نتایج یک نظرسنجی سراسری دولتی در پاییز ۱۴۰۲، نشان‌دهنده فاصله گرفتن شدید مردم ایران از پایه‌های ایدئولوژی حکومت فعلی و گرایش آشکار آنها به نظامی سکولار دارد.
موج پنجم پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در پاییز سال ۱۴۰۲ توسط دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات که زیر مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد ایران می باشد، با همکاری مرکز رصد اجتماعی وزارت کشور تهیه شده است.
جمع‌آوری داده‌های پیمایش جدید در آبان و اوایل آذر ۱۴۰۲ صورت گرفته و نتایج نهایی آن، در ۳۰ دی و با مهر محرمانه به مخاطبان خاص آن در ایران عرضه شدند.
چهار موج قبلی این پیمایش به ترتیب در سال‌های ١٣٧٩، ۱۳۸۲، و ۱۳۹۷ انجام شده‌اند، که منبع اطلاعات مهمی درباره تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران محسوب می‌شوند.
به منظور ارائه تصویری منسجم از مشكلات جامعه امروز ایران و اولویتبندی آنها و نیز راه‌های برون‌رفت از این مشكلات، اجرای پِژوهش «بررسی چالش‌های پیش‌روی جامعه ایران» چند دهه است که در دستور كار پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات قرار گرفته است، اگر چه نتایج آن به صورت رسمی منتشر نشده و فقط در اختیار مسئولان رده بالای نظام قرار می‌گیرد.
این پژوهش با تمركز بر روی دو موضوع «اولویتبندی مشكلات» و «راهبردهای پیشنهادی» تلاش می‌كند دیدگاه‌ها و ارزیابی‌های نخبگان و سیاستگذاران مؤثر را در چهار حوزه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به‌دست آورد و چالش‌های پیش روی جامعه ایران را در قالب نظرسنجی از نخبگان بررسی كند.
این تحقیق بر آن است تا از طریق نظرسنجی كمی و كیفی از نخبگان، چشم‌اندازی به‌سوی سیاستگذاری در زمینه مسائل و مشكلات جامعه ایران بگشاید.
نتایج نظرسنجی های پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات كه با رعایت اصول و استانداردهای انجام شده، فقط در اختیار نهادها و مقامات مسئول قرار می‌گیرد و به اطلاع عموم نمی رسد.
در هفته‌های گذشته، در سطح رسانه‌ها انتقادات متعددی نسبت به پنهان نگه‌داشتن گزارش «ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» از افکار عمومی صورت گرفته است.
اگرچه در پس‌زمینه، ناهمخوانی شدید نتایج نظرسنجی پاییز ۱۴۰۲ با دیدگاه‌های رسمی حکومت ایران، منتشر نشدن عمومی نتایج آن غیرمنتظره نبوده است.
در عین حال با توجه به پرهیز قابل فهم بسیاری از شهروندان از اعتماد به پرسشگران دولتی در موضوعات حساس و بسیار حساس، می‌توان تصور کرد که پاسخ‌های ارائه شده به نظرسنجی اخیر، محافظه‌کارانه‌تر از دیدگاه‌های واقعی جامعه ایران باشند.
به عبارت دیگر در چنین نظرسنجی‌هایی، طبیعتا بسیاری از مخالفانِ دیدگاه‌های حکومتی یا عرفی، در بیان عقاید واقعی خود احتیاط می‌‌ورزند.
یکی از مهم‌ترین نتایج پیمایش ۱۴۰۲، بخشی است که در آن از افراد پرسیده شده تا چه حد موافق یا مخالفند که «دین باید از سیاست جدا باشد».
در جواب این سوال، ۷۲/۹ درصد پاسخ‌گویان گفته‌اند موافق یا کاملا موافق جدایی دین از سیاست هستند و در مقابل، ۲۲/۵ درصد مخالف یا کاملا مخالف جدایی دین از سیاست بوده‌اند.
این در حالی است که در پیمایش قبلی، تنها ۳۰/۷ درصد پاسخ‌گویان گفته بودند موافق یا کاملا موافق جدایی دین از سیاستند و ۳۶/۳ درصد بر مخالفت یا کاملا مخالفت با این جدایی تاکید داشتند.
یعنی، در شرایطی که در پیمایش قبلی که ابراز مخالفت با جدایی دین از سیاست بیشتر از اعلام موافقت با آن بوده، در ۱۴۰۲ موافقان جدایی دین از سیاست سه برابر مخالفان آن شده‌اند.
در پیمایش قبلی، همچنین ۳۳ درصد «نه موافق و نه مخالف» جدایی دین از سیاست بوده اند که در ۱۴۰۲ این نسبت به ۴/۶ درصد کاهش یافته است، یعنی وزن افراد مدعی بی‌طرفی در بحث جدایی دین از سیاست، در فاصله این چند سال، یک‌هفتم شده است.
تمام اطلاعات پیمایش ملی «ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان»، به تفکیک سن، شغل، جنسیت، تحصیلات، وضعیت تاهل، وضعیت اقتصادی و محل زندگی پاسخ‌گویان در تمام استان ایران جمع‌آوری شده‌اند.
این نظرسنجی سراسری دولتی، نشان‌دهنده‌ی فاصله گرفتن شدید مردم ایران از پایه های ایدئولوژی حکومت و گرایش آشکار آنها به نظامی سکولار است.
مطابق پیمایش ملی «ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان»، که طبقه‌بندی محرمانه دارد و تاکنون برای اطلاع عموم منتشر نشده، اکثریت قاطع شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، مدافع جدایی دین از سیاست بوده و بر عدم تمایل خود به برخورد با زنان «بی‌حجاب» تاکید کرده‌اند.
اکثریت بسیار بالای آنها، همچنین جامعه را غیرمذهبی‌تر از گذشته دانسته‌اند و پیش‌بینی کرده‌اند که ایران در آینده، باز هم غیرمذهبی‌تر شود.
این در حالی است که خود پاسخ‌دهندگان هم، کمتر از پاسخ‌گویان نظرسنجی سراسری قبلی – در پنج سال پیش- به انجام فرایض دینی می‌پرداخته‌اند.
