آیت الله العظمی شیرازی : اگر انسان از ابتدا قصد هشت فرسخ سفر را نداشته باشد ، و به مرور بر مسیر او افزوده شد ، چنانچه مقدار این سفر ، حتی به صد فرسخ هم برسد ، نماز شکسته نمی شود ، اما در برگشت ، نماز چنین فردی شکسته می شود

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز سه شنبه نوزدهم جمادی الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست با اشاره به لزوم داشتن قصد سفر ، برای شکسته شدن نماز ، فرمودند : اگر انسان از ابتدا قصد هشت فرسخ سفر را نداشته باشد ، و پس از شروع سفر ، به مرور بر مسیر او افزوده شد ، چنانچه مقدار این سفر ، حتی به صد فرسخ هم برسد ، نماز شکسته نمی شود ، و بر چنین فردی لازم است که نماز خود را تمام بخواند.

معظم له در ادامه فرمودند : این مساله در عروة الوثقی هم مورد اشاره قرار گرفته ، و روایت آن صحیحه است ، و علی الظاهر اجماعی هم می باشد که یکی از شرایط شکسته شدن نماز ، این است که سفر باید هشت فرسخ باشد ، و شرط دیگر آن است که انسان از ابتدا قصد هشت فرسخ را داشته باشد.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : لذا اگر انسان در ابتدا ، به قصد دو فرسخ ، سفر خود را آغاز کند ، اما بعدا به مقدار چهار فرسخ دیگر ، به سفر خود ادامه دهد ، اگر این وضعیت همین گونه ادامه یابد ، حتی اگر چنین سفری به صد یا هزار فرسخ هم برسد ، نماز چنین شخصی تمام است ، و در این مساله ، دلیل خاص وجود دارد.

آیت الله العظمی شیرازی ، در رابطه با تکلیف چنین شخصی در هنگام برگشت از سفر فرمودند : در برگشت ، چون این شخص ، قصد هشت فرسخ یا بیشتر را دارد ، نماز او شکسته می شود.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند : بر اساس قاعده ی المشروط عدمُ عند عدم شرطه ، شرط برای صدق سفر آن است که انسان هشت فرسخ ، سفر کند ، لذا اگر نیت سفر نکرده بود ، نماز او تمام است ، بنابر این اگر از ابتدا شرط قصد و نیت سفر را نداشته باشد ، اگر سفر او به ۱۰۰ فرسخ هم برسد ، نماز او تمام است ، اما در برگشت ، وقتی به حد ترخص رسید ، نماز او شکسته می شود.

ایشان در رابطه با احادیثی چون ليس منا من لم يصلي صلاة الليل ، و یا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ صَلَاةً إِلَّا بِطُهُورٍ ، لا صلاةَ لمن لا يقيمُ صلبَهُ في الرُّكوعِ والسُّجودِ ، لا صلاة لجار المسجد إلا في المسجد ، فرمودند : این روایات دلالت بر مراتب فضیلت عالی و بسیار بالا دارد ، و این دسته از روایات در رابطه با لااقتضائیات وارد شده ، و حکایت از الزامیات نمی کند ، و در تعبیرهای عرفی هم نظیر این موارد ذکر می شود .

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر اینکه نماز شب مستحب است ، فرمودند : مفهوم این روایات ، نفی کمال است ، چرا که نماز شب ، فقط بر رسول اکرم ، واجب است ، اما بر سایر مردم ، حتی ائمه اطهار علیهم السلام ، و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها ، واجب نبوده و بلکه مستحب بوده است ، و از خصائص رسول اکرم ، وجوب نماز شب برای ایشان بوده است.

معظم له در ادامه فرمودند چنانچه این روایات بر اساس اصطلاح علمی ، از حیث اعتبار ، متکافیء شوند ، در مرتبه احتیاط یا تخییر قرار نمی گیرند ، و یا جمیع حالات آن مدنظر قرار می گیرد ، اما اگر از حیث اعتبار ، غیرمتکافیء باشد ، آن مواردی که دارای اعتبار است ، نسبت به آنچه که معتبر نیست ، اختیار می شود.

ایشان در رابطه با ازدواج همزمان دو خواهر فرمودند : در رساله های عملیه ، این مساله به صورت تفصیلی در فروع مورد اشاره واقع شده است ، که ازدواج دو خواهر نه به شکل دائمی و نه موقت ، و نه آن که یکی دائم و دیگری موقت باشد ، جایز نمی باشد ، چرا که در این مساله میان فقها اجماع وجود دارد ، و از زمان شیخ طوسی و شیخ مفید و حتی قبل از آن در ایام غیبت صغری بر این مساله ، اتفاق نظر وجود دارد.

آیت الله العظمی با اشاره به اینکه اقرار حجت است ، یک قاعده است ، فرمودند : مفهوم این قاعده این است که یعنی کسی که چیزی در اختیار اوست ، چنانچه اقرار کرد که مالکیت آن متعلق به فرد دیگری است ، مثلا اگر اقرار کرد که عبایی که بر روی دوش اوست ، متعلق به فرد دیگری است ، این اقرار حجت است.

معظم له با تاکید براینکه تمامی الفاظ از ابتدا تا انتهای فقه و آنچه در کتب فقهی آمده ، ظهور در فعلیت مفهوم دارد ، فرمودند : چه در قرآن کریم و چه در روایات و چه در کلمات فقها ، این قاعده جاری است و در باب اقرار نیز تا زمانی که ملکیت فعلیت دارد ، معتبر است و پس از آن که از ملکیت خارج شد ، مثلا انسان ، عبای خود را فروخت ، دیگر اقرار اعتبار ندارد.

ایشان در رابطه با عدول از نیت در نماز فرمودند : این قاعده در رابطه با نیت در نماز وجود دارد که : العدول بالنیة مطلقا باطل ، یعنی عدول از نیت در نماز باطل است ، فقط در یک جا استثنا وجود دارد که از متاخر به متقدم صورت گیرد ، مثلا کسی که تصور کرده نماز ظهر خوانده ، اما نیت نماز عصر کرد ، و در وسط نماز متوجه شد که نماز ظهر را نخوانده است ، لذا این مقداری از نماز را که به نیت نماز عصر خوانده است ( که عبادت است و نیت هم رکن آن است ) ، به نیت نماز ظهر ، تغییر می دهد ، بنابراین کل آن نماز ، به نماز ظهر تبدیل می شود ، و فقط در این مورد ، استثنا وجود دارد ، و دلیل خاص در این زمینه وجود دارد ، و گرنه عدول ، مطلقا باطل است ، چون خلاف قاعده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در نماز مغرب و عشاء هم همین قاعده جاری می شود ، به شرط آنکه در نمازی که به نیت عشاء خوانده می شود ، در رکعت چهارم ، به رکوع نرفته باشد.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : برخی از فقها نظر داده اند که اگر بعد از اتمام نماز ، چنانچه در وقت اختصاصی نماز ظهر ، انسان به تصور آنکه نماز ظهر را خوانده ، نیت نماز عصر را بکند ، و نماز او تمام شود ، و سپس متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است ، قاعده ی فَإِنَّمَا هِيَ أَرْبَعٌ مَكَانَ أَرْبَعٍ ، در اینجا جاری می شود ، البته در حاشیه عروه ، برخی از فقها به این روایت عمل نکرده اند ، و گفته اند که نماز باطل است ، و گفته اند که نماز ، مجددا بایستی خوانده شود ، اما برخی احتیاط کرده اند که باید نماز دیگری بخواند و نیت کند که آنچه که خدا می خواهد و تکلیف اوست ، مورد قبول واقع شود ، و برخی هم گفته اند که این هم تام نیست ، و همه ی این موارد در عروه ذکر شده و محل اختلاف است.

ایشان در ادامه فرمودند : در عبادات و در معاملات ، اصل در عدم اعتبار عدول است ، مگر در جایی که دلیل وجود دارد ، مثلا در نماز گفته شده که فَإِنَّمَا هِيَ أَرْبَعٌ مَكَانَ أَرْبَعٍ ، که جماعتی از فقها آن را پذیرفته اند و من هم برداشتم همین است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین فرمودند : ادا و قضا در نیت لازم نیست ، و نسبت به آن هم تصریح شده است.

معظم له در رابطه با این موضوع در سفر فرمودند : اگر انسان در سفر ، جهل به حکم داشته باشد ، و به جای نماز قصر ، نماز کامل بخواند ، دلیل خاص وجود دارد که نماز او صحیح است.

ایشان با اشاره به اینکه در شیعه اصالة العداله وجود ندارد ، فرمودند : در میان اصحاب رسول خدا بعضا بهترین انسانها ، پس از معصومین علیهم السلام ، همانند ابوذر و سلمان وجود داشته اند ، و هم چنین در میان آنها ، بدترین مردم هم ، مانند منافقان وجود داشته اند ، و در میان اصحاب ائمه علیهم السلام نیز دقیقا این وضعیت وجود داشته است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : شیعیان اعتقاد به عدالت صحابه پیامبر و یاران ائمه ندارند ، و این که شخصی صرفا شاگرد امام صادق بوده ، دلیل بر خوب بودن او نمی شود ، لذا لازم است که ثابت شود و از امام معصوم ، حکم شرعی صادر شده باشد ، و در این صورت ثقه بودن آن شخص اثبات می گردد ، حتی اگر کلامی مقبول در این زمینه صادر شده باشد ، لذا اگر دلیلی در مورد مقبول بودن فردی به دست ما نرسید ، نمی توان به ثقه بودن او پی برد.

معظم له هم چنین فرمودند : بنابراین برای ثقه بودن ، دلیل لازم است و در این مساله میان اصحاب رسول خدا و یا ائمه اطهار ، تفاوتی وجود ندارد ، البته در این مساله ، میان فقها اختلاف وجود دارد ، از جمله شیخ انصاری قریب به این مضمون گفته است که آیا توثیق ، حکم شهادت را دارد ، یا قول شخص موثق واحد مورد قبول است ، اما غالب فقها گفته اند که توثیق ، شهادت نیست ، بلکه حکم مستقلی است ، و مثل شهادت ، نیاز به دو نفر عادل نیست.

ایشان در ادامه فرمودند : لذا مشهور میان فقها خصوصا در بین متاخرین ، ثقه بودن کافی است و در باب خبر حسی و نه حدسی که نیاز به فتوا داشته باشد ، عدالت لازم نیست ، بنابراین در باب خبر حسی ، ثقه بودن کافی است ، و وجود یک نفر هم کفایت می کند ، چه شخص مومن باشد و چه غیر مومن

آیت الله العظمی شیرازی تاکید فرمودند : آنچه در کلام به آن ثقه گفته می شود ، کافی است چرا که عقلا به فرد ثقه اعتماد می کنند ، و لذا وقتی اعتماد شد ، در مسیر مصداق اطاعت و معصیت قرار می گیرد.

معظم له در ادامه فرمودند : ثقه بودن در زبان و گفتار لازم است و صرف راوی بودن کافی نیست ، و باید ثابت شود که او در گفتار و نوشتن راستگو می باشد ، که اگر ثابت شد ، مشکلی نیست ، حتی اگر شیعه نباشد ، چون راویان غیر شیعه در نزد ما وجود دارند ، که نوفلی و مسعدة بن صدقه از جمله آنها هستند.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : معنای کلمه لَعلَّ در آیات قرآن ، حرمت ازدواج با دو خواهر به صورت همزمان چه به شکل دائم و چه موقت ، حجیت و محدوده قاعده اِقرار ، حکم عدول از نماز به نماز دیگر ، ملاک در وثاقت راویان حدیث ، حد ترخص و مسافت شرعی ، و حکم نماز در محل نگهداری سگ ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.