه ترک یا فعل آن را در شرایط و موقعیت خاص صادر کند.

مقابل رخصت، عزیمت قرار دارد، و از اقسام احکام شرعی است که در لغت به معنای تسهیل و آسان گرفتن و در اصطلاح حکمی است که در موارد عذر داشتن مکلف، به منظور تسهیل بر او، بر خلاف حکم اولی ثابت می‌گردد، بنابراین آن دسته از احکام ثانوی که در موارد اضطرار ، عسر و حرج ، ضرر ، عذر و غیره به خاطر تخفیف بر بندگان جعل می‌شود هم چون برداشتن روزه از مریض همگی از باب رخصت می‌باشد.

ایشان با اشاره به برخی از موارد عزیمت در روزه فرمودند : در کتاب عروة الوثقی آمده که در مواردی که عزیمت و ضرر در صورت روزه گرفتن وجود داشته باشد، روزه گرفتن حرام است که این نظریه توسط برخی از فقها از جمله من مورد مناقشه قرار گرفته که ضرری که تحمل آن جایز است شامل موارد رخصت می شود اما اگر آن ضرر مثلا موجب نابینا شدن چشم شود این روزه حرام و باطل است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با زمانی که تشخیص فرد و پزشک برای گرفتن روزه متفاوت است فرمودند : در عروة الوثقی به این مساله اشاره شده و ظاهرا تسالم بین فقها هم وجود دارد که اگر پزشک به بیمار گفت که روزه برای او ضرر ندارد اما برداشت بیمار این است که برای او ضرر دارد و یا برعکس اگر پزشک به بیمار گفت که روزه برای او ضرر دارد اما برداشت بیمار این است که برای او ضرر دارد، در چنین شرایطی ملاک برداشت خود فرد است، البته در هنگام شک، نظر پزشک حجت است چرا که اهل خبره است و در حدسیات نظر اهل خبره حجت است اما اگر بین بیمار و پزشک اختلاف دیدگاه پیش آمد در هر دو صورت نظر خود شخص ملاک است.

معظم له در ادامه فرمودند : در رابطه با بیماری کلمه کثیر و قلیل در ادله ذکر نشده است و در آیه ۱۸۴ سوره بقره آمده : فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ، پس هر کسی از شما مریض یا مسافر باشد، و از آنجا که مردم بر حال خود از دیگران آگاهی و تسلط بیشتری دارند و در آیه ۶ سوره احزاب آمده : النَّبِيُّ أَوْلَىٰ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ، پیغمبر اولی و سزاوارتر به مؤمنان است از خود آنها (یعنی مؤمنان باید حکم و اراده او را مقدم بر اراده خود بدارند و از جان و مال در اطاعتش مضایقه نکنند)، پس هر کسی بر نفس خود و تمام چیزهایی که مربوط به خودش می باشد ولایت دارد.

ایشان در رابطه با موارد استثنا در این زمینه فرمودند : اما سه چیز است که تحمل آن جایز نیست و استثنا شده است اول آن که انسان جایز نیست که خودکشی کند دوم آنکه دلیل و روایتی در این زمینه ندارد اما اجماع مسلم است و آن این است که انسان با خود کاری کند که عضو یا قوه ای از او تلف شود، مثلا چشم او نابینا و گوش او ناشنوا گردد یا امکان سخن گفتن برای او از بین برود یا انگشت او قطع شود و یا دست او بریده شود که همه این موارد جایز نیست و مورد سومی هم وجود دارد که من عرض کردم و غالب فقها به آن متعرض نشده اند و نه آن که مورد قبول آنان نمی باشد و آن این است که جایز نیست انسان کاری کند که موجب ابتلای او به بیماری های خطرناک مانند سرطان شود که دلیل آن ارتکاز افراد متشرع است لذا انسان در این غیر از این سه مورد نمی تواند به بدن خود ضرر برساند اما در غیر از این سه مورد، اختیار انجام هر کاری را با بدن خود دارد و تصمیم با خود اوست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : بر اساس این مبنا که مبنای تسالم بین فقهاست اگر چه در جزئیات محل اختلاف است اگر انسان می خواهد کلیه خود را بفروشد چنانچه موجب مرگ او نمی شود و کسی که اهل خبره است می گوید که با کلیه ی دیگر امکان زندگی کردن او وجود دارد اشکال ندارد که کلیه خود را بفروشد اما مثلا حق ندارد چشم خود را بفروشد و بگوید که با چشم دیگر می توانم ببینم چون این کار شبهه مثله کردن دارد اما در مورد اعضای داخلی بدن چنانچه سه شرط وجود نداشت اشکال ندارد.

معظم له در رابطه با حکم اهدای عضو افرادی که دچار مرگ مغزی شده اند ، فرمودند : اهدای عضو برای کسی که دچار مرگ مغزی شده ، و اصطلاحا در زبان عربی به آن موت سریری و در زبان فارسی به آن مرگ بالینی گفته می شود ، جایز نیست ، چرا که در این شرایط ، مرگ کامل اتفاق نیفتاده است.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : لذا اگر در در آیه ۱۸۴ سوره بقره آمده : فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ، پس هر کسی از شما مریض یا مسافر باشد، یعنی بیماری که روزه برای او ضرر دارد و اگر آن ضرر هم شامل این سه مورد می شود در چنین شرایطی روزه برای او جایز نیست اما اگر شامل این موارد نمی شود و مثلا موجب بیماری هایی نظیر تب برای چند روز و یا بیحالی و ضعف او می شود شامل قاعده ی : (الناسُ مُسَلَّطونَ علَی أَنْفُسِهِمْ) می شود و حرام نیست و روزه او صحیح می باشد اگر چه صاحب عروة الوثثی مخالف این نظر است و می گوید که اطلاقات بر بیماری دلالت دارد و کلا جایز نیست.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم استفاده از اسپری برای تسکین دندان درد هنگام روزه، برخی از احکام مربوط به بخار، غبار و دود غلیظ برای روزه دار، بیان مواردی در خصوص منصرف بودن اطلاقات در مصادیق متعارفه، مفهوم و حکم گناهان کبیره و صغیره، حجیت فعل، قول و تقریر امام معصوم، برخی از احکام سب و دشنام، و مصداق وجه و صورت در وضو، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی در ماه مبارک رمضان همه شب در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۲۲ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.