آیت الله العظمی شیرازی : مجسمه ای که برای عبادت غیرخدا ساخته شده، بدون شک حرام است اما ساختن مجسمه ناقص براساس اجماع فقها اشکال ندارد، و ساخت و خرید و فروش سایر مجسمه ها، بنابر نظر جماعتی از فقها که من هم برداشتم همین است، مکروه است و حرام نمی باشد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه بیست و سوم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم ساختن و خرید و فروش مجسمه فرمودند : ساختن مجسمه ناقص ، بر اساس اجماع فقها ، اشکال ندارد ، اما اگر مجسمه کامل باشد ، محل اختلاف است.

معظم له در ادامه فرمودند : مرحوم شیخ انصاری در مکاسب محرمه ، به صورت مفصل به این مساله اشاره کرده است ، و برخی از فقها نظر به حرمت آن داده اند ، اما بعضی دیگر ، آن را مکروه شمرده اند.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : البته مجسمه ای که يُعبَدُ مِنَ دونِ اللهِ یعنی برای عبادت غیرخدا ساخته شده ، بدون شک حرام است ، اما مجسمه هایی که کودکان خریداری می کنند ، و یا خودشان درست می کنند ، بنابر نظر جماعتی از فقها که من هم برداشتم همین است ، مکروه است و حرام نمی باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند : لذا ساختن و خرید و فروش این گونه مجسمه ها حرمت ندارد.

معظم له در رابطه با کشیدن تصویر و نقاشی موجودات دارای روح فرمودند : کشیدن تصویر و نقاشی موجودات دارای روح نیز مکروه است و حرمت ندارد.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : مجسمه ای که برای بازی استفاده می شود ، اشکال ندارد ، اما مجسمه ای که يُعبَدُ مِنَ دونِ اللهِ است ، چه درست کردن ، و چه خرید و فروش ، و چه قرار دادن آن در معابر ، حرام است و جایز نمی باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با علم معصومین علیهم السلام در رابطه با زمان ظهور حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمودند : ظاهرا معصومین علیهم السلام ، زمان ظهور را می دانند ، اما ممکن است خدای عزوجل چیزی را اظهار فرموده ، اما خودش تصمیمی گرفته ، و آن را به کسی خبر نداده است تا آن را تغییر دهد.

معظم له اشاره به روایتی از امیرالمومنین فرمودند : معصومین علیهم السلام همه چیز را می دانند ، فقط در روایت ، یک جا استثنا شده ، آنجا که در آیه ۳۹ سوره رعد می فرماید : يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ، خدا هر چه را خواهد (از احکام یا حوادث عالم) محو و هر چه را خواهد اثبات می‌کند و اصل کتاب (آفرینش) نزد اوست ، لذا ممکن است که خدای عزوجل در برخی موارد ، که نام آن بداء گفته شده ، چیزی را تغییری بدهد ، و انجام آن را به زمان جلوتر یا عقب تر بیندازد ، بنابراین ممکن است که معصومین علیهم السلام از زمان ظهور اطلاع داشته باشند ، اما تنها چون این مورد در اختیار خداست و فقط معصومین از بداء ، آگاه نیستند ، زمان ظهور تغییر کند.

ایشان در ادامه فرمودند لذا امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند که اگر این آیه یعنی آیه ۳۹ سوره رعد در قرآن نبود : يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ، من همه چیز را برای شما می گفتم ، اما چون خدای متعال این خصوصیت را برای خود قرار داده ، و ممکن است برخی چیزها تغییر کند ، وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ، اصل کتاب (آفرینش) نزد اوست ، لذا در برخی دعاها و روایات آمده : استأثر الله بعلمه ، یعنی خدای متعال برخی چیزها را فقط و فقط برای خودش قرار داده است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از احکام قضا و فدیه در رابطه با روزه ای که در ماه مبارک رمضان گرفته نشده ، فرمودند : این مساله در عروة الوثقی آمده که اگر کسی در ماه مبارک رمضان ، به دلیل مسافر بودن و یا بیماری ، روزه نگرفت ، باید تا سال آینده ، این روزه ا قضا نماید ، اما اگر در این ۱۱ ماه نتوانست ، قضای روزه خود را بجا آورد ، چنانچه به همان بیماری که در ماه رمضان ، موفق به روزه گرفتن نشده ، نتوانست قضای آن را بجا آورد ، میان فقها اجماع وجود دارد که قضا از او ساقط است ، و فقط فدیه به گردن اوست.

معظم له در ادامه فرمودند : اما اگر دچار بیماری غیر از آن بیماری شد که به دلیل آن نتوانسته روزه بگیرد ، یعنی در ماه رمضان مبتلا به یک نوع بیماری شد و نتوانست روزه و بگیرد و در ۱۱ ماه دیگر دچار بیماری دیگری شد و نتوانست قضای آن را بجا آورد ، در این مورد ، جماعتی از فقها گفته اند که قضای این روزه تا آخر عمر بر گردن اوست و هر وقت توانست باید قضای آن را بجا آورد ، و علاوه بر آن ، فدیه هم به گردن اوست.

ایشان هم چنین فرمودند : اگر کسی در ماه رمضان هم به دلیل مسافر بودن ، روزه نگرفت ، و در ۱۱ ماه بعد به دلیل بیمار بودن ، موفق به قضای آن نشد و یا بر عکس ، همین حکم را دارد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به نظر برخی از فقها فرمودند : اما اگر شخصی دچار بیماری نشد اما دچار عذرهای دیگری شد ، جماعتی از فقها از جمله مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی و مرحوم ملا احمد نراقی در مستند الشیعه ، و برخی از فقهای دیگر به جهت روایاتی که ظهور در اطلاق دارد ، گفته اند که به هر عذری که در ماه رمضان روزه نگرفت ، و به هر عذری که ۱۱ ماه دیگر بجا نیاورد ، قضا به کلی ساقط می شود.

معظم له در ادامه فرمودند : این قول جماعتی از فقها می باشد که به نظر من هم آمده که به دلیل روایات خاصه معتبر است

ایشان با تفاوت قائل نشدن میان مسافر و مریض در این رابطه فرمودند : بنا بر قول صاحب عروة الوثقی ، بین مسافر و مریض در این حکم ، تفاوتی نیست ، و در این زمینه سه روایت وجود دارد که طبق اطلاق آن سه روایت ، فرقی بین مسافر و مریض و سایر عذرهای دیگر مانند عذرهای زنانه و سفر اجباری و سفر حج نیست ، لذا در این مساله ، مهم عذر است ، که در ماه رمضان به دلیل عذر داشتن ، روزه نگرفته و در ۱۱ ماه دیگر هم معذور بوده ، چه عذر بیماری بوده و چه عذرهای دیگر.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم روزه ی فرد مریضی که نمی تواند روزه بگیرد ، و در یازده ما بعد نمی تواند قضای آن را بجا آورد ، هم چنین زن شیرده ای که در صورت روزه گرفتن ، ضرر به خودش و یا طفل او وارد شود ، فرمودند : بر این دسته از افراد لازم است که فدیه پرداخت نمایند ، و قرآن کریم در آیه ۸۴ سوره بقره فرموده : أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ ۚ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۚ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ، روزهایی به شماره معیّن روزه دارید (تمام ماه رمضان)، و هر کسی از شما مریض باشد یا مسافر، به شماره آن از روزهای غیر ماه رمضان روزه دارد، و کسانی که روزه را به زحمت توانند داشت عوض هر روز فدا دهند آن قدر که فقیر گرسنه‌ای سیر شود، و هر کس بر نیکی بیفزاید آن برای او بهتر است. و (بی‌تعلّل) روزه داشتن برای شما بهتر خواهد بود اگر (فواید آن را) بدانید.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند که کفاره بر ذمه شوهر نیست ، لذا اگر خودش دارای مالی است ، باید خودش فدیه را پرداخت نماید ، و اگر مالی ندارد ، بر ذمه او باقی می ماند تا زمانی که توان پرداخت آن را داشته باشد ، البته فدیه چیز زیادی نیست ، و سه ربع کیلو نان یا جو می باشد ، ولو به تدریج پرداخت نماید.

ایشان در رابطه حکم تصرف پدر در اموال فرزند فرمودند : پدر حق تصرف در مال فرزندش را بدون اجازه ی او را ندارد ، و تصرف او در این صورت ، جایز نیست ،

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با مفهوم این فرمایش خدا رسول خدا صلی الله علیه و آله : تو و مال تو ، متعلق به پدرت هستی ، فرمودند : در همین رابطه شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید که آیا پدر ، بدون اجازه ی فرزند می تواند در مال او تصرف کند ، امام صادق در پاسخ فرمودند : خیر ، او در ادامه سوال می کند که پس دلیل این فرمایش رسول خدا چه بوده است ، امام صادق علیه السلام در پاسخ فرمودند : این یک توصیه اخلاقی است ، لذا تصرف پدر در مال فرزند ، بدون اجازه ی او جایز نیست.

معظم له با اشاره به این که اقارب انسان بر دو دسته‌ی عمودین و غیر آن تقسیم می‌شود فرمودند : مراد از عمودین یعنی (دو ستون) ، شامل پدر و مادر و پدران و مادران انسان هرچه بالاتر رود ، و فرزندان و اولاد انسان هر چه پایین‌ تر رود ، و اقارب غیر عمودین هم مثل برادر و خواهر و فرزندان آن‌ها و عمو و عمه و سایر ارحام است و هر چه پایین تر رود.

ایشان با بیان این که فقیر شرعی کسی است به اندازه ی شانش امکان تامین مخارج زندگی خود را نداشته باشد و لازم نیست عرفاً فقیر تلقی شود ، در رابطه با نفقه عمودین و ارحام فرمودند : در صورتی که انسان غنی است و توان دارد ، و یکی از افراد در میان عمودین و ارحام فقیر است ، در چنین شرایطی واجب است که نفقه آن ها را بدهد و وجوب آن تکلیفی است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند : نفقه ی شرعی ، شامل خوراک و پوشاک و مسکن می شود ، و سایر موارد ، جزء نفقه ی واجب نیست.

معظم له در رابطه با برخی از احکام مضاربه فرمودند : در فقه به صورت مکرر ذکر شده و از جمله در مضاربه گفته شده که اگر شرط شود که خسارت و ضرر ، متوجه یک طرف و نه هر دو طرف باشد ، این خلاف اطلاق مضاربه است ، و صاحب عروة الوثقی هم فرموده که خلاف مقتضای مضاربه می باشد ، و مضاربه باطل است ، و چنانچه مضاربه باطل باشد ، احکام مضاربه بر آن ، مترتب نمی شود.

ایشان در ادامه فرمودند : اما جماعتی از فقها که من هم برداشتم همین است ، اگر مضاربه تقیید شد ، خلاف اطلاق مضاربه است ، اما در اینجا ، قید ، شرط است و اشکال ندارد.

آیت الله العظمی هم چنین فرمودند : مساله در اینجا ظهور است ، و آیا ظاهر ، دلیلِ این است که که کدامیک از شروط ، شروط اقتضای عقد است ، و کدامیک ، شروط اطلاق عقد است ، و چون قید نشده ، این شرط است ، اما اگر قید شد ، اصل خاصی نیست.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند : البته اگر در جایی شک کردیم که این شرط بر خلاف اطلاق و یا بر خلاف مقتضا می باشد ، بر خلاف مقتضا بودن ، دلیل می خواهد ، و شامل قاعده ی المومنون عند شروطهم می شود ، لذا آن چیزی که خلاف مقتضا است ، آن چیزی است که شرط بودن آن صحیح نیست ، لذا مشخص نیست که اصل ، عدم آن است ، نه اینکه اصل ، این است که این ، خلاف اطلاق است ، بلکه خلاف مقتضا بودن دلیل می خواهد ، لذا وقتی دلیل وجود نداشت ، اطلاق المومنون عند شروطهم ، شامل آن می شود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : برخی از احکام نماز و روزه در سفر ، شرح آیه ۱۸۴ سوره بقره ، حکم تعارض بین یقین و حدث در وضو ، برخی از احکام حج عمره ، شرح آیه ۸۲ سوره یس ، تفاوت نماز غفیله و نماز میت ، تکلیف زنی که همسرش خمس نمی دهد ، حکم مالکیت و مصرف املاک و زمین های خراجیه ، برخی از احکام ارث ، و حکم قطع نماز در نمازهای واجب و مستحب ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.