آیت الله العظمی شیرازی : هجرت از یک کشور اسلامی به یک کشور غیراسلامی ، گاه جایز ، گاه حرام و در برخی موارد واجب است ، لذا حکم این مساله ، به نسبت افراد و موارد تفاوت می کند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز دوشنبه هفدهم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با جواز هجرت فرمودند : هجرت از یک کشور اسلامی به یک کشور غیراسلامی اگر مستلزم کارهای حرامی باشد ، و هم چنین مستلزم عمل به واجب نباشد ، جایز نیست ، اما اگر هجرت ، سبب تبلیغ دین و روشن کردن و هدایت دیگران می شود ، حتی اگر آن فرد اهل منبر و سخنرانی و ارشاد نیست ، اشکال ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند : اگر هجرت برای کسانی که حتی معلومات کافی ندارند ، اما سبب هدایت عده ای حتی به مقدار کم می شود ، در چنین شرایطی حتی واجب است ، چرا که مقدمه ی وجود است ، اما اگر در عین حال سبب انجام کارهای حرامی هم شود ، در چنین شرایطی چون تزاحم به وجود می آید ، باید دید که در این تزاحم ، کدام مهم تر است ؟ ، که اگر واجب ، مهم تر بود ، این هجرت ، واجب ، و اگر حرام مهم تر بود ، این هجرت ، حرام خواهد بود ، لذا حکم این مساله ، به نسبت افراد و موارد تفاوت می کند.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : اگر مهاجرت ضرورت ندارد ، یعنی ماندن در کشور اسلامی موجب ضرر و حرج نمی شود ، اگر شرایط ، فقط این گونه است ، این گونه مهاجرت جایز نیست ، اما این مساله در مورد همه ی افراد ، مصداق ندارد ، و گاه ممکن است که فردی از عوام الناس با مهاجرت به یک کشور غیراسلامی و اقامت در آنجا ، مثلا حسینیه درست کند ، و مجلس و هیات برپا کند ، این کار حتی شاید واجب باشد ، چرا که مقدمه ی وجود واجبات است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : گاه درست کردن حسینیه و مسجد و هیات ، نه فقط مستحب که گاه واجب است ، و اگر چه در حکم اولی این اقدام ، مستحب است ، اما اگر ساخت مسجد ، و هیات و حسینیه ، سبب هدایت عده ای ولو چند درصد می شود ، و باعث گمراهی کمتر مردم می شود ، واجب می شود ، و اگر به اندازه ی کفایت نبود ، واجب عینی می شود.

معظم له در رابطه با لزوم تقلید فرمودند : مرحوم سید محمد کاظم طباطبایی یزدی در کتاب عروة الوثقی در ابتدای باب تقلید نوشته که عمل عامی بدون تقلید ، باطل است ، اما غالبا فقها به ایشان ، اشکال کرده اند و گفته اند که اگر عمل مطابق با حجت باشد ، و قصد قربت و اخلاص در آن لحاظ شده باشد ، باطل نیست.

ایشان در رابطه با مفهوم حجت فرمودند : در این که حجت برای شخص عامی چیست ، محل اختلاف است ، برخی از فقها گفته اند و برداشت من هم ، همین است که اگر این شخص عامی ، اعمالی را که انجام داده ، و مثلا نماز و روزه ای را به جا آورده ، و یا به سفر حجی رفته ، یا وضو گرفته و غسل انجام داده ، و سایر اعمال او ، از جمله خرید و فروش ، صلح ، اجاره ، و سایر موارد ، با یکی از دو مجتهد ، مطابق باشد ، صحیح است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : اول آن مجتهدی که وظیفه ی مکلف ، تقلید از او ، در زمانی که اعمال خود را انجام داده ، بوده است ، و دوم ، مجتهدی که وظیفه ی مکلف ، در حال حاضر ، تقلید از اوست ، لذا اگر اعمال او با فتوای یکی از این دو مجتهد ، مطابق باشد ، صحیح است ، در غیر این صورت ، اعمال فرد عامی ، بدون تقلید از مجتهد ، صحیح نمی باشد.

معظم له با اشاره به روایت نقل شده از امام حسن عسکری علیه السلام : فَأمّا مَن كانَ مِن الفُقَهاءِ صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدينِهِ مُخالِفا على هَواهُ مُطِيعا لأمرِ مَولاهُ فلِلعَوامِّ أن يُقَلِّدُوهُ ، اما از میان فقها ، هر فقيهى كه خويشتندار و نگاهبان دين خود باشد و با هواى نفْسش بستيزد و مطيع فرمان مولايش باشد ، بر عوام است كه از او تقليد كنند ، فرمودند : قاعده ای در اصول فقه ذکر شده که : إذَا جَازَ وَجَبَ ، چرا که تقلید بدون دلیل و مدرک جایز نیست ، و انسان در دین نمی تواند از کسی متابعت و پیروی کند ، اما وقتی گفته شد : فَأمّا مَن كانَ مِن الفُقَهاءِ صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدينِهِ مُخالِفا على هَواهُ مُطِيعا لأمرِ مَولاهُ فلِلعَوامِّ أن يُقَلِّدُوهُ ، این لام ، لام جواز است ، یعنی تقلید از او جایز است ، لذا گفته شده : إذَا جَازَ وَجَبَ ، چون خود تقلید ، بدون دلیل ، صحیح نیست و حرام است ، لذا اگر جایی گفتند جایز است ، یعنی واجب است.

ایشان در رابطه با راه تشخیص مجتهد برای تقلید ، فرمودند : برای تشخیص مجتهدی که انسان باید از او تقلید کند ، بایستی احراز کند و از اهل خبره سوال کند ، همانند کسی که مریض دارد ، و از اهل خبره و افراد مختلف ، سوال می کند که مثلا کدام پزشک ، بهتر است ، لذا در این زمینه هم تفحص و جستجو لازم است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با مفهوم صائنا لنفسِهِ فرمودند : یعنی نفس او تحت تاثیر چیزی قرار نمی گیرد ، بلکه خودش بر نفسش تسلط دارد ، که جامع همه ی این معانی در عدالت ، تبلور پیدا می کند.

معظم له با اشاره به اینکه تقلید در اصول دین جایز نیست و بایستی انسان با تحقیق در این زمینه به علم و یقین برسد ، فرمودند : مرحوم شیخ انصاری فرموده که اگر فرد عامی از قول علما به یقین برسد و علم برای او حاصل شود ، صحیح است ، چون مهم ، علم پیدا کردن است ، و قرآن هم فرموده فاعلم ، لذا اگر این علم و یقین از گفته های علما ، حاصل می شود ، اشکال ندارد ، و این علم ، معنای تقلید ندارد ، اما اگر به علم نرسیده ، باید با تفحص و جستجو به علم و یقین برسد.

ایشان در رابطه با خمس فرمودند : خمس آنچنانکه در قرآن آمده ، و در روایات هم ذکر شده ، شامل دو نیمه است ، که نیمه ی اول ، سهم امام است ، که در حقیقت ، سهم خدا و رسول خدا و امام معصوم است ، که به امام معصوم داده می شود ، و نیمه ی دوم متعلق به بنی هاشمی است که مومن و فقیر باشند ، چه یتیم و اسیر باشد ، و در حقیقت متعلق به سادات نیازمند و محتاج است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در زمان غیبت امام معصوم ، این اختیار به فقیه جامع الشرایط می رسد ، همان گونه که حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمودند : وأمّا الحوادثُ الواقعةُ فارجعُوا فيهَا إلى رواةِ حديثِنَا ، فإنّهُم حُجّتِي عليكُم وأنا حُجّةُ اللهِ ، و باید احراز شود که فقیه ، جامع الشرایط و عادل و بارع است.

معظم له در رابطه با پرداخت خمس به وکلای فقیه جامع الشرایط فرمودند : به وکیل فقیه جامع الشرایط ، آن گونه که در وکالت ، به او نمایندگی داده شده هم می توان خمس را پرداخت نمود.

ایشان در رابطه با برخی از احکام شُفعه فرمودند : اگر شروط شفعه کامل باشد ، که یکی از شروط آن ، این است که شرکا ، بیش از دو نفر نباشد ، و از دیگر شروط آن ، این است که قابل تقسیم شدن باشد ، در چنین شرایطی ، اگر یکی از دو شریک ، قصد فروش سهم خود را داشت ، شریک دیگر حق دارد سهم شریک اول را به همان مبلغ خریداری کند ، در غیر این صورت ، خرید و فروش این سهم برای دیگری جایز نیست ، ولو با عقد معطات باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه کیفیت خواندن نماز در روز جمعه فرمودند : در روز جمعه اگر انسان نماز جمعه را با شرایط بخواند ، واجب است که مانند نماز مغرب و عشا ، حمد و سوره را بلند بخواند ، اما اگر به جای نماز جمعه ، نماز ظهر می خواند ، مشهور میان فقها این است که حمد و سوره را مستحب است که بلند بخواند ، اما جماعتی از فقها از جمله مرحوم آیت الله بروجردی و برخی دیگر از فقها ، نسبت به این مساله ، اشکال کرده اند ، اما غالبا مشهور بین فقها این است که در نماز ظهر روز جمعه ، مستحب است که حمد و سوره آن ، بلند خوانده شود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : شرح آیه ۶ سوره نحل ، تفاوت معنای هلاکت در فارسی و عربی ، موارد وجوب و حرمت تقیه ، احکام مربوط به کیفیت قرائت امام جماعت ، موارد استفاده از «مَنْ» و «مَا» در قرآن کریم ، شرح برخی از تکالیف بعضی از آفریده های غیرذوی العقول مانند ماه و خورشید و درخت ، و تعریف اقتضا و اطلاق در عقود ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.