آیت الله العظمی شیرازی : در مصداق شیخ و شیخه ، ملاک ، سن و سال نیست ، بلکه مساله عرفی است، لذا اگر روزه بر شیخ و شیخه دارای ضرر و حرج نیست حتی اگر در سنین بالا باشند، هیچکدام از فقها فتوا به جواز روزه نگرفتن آنها نداده اند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز چهارشنبه سوم شعبان سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با ملاک و مصداق شیخ و شیخه فرمودند : در مصداق شیخ و شیخه ، ملاک ، سن و سال نیست ، بلکه مساله عرفی است ، که در عروة الوثقی هم به آن اشاره شده ، و غالبا فقها هم آن را پذیرفته اند ، و ممکن است فردی در ۶۰ سالگی ، از لحاظ جسمی ، وضعیت مناسبی داشته باشد ، و سر حال باشد ، اما ممکن است ، شخص دیگری در ۵۰ سالگی دچار ضعف و بیحالی باشد.

معظم له در ادامه فرمودند : در لغت عرب از چهل سال به بالا شیخ گفته می شود، اما اگر روزه بر شیخ و شیخه دارای ضرر و حرج نیست حتی اگر در سنین بالا باشند، هیچکدام از فقها فتوا به جواز روزه نگرفتن آنها نداده اند.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : شخصی نقل می کند که حضرت امیرالمومنین را دید که تمام محاسن مبارکشان سفید شده و حتی یک موی سیاه در میان آن وجود نداشت، اما پیامبر اکرم و حضرت امیرالمومنین تا لحظه آخر که هر دو تا ۶۳ سالگی عمر کردند، روزه گرفتند، و حضرت علی تا قبل از ضربت خوردن تا روز هجدهم ماه مبارک رمضان مرتب روزه گرفتند، با آن که از نظر لغت عرب، شیخ بودند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با احکام فدیه در چنین مواردی فرمودند : لذا شیخ و شیخه عنوان است نه این که خصوصیت داشته باشد که به آن دلیل بتوان روزه نگرفت، اما اگر در اثر پیری انسان به جایی رسید که نه به دلیل خطر بیماری، بلکه به خاطر ضعف بنیه نتوانست روزه بگیرد، باید دو فدیه بدهد، یک فدیه به خاطر افطار ماه مبارک رمضان، و یک فدیه در جایی که قضا لازم است و نتواند قضا را بجا آورد، در حالی که مسافر و شخص مریض در صورتی که قضا را بجا نیاورد فقط یک فدیه باید بدهد.

معظم له با اشاره به آیه ۱۸۴ سوره بقره : أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ ۚوَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ ۖ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ، روزهایی به شماره ی معیّن روزه دارید یعنی (تمام ماه رمضان)، و هر کسی از شما مریض یا مسافر باشد، به شماره آن، از روزهای غیر ماه رمضان روزه دارد، و کسانی که روزه گرفتن برای ایشان زحمت است، عوض هر روز فدیه دهند آن قدر که فقیر گرسنه‌ای سیر شود، و هر کس بر این نیکی بیفزاید، برای او بهتر است. و (بی‌تعلّل) روزه داشتن برای شما بهتر خواهد بود اگر (فواید آن را) بدانید، فرمودند : این مساله که برخی از افراد نباید روزه بگیرند و در عوض آن بایستی فدیه بدهند در قرآن کریم مورد تاکید قرار گرفته است.

ایشان با اشاره به مواردی مانند شیخ و شیخه، مشقت، ناتوانی، بیماری عطش، زن حامله و زن بچه شیرده که افطار روزه بر آنان جایز و در برخی موارد واجب است، فرمودند : حکم هر کدام از این موارد متفاوت بوده و محل اختلاف میان فقهاست، مثلا در شیخ و شیخه اگر روزه گرفتن برای آنان ضرر و حرج دارد، و می توانند بعدا روزه بگیرند، مشکل نیست، مثلا در تابستان به دلیل گرمای هوا نمی توانند روزه بگیرند، اما می توانند قضای آن را به جا آورند، بر اساس نظر برخی از فقها لازم است که قضای آن را به جا آورند، اما برخی از فقها معتقدند که مطلقا قضای روزه از ایشان ساقط است.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید مجدد بر تفاوت حکم این موارد بر اساس ادله فرمودند : مثلا در زن بارداری که زمان زایمان او نزدیک است و زن شیرده ، اگر بتوانند قضای روزه را بجا آورند، حتما قضا لازم است، اگر چه در حال حاضر به دلیل نزدیک بودن زایمان و یا شیر دادن نوزاد نمی تواند روزه بگیرد، اما پس از آنکه دیگر باردار نیست و یا دیگر بچه شیر نمی دهد، اگر می تواند قضای روزه را بجا آورد، قضا بر او لازم است، لذا موارد آن متفاوت است و برخی از آنها محل اختلاف است.

معظم له در رابطه جواز شهادت ثالثه در تشهد طبق نص روایات ، فرمودند : در روایتی که مرحوم شیخ طوسی در کتاب خود به نام مصباح المتهجد آورده ، بدون اعاده ی ( أَشْهَدُ ) ، بعد از شهادت ثانیه ، بگوید : و ان علیا نعم الولی ، چون در روایت آمده ، اشکال ندارد ، اما اگر ( أَشْهَدُ ) را در نماز ، اضافه کند ، و یا اضافه بر آنچه در روایت آمده ، اشکال دارد.

ایشان در رابطه با جایگاه و مرتبت معصومین علیهم السلام فرمودند : ۱۴ معصوم علیهم السلام ، در همه چیز با یکدیگر یکسان هستند ، مگر در دو چیز ، اول نبوت که خاص پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است ، و اگر چه جبرئیل بر حضرت زهرا سلام الله علیها نازل می شد ، و بر امیرالمومنین صلوات الله علیه هم نازل می شد ، و بر امام حسن عسکری علیه السلام هم نازل می شد ، اما نزول او ، به عنوان وحی و نبوت بر ایشان نبوده ، لذا نبوت خاص پیامبر اکرم بوده ، و ۱۳ معصوم دیگر ، نبوت ندارند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تفاوت دوم معصومین علیهم السلام فرمودند : فرق دوم این بزرگواران ، درجات ایشان است ، که پیامبر اکرم از ۱۳ معصوم دیگر ، افضل هستند ، و امیرالمومنین از ۱۲ معصوم دیگر افضل هستند ، و حضرت زهرا از ۱۱ معصوم دیگر افضل هستند ، و امام حسن مجتبی از ۱۰ معصوم دیگر افضل هستند ، و امام حسین هم از ۹ معصوم دیگر افضل هستند و هکذا ، در روایت آمده که امام زمان سلام الله علیه از ۸ پدر خود ، افضل هستند ، لذا فرق میان معصومین علیهم السلام ، فقط در این دو جهت است.

معظم له با اشاره به خطاب برخی از آیات به پیامبر اکرم ، فرمودند : حدیث مشهوری از امام صادق : نَزَلَ اَلْقُرْآنُ بِإِيَّاكِ أَعْنِي وَ اِسْمَعِي يَا جَارَةُ ، قرآن مانند اين ضرب المثل عربى نازل شده (كه گويند:) «اياك اعنى و اسمعى يا جاره»(يعنى بتو ميگويم ولى اى همسايه تو گوش كن) ، فرمودند : در زبان فارسی هم مشابه این ضرب المثل وجود دارد که می گویند به در بگو تا دیوار بشنود ، و در حقیقت در این آیه ، اگر چه خطاب خدای متعال ، پیامبر اکرم است ، اما در حقیقت ، خدا ، دیگران را مورد خطاب قرار داده است.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : چون عصمت ، قطعی و مسلم است ، هر چیزی که با آن منافات داشت ، به خاطر مسلم بودن عصمت ، موارد دیگر باید تاویل شود ، ضمن آنکه در احادیث معراجیه هم مواردی به پیامبر گفته شده که مقرر گردیده به کسی گفته نشود.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۳۲ سوره حج : ذَٰلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ، این است (سخن حق) و هر کس شعائر (دین) خدا را بزرگ و محترم دارد این از صفت دلهای باتقواست، فرمودند : در اینجا تعظیم شعائر الهی، موضوع، و تقوای قلوب، حکم است، یعنی عمل افراد متقی موجب تعظیم شعائر الهی است، اما شارع نه در آیات قرآن کریم و نه در روایات، دایره ی شعائر الهی را معین نکرده است، لذا لازم است که برای تشخیص آن به عرف مراجعه شود که به چه چیزهایی شعائر الهی گفته می شود.

معظم له در تشریح معنای شعائر الهی فرمودند : شعائر الهی، هر آن چیزی است که در آن تجلیل برای معصومین علیهم السلام وجود دارد، مثلا در زمان ائمه علیهم السلام، برای معصومین ضریح از طلا ساخته نمی شد، اما در حال حاضر این کار از شعائر الهی است، چرا که در نزد عرف، این عمل به منزله ی تجلیل و تعظیم معصومین علیهم السلام محسوب می شود، و یا ساختن گنبد و قبه و مناره هم در گذشته وجود نداشته اما در حال حاضر از شعائر الهی است.

ایشان در ادامه فرمودند : لذا هر کاری از جمله اطعام، برگزاری مجالس عزاداری و جشن و سرور، زینت کردن و هر کار دیگری که در نزد عرف مردم، تجلیل اهل بیت علیهم السلام تلقی شود، از شعائر الهی است، اگر چه انجام محرمات در اینجا استثنا شده است.

آیت الله العظمی شیرازی در توضیح بیشتر شعائر الهی فرمودند : اما اگر چنانچه عمل حرامی در این موارد وجود نداشت، و نزد مردم به عنوان تجلیل اهل بیت علیهم السلام معتبر بود، از باب : شِیعَتُنا خُلِقُوا مِنْ فاضِلِ طِینِتِنا یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا و یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا، شیعیان ما از بقیه ی خمیرمایه اولیه آفرینش ما خلق شده اند، آنان با شادی ما خوشحال و با ناراحتی ما ناراحتند، از جمله مواردی است که از شعائر الهی محسوب می شود.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : تعظیم شعائر الهی در نزد انسان های متقی معتبر است که موجب تقوای الهی می شود، یعنی قلبی که در آن تقوا وجود دارد، و تقوا به معنای آن چیزی است که صاحب این قلب، شعائر الهی را تعظیم می کند و مانع از مخالفت او با خدای متعال می شود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : برخی از دلایل بعثت انبیاء، توصیه ائمه علیهم السلام مبنی بر پرهیز از انتساب ربوبیت به ایشان، مواردی که حاکم شرع مجاز است که حکم طلاق صادر کند، دلیل مشهور شدن برخی از معصومین به بعضی از صفات از جمله باب الحوائج، حکم ازدواج با زنی که نزد اهل تسنن و طبق موازین آنان طلاق گرفته، حکم تسویف در حج، مبنای حلال بودن گوشت حیوانات دریایی، حکم قضای نماز پدر و مادر نسبت به ولد اکبر، و شرح آیه ۳۰ سوره یس، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.