آیت الله العظمی شیرازی : تعلیم و تعلّم مسائل دینی واجب کفایی است ، و چنانچه به مقدار کفایت وجود نداشت ، بر همگان واجب عینی است ، و غالبا به مقدار نیاز موجود نمی باشد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز سه شنبه چهارم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با لزوم تعلّم و یادگیری مسائل دینی فرمودند : یاد گرفتن واجبات و محرمات ، و چگونگی عمل به آنها ، چه در احکام شرعی ، و چه در عقاید ، و چه در اخلاق و نیز هر آنچه که به تاریخ اهل بیت علیهم السلام تعلق دارد ، و علاوه بر آن ، آنچه که از مقدمات وجود ، برای فهم احکام ، و یا برای ارشاد دیگران وجود دارد ، برهمگان واجب کفایی است ، و تا زمانی که به مقدار لازم در این زمینه ، افراد آگاه وجود ندارد ، واجب عینی است.

معظم له در ادامه در رابطه با تعلیم و آموزش دادن مسائل دینی نیز فرمودند : در تمامی موارد یاد شده هم ، این مساله واجب کفایی است ، تا زمانی که به مقدار کافی در این زمینه ، افراد آگاه و توانمند برای تعلیم و آموزش وجود نداشته باشد ، واجب عینی می باشد.

ایشان با تاکید بر اینکه غالبا به مقدار نیاز در این زمینه افراد مورد نیاز موجود نمی باشد ، فرمودند : لذا بر اهل علم لازم است که نسبت به تعلیم و آموزش عقاید و احکام و اخلاق الزامی ، و هم چنین نسبت به تعلّم و یاد گرفتن عقاید و احکام و اخلاق الزامی اهتمام ورزند ، و من در این مسیر برای ایشان از خدای متعال ، توفیق مسالت دارم تا در این مسیری که مسئولیت را پذیرفته اند ، ایشان را یاری فرماید.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : آنچه که شما و امثال شما به آن عمل می کنید ، و همانند امثال ما هر آنچه که به آن عمل می کنیم ، و دیگران عمل می کنند ، همگی واجب عینی هستند ، به مقداری که برای ما امکان دارد ، ان شاء الله برای من و شما ، این توفیق حاصل شود.

معظم له در رابطه با شرح حدیث شریف نبوی : علماء أمتي أفضل من أنبياء بني إسرائيل ، فرمودند : علامه مجلسی و برخی دیگر ، این حدیث را این گونه تفسیر کرده اند که منظور از علمای امت ، ائمه اطهار علیهم السلام هستند ، که از انبیاء بنی اسرائیل حتی از انبیاء اولواالعزم ایشان افضل هستند.

ایشان در ادامه فرمودند : اما ادله ی عصمت بر اساس روایات متواتر ، بلااشکال است ، و در مورد رسول خدا و فاطمه زهرا و ۱۲ امام ،روایاتی که بر عصمت ایشان دلالت دارد ، متواتر و بلااشکال است ، و تواتر موجب علم می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با دلایل و کیفیت امتحان الهی در دنیا فرمودند : خدای متعال می خواهد انسان را امتحان کند ، و خلقت شیطان که دشمن است هم توسط خدا صورت پذیرفته است ، خدای عزوجل دنیا را برای امتحان خلق کرده است ، لذا برای تحقق امتحان هم وجود دوست و دشمن لازم است ، و قرآن هم آیه ۴۲ سوره انفال فرموده : لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَيَحْيَىٰ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ ، هر که هلاک شدنی است بعد از اتمام حجت هلاک شود و هر که لایق حیات ابدی است به اتمام حجت به حیات ابدی رسد ، حال اگر شیطان و نفس اماره نبود ، آیا بشر امتحان می شد ؟ لهذا قرآن در آیه ۹۳ سوره نحل فرموده : يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ ، هر که را بخواهد به گمراهی وا می‌گذارد و هر که را بخواهد هدایت می‌کند ، چرا که خدای عزوجل ، خلقت را به گونه ای قرار داده که آن کسی که می خواهد گمراه شود ، بتواند گمراه شود ، و آن کسی هم که بخواهد هدایت شود ، بتواند ، و هیچکدام مجبور نباشند.

معظم له در رابطه با تقیه فرمودند : بحث تقیه ، یک بحث علمی مفصل است ، و روایات صحیحه ای دارد ، و روایات معارض نیز دارد ، که یکی از مشهورترین روایات در این زمینه : أفضلُ الجِهادِ كَلمةُ حقّ عِندَ إمامٍ جائرٍ ، برترین جهاد ، کلمه ی حقی است که نزد سلطان جائر گفته شود ، می باشد ، و وقتی کلمه ی حقی نزد سلطان جائر گفته شود ، او انسان را می کشد ، لذا فقها ، این روایات را با یکدیگر جمع کرده اند و گفته اند تقیه بر پنج قسم است ، در جایی واجب ، و در جای دیگری حرام است ، و یا مستحب و مکروه و مباح است ، و بستگی به شرایط آن ، بایستی نسبت به آن ، عمل نمود ، و مرحوم شیخ انصاری نیز رساله ای به نام تقیه دارد که در آن ، به این موارد ، اشاره کرده است.

ایشان در ادامه فرمودند : چنانچه در تقیه بین حرام و واجب ، تزاحم ایجاد شد ، باید ملاحظه کند که کدامیک اهم است ، و یا هیچکدام اهمیتی ندارد ، لذا اگر اهمیت هر کدام احراز شد ، انجام آن لازم است ، و اگر اهمیت هیچ طرفی ، احراز نشد ، در این شرایط ، انسان مخیر است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : قضا و قدر در همه امور زندگی انسان ، از جمله در اجل ، رزق و روزی ، برخورداری یا عدم برخورداری از اولاد و تعداد آنها ، جاری می شود.

معظم له در تشریح معنای قضا و قدر فرمودند : تمام چیزهایی که خدای عزوجل برای آنها ، اندازه قرار داده است ، به آن تقدیر گفته می شود ، و در برخی موارد ، همان اندازه ، گاهی اثبات می شود ، و گاهی بیشتر یا کمتر می شود ، که به آن قضا می گویند.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند : گاه سبب قضا ، خود انسان است ، مثلا در تقدیر انسان آمد است ، که تا ۳۰ سال عمر کند ، و ۳ سال دیگر باید از دنیا برود ، اما صله ی رحم می کند ، و عمر او بر اساس قضا ، افزایش پیدا می کند ، اما گاه قرار است که تا ۳۰ سال عمر کند ، ولی قطع رحم می کند ، و عمر او بر اساس قضا ، کاهش می یابد.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین فرمودند : گاه خود انسان ، کار خوبی انجام می دهد ، که کار خوب او باعث می شود که قضاء او ، اوسع شود ، و گاه برعکس می شود ، در روایت آمده که شخصی خدمت امام کاظم علیه السلام در مکه مکرمه رسید ، حضرت از او پرسیدند : برادرت کجاست ؟ ، او در جواب گفت : با برادرم هم مسیر بودیم ، اما او در میانه ی راه ، در روستایی ماند ، و من از او جدا شدم ، و به مسیر خود ادامه دادم ، مضمون روایت این است که حضرت فرمودند : تو با برادرت در آنجا دعوا کردی ، و با هم قهر کردید ، و هر دو قطع رحم نمودید ، ( چرا که گاهی برادری قطع رحم می کند ، اما برادر دیگر ، قطع رحم نمی کند ) ، لذا تقدیر الهی در عمر شما ، قضا شد که هر دو نفر شما از دنیا بروید ، اما وقتی تو از برادرت جدا شدی ، در ادامه ی مسیر راه ، در یکی از روستاها ، به دیدار عمه ات رفتی ، و صله ی رحم کردی ، و عمر تو ۲۰ سال افزایش پیدا کرد ، اما برادر تو همان زمان از دنیا رفت.

معظم له در ادامه فرمودند : کسی که این روایت را از امام کاظم علیه السلام نقل کرده ، آن گونه که در ذهنم است ، علی بن ابی حمزه بطائنی است ، و می گوید تا ۲۰ سال بعد ، من به حج می رفتم ، و آن شخص را می دیدم ، و بعد از ۲۰ سال ، دیگر او را ندیدم.

ایشان در ادامه فرمودند : برخی از تقدیرها به خاطر اعمالی چون صله ی رحم ، و یا به فرمایش امیرالمومنین صلوات الله علیه ، صنایع المعروف ، سبب می شود که عمر انسان ، پول انسان ، عزت انسان ، دنیا و آخرت او ، تقوا و توفیق او ، زیاد شود ، و بالعکس ، گاهی اوقات ، از آنها کاسته می شود.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۷۹ سوره نساء : مَا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ ، هر چه از انواع نیکویی به تو رسد از جانب خداست و هر بدی رسد از خودِ توست، فرمودند : این مساله ، مختلف است ، گاه به این صورت است ، و گاه به صورت دیگری می باشد ، گاه دخیل است و گاهی دخیل نیست.

معظم له در رابطه با لزوم فحص در برخی از موضوعات احکام فرمودند : اگر عروة الوثقی و حواشی آن ملاحظه شود ، در موضوعات گوناگون ، فتوا داده شده که فحص لازم است ، مثلا اگر کسی بخواهد سفر کند ، چنانچه سفر او هشت فرسخ یا بیشتر شد ، باید نمازش را شکسته بخواند ، اما اگر هشت فرسخ کمتر شد ، نمازش تمام است ، لذا برای دانستن این موضوع که سفر او ۸ فرسخ بوده ، فحص و جستجو لازم است ، که در عروة الوثقی هم بر لزوم آن تاکید شده ، یا اگر کسی ۱۰۰۰ دینار ، دارایی دارد و نمی داند که با این مقدار می توان به حج رفت ، در عروة الوثقی و حواشی آن آمده که باید فحص و جستجو کند ، و هم چنین سایر مسایلی که احکام الزامیه بر آن مترتب است ، و گفته شده که فحص در آنها لازم است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم حَبوَه در ارث ، حکم کثیر الشک ، شرح آیه ۷۹ سوره نساء ، دلایل وجوب خمس ، و حکم ارث برای انبیاء طبق آیات قرآن که حضرت زهرا سلام الله علیها بدان تمسک فرمودند ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.