آیت الله العظمی شیرازی : اطمینان یافتن در موضوعات ، از جمله وقت اذان صبح ، جهت قبله ، حد ترخص در سفر ، از اهل خبره ای که ثقه باشند ، حتی اگر مسلمان و شیعه نباشند ، معتبر است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه دوم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم چگونگی تشخیص اذان صبح به ویژه در ماه مبارک رمضان فرمودند : این مساله در کتاب عروة الوثقی آمده و فقها هم به آن اشاره کرده اند که در ماه مبارک رمضان ، پیش از اذان صبح ، که انسان مشغول خوردن و آشامیدن است ، برای یقین پیدا کردن در خصوص فجر ، فحص و جستجو لازم است ، لذا لازم است که یا خود شخص ، فجر را ببیند ، و یا با پرسیدن از دیگران به یقین برسد.

معظم له با اشاره به اینکه نظر اهل خبره در موضوعات معتبر است ، فرمودند : به دست آوردن زمان دقیق فجر ، از طریق تقویم هایی که توسط اهل خبره و تخصص ، تنظیم شده ، حتی اگر شیعه و مسلمان نباشند ، معتبر است ، یا اگر یک نفر اهل خبره و تخصص ، حتی اگر مسلمان و شیعه نبود ، جهت قبله را به شما نشان داد ، چنانچه ثقه باشد ، قول او حجت بوده و معتبر است.

ایشان در رابطه با تقویم هایی که اوقات شرعی را ثبت می کنند فرمودند : تقویم هایی که اوقات شرعی را ثبت می کنند ، معمولا توسط اهل خبره و تخصص تهیه می شوند ، لذا می توان به آنها اطمینان نمود ، اما اگر در میان آنها اختلاف به وجود آمد ، در چنین شرایطی رعایت احتیاط لازم است ، اما اگر در میان اهل خبره ، معارضی وجود نداشت ، و یا فقط یک نفر اهل خبره وجود داشت ، آن قول معتبر است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : مستثنای حدیث لاتُعاد در جایی است که انسان نماز خوانده است ، اما بعدا مشخص می شود که مثلا رو به قبله نخوانده است ، لذا حدیث لاتُعاد در اینجا می گوید که باید نماز اعاده شود ، اما در مساله ی تشخیص جهت قبله و یا تعیین حد ترخص و مسافت شرعیِ هشت فرسخ ، اطمینان یافتن از غیرشیعه و غیرمسلمان هم معتبر است ، چنانچه اهل خبره و ثقه باشد ، این مساله در عروة الوثقی آمده و هیچ یک از فقها به آن حاشیه نزده اند و مورد قبول همه ی آنها واقع شده است.

معظم له با اشاره به آیه ۶۵ سوره زمر : وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ، (هنوز مشرکان جاهل از تو موحد کامل طمع شرک دارند؟) و حال آنکه به تو و به رسولان پیش از تو چنین وحی شده که اگر به خدا شرک آوری عملت محو و نابود می‌گردد و سخت از زیانکاران خواهی گردید ، فرمودند : حدیث مشهوری از امام صادق : نَزَلَ اَلْقُرْآنُ بِإِيَّاكِ أَعْنِي وَ اِسْمَعِي يَا جَارَةُ ، قرآن مانند اين ضرب المثل عربى نازل شده (كه گويند:) «اياك اعنى و اسمعى يا جاره»(يعنى بتو ميگويم ولى اى همسايه تو گوش كن) ، فرمودند : در زبان فارسی هم مشابه این ضرب المثل وجود دارد که می گویند به در بگو تا دیوار بشنود ، و در حقیقت در این آیه ، اگر چه خطاب خدای متعال ، پیامبر اکرم است ، اما در حقیقت ، خدا ، دیگران را مورد خطاب قرار داده است.

ایشان در ادامه فرمودند : در دعاهای ائمه علیهم السلام هم موارد این چنینی آمده است ، اما چون عصمت ، دلایل قوی دارد ، و شک و شبهه ای در آن نیست ، لذا اگر چیزی ظاهرش منافات با عصمت داشته باشد ، حتما باید تاویل شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با این مساله که اگر کسی بعد از مرگش ، مالی برای ادای دیون خود نداشت ، فرمودند : روایتی از پیامبر اکرم نقل شده که مورد اجماع تمام مسلمین است : مَنْ مَاتَ فَتَرَكَ دَيْنًا فَعَلَيَّ وَ اِلَيَّ یعنی اگر کسی از دنیا رفت و دیون او پرداخت نشد ، به سراغ من بیایید ، که پرداخت دیون او به گردن من است ، لذا در روایات دیگر هم آمده که پس از رسول الله ، پرداخت دیون افراد بعد از مرگ ، بر عهده امام المسلمین است ، چه امام المسلمین به حق امام باشد ، چه باطل ، چون در روایت است که اگر امام پرداخت نکرد ، فَعَلَیهِ اِثمُهُ ، گناه آن بر گردن اوست ، و چون امام حق گناه نمی کند ، یعنی بر امام باطل مثل بنی امیه و بنی عباس و امثال معاویه و مروان و هارون واجب است و وظیفه آن هاست که اگر کسی از دنیا رفت و مدیون است و پول ندارد ، دیون او را پرداخت نمایند ، و اگر پرداخت نکردند ، در روز قیامت ، این دیون را به گردن آن ها می اندازد ، فَعَلَیهِ اِثمُهُ .

معظم له در رابطه با حکم تقاص ، یعنی تصاحب مال دیگری بدون اذن وی در ازای مال خود ، فرمودند : من نمی گویم که این مساله اجماعی است ، اما مسلم است که به صورت جزئی ، تقاص جایز است ، اما دو شرط دارد ، اول آنکه راهی جز تقاص وجود نداشته باشد ، لذا اگر می تواند با راه هایی چون شکایت کردن ، یا با وساطت دیگران ، مشکل را حل کند ، تقاص جایز نیست ، و شرط دوم آنکه به صورت مسلم ، اجازه ی حاکم شرع در این زمینه لازم است ، تا موجب هرج و مرج نشود.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند : اگر انسان در تقاص ، بیش از مقدار طلب خود برداشت نماید ، حتما ضامن است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با مراتب ولایت حسبه فرمودند : مرحوم شیخ انصاری در کتاب بیع ، پس از کتاب مکاسب محرمه ، به مناسبت در رابطه با ولایت پدر و مادر بر اولاد صغار ذکر کرده اند که اگر دسترسی به حاکم شرع ، ممکن نیست ، و یا حاکم شرع محذور دارد ، و یا به هر دلیلی قصد مداخله ندارد ، از جمله در شرایطی قرار دارد که حکومت نامناسبی بر سرکار است ، و در صورت دخالت در موضوع ، برای حاکم شرع ، مشکل پیش می آید ، پس از حاکم شرع ، نوبت به عدول مومنین یعنی یک مومن عادل می رسد ، و اگر آن هم ممکن نبود ، نوبت به یک مومن ، ولو عادل نباشد ، می رسد ، و اینها مراتب ولایت حسبه هستند.

معظم له در رابطه با حکم تمام نکردن نماز و روزه مستحبی و حج عمره فرمودند : اگر کسی در حال خواندن نماز مستحب است ، یا روزه ی مستحبی گرفته است ، پیش از تمام شدن آنها می تواند نماز و روزه ی مستحبی را رها کند ، و تمام کردن آنها واجب نیست ، اما در حج ، چه واجب و چه مستحب ، اگر احرام بست ، باید آن را به اتمام برساند ، لذا تفاوت حج با نماز و روزه در این جهت می باشد.

ایشان با اشاره به آیه ۱۹۶ سوره بقره : وَأَتِمُّوا الْحَجَّ وَالْعُمْرَةَ لِلَّهِ ، و همه اعمال حج و عمره را برای خدا به پایان رسانید ، فرمودند : بنا بر این آیه ی شریفه ، اگر احرام حج عمره بسته شد ، باید آن را به اتمام رساند ، اما در نماز و روزه ، فقط در صورتی که واجب باشد ، لازم است که انسان آن را به پایان برساند ، و در صورتی که مستحب بود ، می تواند آن را به پایان نرساند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : از این آیه ی شریفه چنین برداشت می شود که هم حج و هم عمره بایستی به اتمام برسد و هم باید لله باشد.

معظم له در توضیح معنای لله بودن حج فرمودند : لله شامل دو چیز می شود ، اول قربة الی الله ، و دوم اینکه خالص برای خدا باشد ، و شرایط خلوص در آن رعایت شود ، همانگونه که در آیه ۵ سوره بینه آمده : وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ ، در صورتی که (در کتب آسمانی) امر نشده بودند مگر بر اینکه خدا را به اخلاص کامل در دین (اسلام) پرستش کنند و از غیر دین حق روی بگردانند و نماز به پا دارند و زکات (به فقیران) بدهند. این است دین درست ، لذا اصل قربت و خلوص در انجام حج و عمره لازم است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم شک در آیات سوره حمد در نماز ، تفاوت فرقه اَباذیّه و زیدیّه ، حکم تغییر دادن نَسَب ، تعریف و حکم ردّ مظالم ، معیار تشخیص روایت صحیح ، و شرح بخشی از وصیت امام حسین به حضرت زینب سلام الله علیهما ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.