آیت الله العظمی شیرازی : عنوان کثیر السفر در روایات نیامده و فقها برای تسهیل از آن استفاده کرده اند ، و دو دسته شامل این عنوان می شوند ، کسی که شغلش سفر است و کسی که شغل او در سفر است ، که نماز آنها تمام و باید روزه بگیرند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روزهای جمعه و شنبه هفتم و هشتم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم کثیر السفر نمودند : در روایات ، عنوان کثیرالسفر نیامده است ، ولی فقها از این عنوان ، برای تسهیل استفاده کرده اند ، اما در روایات از دو عنوان استفاده شده ، که همین معنا را دارد ، عنوان اول مربوط به کسی است که شغل او سفر است ، ماننده راننده ، و عنوان دوم مربوط به کسی است که شغل او سفر نیست ، اما مثلا در شهری ساکن است ، ولی شغل او در شهر دیگری است ، و بایستی همه روزه یا بیشتر روزها ، بین شهر محل سکونت و شهری که در آنجا کار می کند ، رفت و آمد نماید ، به این عنوان ، کثیر السفر گفته می شود.

معظم له در رابطه با ملاک کثیر السفر فرمودند : آنگونه که در روایات آمده ، ملاک کثیر السفر بودن ، آن است که ده روز در یک جا اقامت نداشته باشد ، لذا اگر کسی که راننده است ، و یا محل کارش در شهر دیگری است و مرتب در حال سفر است ، و ده روز در یک جا استقرار ندارد ، نماز او ، هم در محل اقامت ، و هم در طول سفر تمام است و می تواند روزه نیز بگیرد.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر برای چنین شخصی اتفاق افتاد که ده روز در شهر خود بماند ، و بعد از ده روز از شهر خود خارج شد ، در اولین سفر ، نماز او شکسته است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : ملاک در چنین مواردی ، مساله ی وطن نیست ، بلکه ملاک ، مسافر بودن یا مسافر نبودن است ، لذا اگر از نظر عرفی ، مسافر است ، نماز او شکسته است.

معظم له در رابطه با اطلاق عنوان کثیرالسفر بر برخی سفرها فرمودند : در گذشته های قدیم که به سفر حج می رفتند ، گاهی سفرها یک سال به طول می انجامیده ، لذا به این گونه سفرها ، کثیرالسفر نمی گویند ، چرا که سفر حج ، یک سفر است ، ولو یک سال طول بکشد ، یا اگر کسی از قم به مشهد ، قصد سفر داشت ، اما این سفر را در چند مرحله انجام داد ، مثلا در تهران یا شمال توقف کرد ، تمامی این مراحل ، یک سفر محسوب می شود ، ولو مثلا در ده نقطه توقف کند ، و چون این یک مساله عرفی است ، این مراحل متعدد در یک سفر ، سفرهای متعدد تلقی نشده ، و حکم کثیرالسفر را ندارد ، و یک سفر محسوب می شود.

ایشان در رابطه با برخی از تعابیری که معصومین در دعاها به عنوان گناه استفاده می کنند ، فرمودند : چون عصمت ، قطعی است ، باید به گونه ای این تعابیر معنا شود که منافات با عصمت نداشته باشد ، لذا برای آنچه که معصومین در دعاها از آنها به عنوان معصیت ذکر کرده اند ، برای تقریب ذهن ، بارها این مثال را ذکر کرده ام ، که مثلا فردی از دوران جوانی ، آرزو داشته که حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشیف را زیارت کند ، و دست بر قضا ، زمانی این توفیق نصیب او می شود که آن شخص مریض است ، و پای او به دلیل بیماری دراز است ، و به دلیل شدت درد و بیماری نمی تواند پای خود را جمع کند ، و حضرت ، طرف پای او هستند ، این شخص تا آخر عمر از خجالت و شرمندگی ناراحت است ، اگر چه گناه نکرده ، چون مریض بوده و نتوانسته پای خود را جمع کند ، اما در عین حال شرمندگی دارد ، لذا از باب تقریب ذهن ، معصیت ها و افسوس ها و آه هایی که از معصومین نقل می کنند ، شبیه به چنین چیزی است.

ایشان با اشاره به آیه ۱۱۰ سوره کهف : قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ، بگو: جز این نیست که من مانند شما بشری هستم (دعوی احاطه به جهان‌های نامتناهی و کلیه کلمات الهی نکنم، تنها فرق من با شما این است) که به من وحی می‌رسد که خدای شما خدای یکتاست، پس هر کس به لقای (رحمت) پروردگارش امیدوار است باید نیکوکار شود و هرگز در پرستش خدایش احدی را با او شریک نگرداند ، فرمودند : معصومین همانند سایر مردم بشر هستند ، غذا می خورند ، می خوابند و استراحت می کنند ، اما انجام این اعمال ، در محضر الهی برای ایشان سخت است ، ولی چاره ای ندارند ، لذا تعبیر معصیت برای معصومین ، از این قبیل است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : احتیاط در برخی از احکام فقهی ، روشن است ، اما در برخی از موارد ، روشن نیست ، لذا برخی از فقها در این رابطه نظر داده اند از آنجا که افراد عامی و ناآشنا به احکام فقهی ، غالبا و نه دائما ، نمی توانند وجه احتیاط را تشخیص دهند ، واجب است تقلید کنند.

معظم له با ذکر مثالی ، دلیل این نظریه فقهای مذکور را چنین بیان فرمودند : وقتی انسان مجتهد نیست ، و مساله را نمی داند ، و از روی استنباط نمی تواند آن را به دست آورد ، و وجه احتیاط را هم نمی داند ، لذا منحصر در این می شود که تقلید کند ، همانند مریضی که برای معالجه بیماری اش ، راه او منحصر به مراجعه به پزشک می شود ، چون این فرد ، خودش مجتهد در طب و پزشکی نیست ، تا خودش بتواند برداشت کند که برای معالجه بیماری اش ، چه کاری باید انجام دهد ، و و جه احتیاط را هم نمی داند ، لذا منحصر در این راه می شود که از یک پزشک تقلید کند ، و نزد او برود ، و وقتی آن پزشک برای او تجویز کرد که روزی دو یا سه قرض مصرف کند ، به دستور او عمل می کند ، بدون آنکه بداند وجه آن چیست ، یعنی رجوع جاهل به عالم صورت گرفته است.

ایشان در رابطه با حکم نگاه کردن به نامحرم با اشاره به آیه ی ۳۰ سوره نور : (ای رسول ما) به مردان مؤمن بگو تا چشمها ی خود را (از نگاه ناروا) بپوشانند ، آیه ۳۱ سوره نور : و به زنان مؤمن بگو تا چشمهای خود را (از نگاه ناروا) بپوشانند ، فرمودند : غَمض ، با میم ، به معنای بستن چشم است ، اما غَضّ ، بدون میم ، به معنای چشم را پایین انداختن و نگاه نکردن است.

معظم له در ادامه فرمودند : گاه انسان چشم خود را نبسته و چشمان او باز است ، اما نگاه خود را به پایین می اندازد ، تا آنچه در جلوی چشم او قرار گرفته را نبیند ، و مفهوم این آیه هم خطاب به مردان و زنان ، این نوع نگاه کردن از روی ریبه است.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر اینکه نگاه نکردن از روی ریبه و شهوت هم از سوی مرد و زن و هم از سوی زن به مرد ، واجب است ، فرمودند : بنابر مشهور نپوشانیدن وجه و کفین برای زن ، اگر زینت در صورت نباشد ، اشکال ندارد ، مشروط بر آنکه مرد به او از روی ریبه نگاه نکند.

معظم له در رابطه با شخصی که مدتی مرجع تقلید نداشته ، و اعمال خود را بدون تقلید از مجتهد انجام داده است ، فرمودند : چنانچه این شخص ، پس از مدتی برای خود ، مرجع تقلید انتخاب نمود ، طبق فتوای این مرجع تقلید ، بایستی اعمال گذشته ی خود را تطبیق دهد.

ایشان هم چنین شیرازی فرمودند : جماعتی گفته اند که من هم برداشتم همین است که اگر اعمالی که در گذشته انجام داده ، از جمله نمازی که خوانده ، روزه ای که گرفته ، حجی که رفته ، طبق یک حجتی بوده ، ولو آن حجت در آن زمان ( یعنی اگر در آن زمان می خواست تقلید کند ، لازم بود از چه کسی تقلید کند ) ، اگر اعمالش ، طبق فتوای آن مرجع تقلید بوده ، اشکال ندارد ، و کافی است ، یا اگر اعمالش طبق فتوای مرجع تقلیدی که الان هم از آن تقلید می کند ، هم بوده ، اشکال ندارد ، و اعمالش صحیح است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با انتخاب راه بهتر در این زمینه فرمودند : بهتر آن است که این شخص از مرجع تقلیدی که در حال حاضر از او قرار است تقلید کند ، تکلیف خود را بپرسد ، و طبق آن عمل کند.

معظم له در رابطه با تقیه فرمودند : بحث تقیه ، یک بحث علمی مفصل است ، و روایات صحیحه ای دارد ، و روایات معارض نیز دارد ، که یکی از مشهورترین روایات در این زمینه : أفضلُ الجِهادِ كَلمةُ حقّ عِندَ إمامٍ جائرٍ ، برترین جهاد ، کلمه ی حقی است که نزد سلطان جائر گفته شود ، می باشد ، و وقتی کلمه ی حقی نزد سلطان جائر گفته شود ، او انسان را می کشد ، لذا فقها ، این روایات را با یکدیگر جمع کرده اند و گفته اند تقیه بر پنج قسم است ، در جایی واجب ، و در جای دیگری حرام است ، و یا مستحب و مکروه و مباح است ، و بستگی به شرایط آن ، بایستی نسبت به آن ، عمل نمود ، و مرحوم شیخ انصاری نیز رساله ای به نام تقیه دارد که در آن ، به این موارد ، اشاره کرده است.

ایشان در ادامه فرمودند : چنانچه در تقیه بین حرام و واجب ، تزاحم ایجاد شد ، باید ملاحظه کند که کدامیک اهم است ، و یا هیچکدام اهمیتی ندارد ، لذا اگر اهمیت هر کدام احراز شد ، انجام آن لازم است ، و اگر اهمیت هیچ طرفی ، احراز نشد ، در این شرایط ، انسان مخیر است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با شفاعت فرمودند : از برخی از آیات قرآن چنین استفاده می شود که خدای عزوجل رضایت داده که برخی انسانها ، شفاعت کنند ، یعنی شفاعت ، نیاز به اذن از سوی خدای متعال دارد ، و خدای عزوجل ، این اذن را به ۱۴ معصوم علیهم السلام از جمله حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها داده است که انسان ها را شفاعت کنند ، و حتی به مومنین هم چنین اذنی داده است ، یعنی فرد مومنی که در دنیا ، انسان خوبی بوده ، و خدا به او اجازه شفاعت داده است ، او می تواند اقربا و شاگردان و دوستان و همسایگان خود را شفاعت کند.

معظم له در رابطه با تعداد یاران حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمودند : در روایات آمده که برخی از ایشان زن هستند ، و تعبیر ۳۱۳ نفر نیز از آنجا که از احکام الزامی نیست ، نیاز به تحقیق و تفحص برای دستیابی به صحت آن ندارد ، اینها مواردی است که در برخی از روایات وارد شده است ، اما احکام الزامی نیاز به تحقیق و بررسی دارد و بایستی معتبر بودن روایت ، محرز شود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : چگونگی خواندن دعای عرفه برای زنان ، تعریف فقیر شرعی ، حکم نیابت در نماز و روزه و اعتکاف از طرف شخص زنده ، حکم ازدواج پدر و پسر با دو خواهر و یا مادر و دختر ، فرق مساجد و حرم های معصومین علیهم السلام ، ثواب خواندن ترجمه قرآن و روایات ، حکم رکوع متابعتی ماموم در نماز جماعت ، حکم بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ در ابتدای آیات قرآن ، تفسیر نعیم در قرآن نسبت به اهل بیت ، چگونگی وحی در غیرمعصومین ، و بیان دلایلی مبنی بر قطعی بودن عصمت ۱۴ معصوم ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.