آیت الله العظمی شیرازی : معنای عالمه ی غیرمعلمه این است که علم حضرت زینب سلام الله علیها ، علم استثنایی بوده ، و همانند علم متعارفی که دیگران ، از کودکی از معلم فرا می گیرند ، نبوده است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز شنبه پانزدهم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تعبیر عالمه ی غیرمعلمه در مورد حضرت زینب سلام الله علیها فرمودند : معنای عالمه ی غیرمعلمه این است که علم حضرت زینب سلام الله علیها ، علم استثنایی بوده ، و همانند علم متعارفی که دیگران ، از کودکی از معلم فرا می گیرند ، نبوده است.

معظم له در ادامه فرمودند : البته علم ۱۴ معصوم علیهم السلام ، علمی متفاوت است ، و علم هیچ کس در دنیا ، همانند علم ایشان نمی شود ، اما قدری از علم خاص مربوط به معصومین علیهم السلام ، به حضرت زینب سلام الله علیها رسیده است ، اما طبعا در حد ۱۴ معصوم علیهم السلام نبوده است.

ایشان با تاکید بر اینکه عصمت کبری فقط شامل ۱۴ معصوم علیهم السلام می شود ، فرمودند : حضرت زینب سلام لله علیها ، معصومه به عصمت کبری نبوده اند ، چرا که عصمت در ۱۴ معصوم علیهم السلام منحصر است ، اما مراتبی از عصمت صغری بدون شک در ایشان وجود داشته است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با وجود ولایت تکوینی در حضرت زینب سلام الله علیها فرمودند : اگر چه حضرت زینب کبری دارای ولایت تکوینی بودند ، اما اینکه آن ولایت ، در حد ولایت مادرشان حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده ، ظواهر و روایات متواتر ، حکایت از آن دارد که جلوه هایی از ولایت تکوینی ، ممکن است که در غیر معصومین نیز وجود داشته باشد ، و فردی چون حضرت زینب کبری بتواند بدان دست یابد ، کما اینکه در غیر از خاندان اهل بیت علیهم السلام هم برخی از افراد به ولایت تکوینی دست یافته اند ، که در رابطه با ابن فهد حلی هم مواردی ذکر شده که نزد او جلوه هایی از ولایت تکوینی ، وجود داشته است.

معظم له در رابطه با وجود مقام شفاعت در حضرت زینب کبری سلام الله علیها فرمودند : مقام شفاعت را حتی برخی از مومنین هم دارا می باشند ، و این مقام ، بدون شک از شئون حضرت زینب سلام الله علیها می باشد.

ایشان در ادامه فرمودند : این که حضرت زینب کبری بتوانند در سن ۴ سالگی ، خطبه فدکیه را نقل کنند ، و ابن عباس ، وقتی آن خطبه را از حضرت زینب ، روایت کرده ، از ایشان با عنوان «عقیلتنا زینب» یاد می نماید ، و همه ی اینها نشان از آن دارد که حضرت زینب سلام الله علیها شخصیت استثنایی داشته اند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در رابطه با میتی که دیون وی بیش از اموال اوست ، فرمودند : اگر اموال منقول و غیرمنقول میت ، شامل املاک و پول و حتی لباس های تن او را محاسبه کردند ، چنانچه دیون ، بیش از اموال است ، نوبت به وصایا و تقسیم ارث نمی رسد ، و دیون را بایستی به قاعده ی عدل و انصاف تقسیم نمود.

معظم له در ادامه فرمودند : اما اگر دیون ، کمتر از مایملک میت است ، پس از پرداخت دیون ، یک سوم اموال او ، خرج وصایا می شود ، و دو سوم باقیمانده بین ورثه ، تقسیم می شود ، لذا اگر دیون و بدهی های میت ، افزون بر دارایی های اوست ، دیگر اموال او ، نه به وصیت می رسد ، و نه تقسیم ارث بین ورثه ، و در چنین شرایطی در روایات صحیحه آمده و معمولُ بها می باشد که بر امام المسلمین که بیت المال در اختیار اوست ، لازم است که بدهی های او را پر داخت کند ، و اگر پرداخت نکرد ، گناه آن بر گردن اوست.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر میت در رابطه پرداخت دیون خود ، وصیت کرد ، از ثلث اموال او برداشته می شود ، اگر چه دیون مقدم بر وصیت است ، و قرآن در آیه ۱۳ سوره نساء فرموده : مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ ، پس از اداء حقّ وصیّت و بدهی شما ، لذا وقتی شخصی از دنیا می رود و اموالی دارد ، در ابتدا ، دیون او پرداخت می شود ، و سپس هر چه باقی ماند ، اگر وصیت کرده ار ثلث آن پرداخت می شود.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : این که اگر وصیت کرده بود که دیون او پرداخت بشود ، چنانچه دیون و سایر وصیت ها از ثلث مال بیشتر شد ، بحث مفصلی است که بدان پرداخته شده است، اما اگر وصیت نکرده بود ، دیون از اصل مال ، پرداخت خواهد شد.

معظم له در رابطه با توسعه مستحبات فرمودند : در این زمینه قبلا مفصلا بحث شده ، و کتابی هم در این زمینه ، یکی از علما نوشته که قریب به ۲۰۰ روایت و شاهد ، و فرمایش فقها را نقل کرده که در مستحبات ، در زمان ، مکان ، و شرایط ، عموما توسعه است ، در حدی که متشرعه ، آن را بپذیرند ، یعنی اگر کسی نماز اول ماه را در ابتدای ماه موفق نشد که بخواند ، چنانچه در دوم یا سوم ماه خواند ، اشکال ندارد ، نه آنکه در پانزدهم ماه بخواند ، و دور از ذهن باشد.

ایشان با تاکید بر ملاک بودن ارتکاز متشرعه در این باب ، فرمودند : در چنین شرایطی در مستحبات ، توسعه وجود دارد ، مگر در جایی که دلیل خاص یا اجماع ، یا ارتکاز متشرعه یا شهرت عظیمه وجود داشته باشد ، و گرنه اشکالی ندارد که مثلا غسل جمعه را اگر انسان نتوانست در روز جمعه به جا آورد ، تا جمعه دیگر وقت دارد که انجام دهد و اشکالی از این بابت نیست ، فقط این که اسم این عمل ، ادا یا قضا است ، متفاوت است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : از روایات استفاده می شود که در انجام مستحبات ، توسعه در مکان و زمان و شرایط وجود دارد ، لذا زیارت امیرالمومنین و امام حسین و بقیه ی ائمه اطهار علیهم السلام، از دور و نزدیک ، در همان زمان یا وقت دیگر ، خواندن زیارت نیمه رجب در زمانی دیگر ، خواندن دعای نیمه شعبان در زمانی دیگر ، هیچ اشکال ندارد.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : البته در این زمینه ، ادله ی خاصی وجود ندارد ، بلکه ادله ی عامه ای که در این زمینه استفاده شده ، حکایت از آن دارد که تمام مستحبات به همین صورت است ، چرا که در ده ها مورد جزئیات ، استفاده در کبرای کلیه شده ، مثلا روایت شده که نماز شب را می توان در ابتدای شب خواند ، با آنکه وقت آن در نیمه شب به بعد است.

ایشان در ادامه فرمودند : اما در روایت آمده که اگر انسان نتوانست در شب ، نماز شب بخواند ، فردای آن روز می تواند نماز شب را بخواند ، و حتی در روز می تواند قضای آن را بجا آورد.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : وقتی از حضرت سوال شد که کدام افضل است ، در جواب فرمودند : که قضای آن ، افضل بر تقدیم است ، یعنی با آنکه وقت نماز شب ، از نیمه شب تا فجر می باشد ، و نماز ظهر که وقت آن از ظهر تا مغرب است ، اما نماز ظهر را نمی توان پیش از ظهر خواند ، و یا با آنکه وقت نماز صبح ، از طلوع فجر صادق ، تا طلوع خورشید است ، نمی توان قبل از این وقت ، نماز صبح را خواند ، اما در روایت آمده که خواندن نماز شب ، قبل از وقت خودش اشکال ندارد ، و اگر نمی تواند در وقت خودش بخواند ، حتی می تواند پس از آن نیز بخواند ، که همه ی اینها دلالت بر توسعه مستحبات از جمله زیارت های اهل بیت علیهم السلام دارد ، اگر چه افضل، آن است که در وقت خودش و از نزدیک خوانده شود.

معظم له در ادامه فرمودند : مثلا در روایت آمده که بر پشت بام برود و رو به قبله سلام بدهد ، حل اگر انسان به پشت بام رفت ، اما رو به قبله نایستاد ، یا پشت بام نرفت و رو به قبله ایستاد ، و یا داخل منزل به صورت نشسته و رو به قبله و یا پشت به قبله ، بود ، در تمامی این موارد ، اشکالی وجود ندارد ، چرا که در مستحبات ، توسعه است.

ایشان با اشاره به آیه ۱۷ سوره اعراف : ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ ، آن گاه از پیش روی و از پشت سر و طرف راست و چپ آنان در می‌آیم (و هر یک از قوای عامله و ادراکی آنها را به میل باطل می‌کشم)، و بیشتر آنان را شکر گزار نعمتت نخواهی یافت ، و آیه ۲۲ سوره ابراهیم : وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ ۗ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ، و چون حکم (قیامت) به پایان رسید (و اهل بهشت از اهل دوزخ جدا شدند) در آن حال شیطان (برای نکوهش و تمسخر کافران) گوید: خدا به شما به حق و راستی وعده داد و من به خلاف حقیقت شما را وعده دادم و خلف وعده کردم و بر شما (برای وعده دروغ خود) هیچ حجت و دلیل قاطعی نیاوردم و تنها شما را فراخواندم و شما اجابتم کردید، پس (امروز شما ابلهان که سخن بی‌دلیل مرا پذیرفتید) مرا ملامت مکنید بلکه نفس (پر طمع) خود را ملامت کنید، که امروز نه من فریادرس شما خواهم بود و نه شما فریادرس من توانید بود، من به شرکی که شما به (اغوای) من آوردید معتقد نیستم، آری (در این روز) ستمکاران عالم را عذابی دردناک خواهد بود ، فرمودند : این آیات شریفه دلالت بر آن دارد که شیطان ، انسان را به گناه جبر نمی کند ، و اگر کسی پس از ارتکاب گناه ، لعنت بر شیطان فرستاد ، بخشی از آن ، شامل حال خودش می شود ، که در آیه اول اشاره به اکثریتی شده که شکرگذار نعمت الهی نیستند ، و آیه دوم اشاره به کسانی دارد که از شیطان ، تبعیت کردند ، و بدون شک ، انسان در انجام گناه ، مختار می باشد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : برخی از موارد مصرف رد مظالم ، حکم مُلاقی در اطراف شبهه ی محصوره ، زمان خواندن خطبه ی فدکیه توسط حضرت زهرا ، احکام مربوط به زیاده ها و نقصان در روایات و ادعیه و اختلاف نسخه ها ، حکم غرغره کردن در روز ماه مبارک رمضان ، و برخی از احکام مربوط به شک و یقین در طهارت و نجاست ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.