آیت الله العظمی شیرازی : در شهادت به معنای اعم برای حضرت ام البنین ، هیچ شبهه ای وجود ندارد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز چهارشنبه سیزدهم جمادی الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست در رابطه منافات نداشتن نسبت حضرت ام البنین با شمر که نقل شده حضرت ابالفضل العباس نوه ی دختری کلاب و شمر نوه پسری کلاب بوده ، فرمودند : از این نمونه انتساب های فامیلی در تاریخ بسیار وجود داشته ، و گاه در یک عشیره ، هم افراد خوب و هم افراد بدی وجود داشته اند ، مثل طایفه ی بنی اسد که هم حبیب بن مظاهر متعلق به آن است و هم حرمله.

معظم له در ادامه فرمودند : نام اصلی حضرت ام البنین ، فاطمه بوده ، اما ام البنین نام اصلی ایشان نبوده ، بلکه به لحاظ اعتباری برای ایشان کنیه محسوب می شود ، اما اینکه از چه زمانی به ایشان ام البنین گفته اند در تواریخ آمده است.

ایشان در رابطه با چگونگی از دنیا رفتن حضرت ام البنین فرمودند : در رابطه با حضرت ام البنین ، شهادت به معنای اعم ، مُسلم است ، چرا که ظلم هایی که از سوی بنی امیه صورت گرفت ، از جمله شهادت امام حسین علیه السلام ، و شهادت چهار پسر ایشان ، هر کدام کفایت می کند که ایشان شهید شوند ، لذا در شهادت به معنای اعم برای حضرت ام البنین ، هیچ شبهه ای وجود ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در دلیل استفاده از تعبیر وفات برای حضرت ام البنین فرمودند : نسبت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هم بعضا از تعبیر وفات استفاده می شود ، با این که روایت صحیحه وجود دارد که آن حضرت را کشتند و ایشان شهید از دنیا رفتند ، استفاده از تعبیر وفات منافات با شهادت ایشان ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند : در قرآن هم بارها از تعبیر تَوَفّیٰ استفاده شده است و در اینجا وفات به معنای اخذ است ، یعنی خدای متعال جان او را گرفت ، و روح را از بدنش جدا کرد ، حال به وسیله کشته شدن یا با مرگ طبیعی ، لذا وفات به معنای اعم است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : کیفیت سجده برای شخص معذور ، دلیل وجوب حجاب ، حجیّت قاعده میسور ، و برخی از احکام مربوط به وضو و نماز و روزه ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

معظم له با اشاره به آیه ۳۱ سوره نور : وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ، و باید سینه و بر و دوش خود را به مقنعه بپوشانند ، آیه ۵۹ سوره احزاب : يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا ، ای پیغمبر (گرامی) با زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند، که این کار برای اینکه آنها (به عفّت و حرّیت) شناخته شوند تا از تعرض و جسارت (هوس رانان) آزار نکشند بسیار نزدیکتر است و خدا (در حق خلق) بسیار آمرزنده و مهربان است ، فرمودند : مقتضای این دو آیه ی شریفه و روایات وارده و فهم مشهور فقها این است که نداشتن پوشش جایز نیست ، و نیاز به احتیاط وجوبی ندارد ، چرا که ظاهر این آیات و روایات موجود و فهم مشهور فقها ، بر وجوب حکایت دارد و نیاز به احتیاط وجوبی نیست.

ایشان در ادامه فرمودند : وجه و کفین در روایات خاص استثنا شده و البته برخی از فقها در این زمینه احتیاط وجوبی کرده اند ، اما این خلاف مشهور است و در روایات خاص و معتبر ، در سند و ظهور ، بر استثنای آن ، تاکید دارد ، به شرط آنکه زینت در وجه و کفین نباشد ، لذا بسیاری از فقها فتوا داده اند که پوشش وجه و کفین لازم نیست ، به شرط آنکه در آن زینت نباشد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با جواز امامت جماعت برای شخص معذور فرمودند : معذور مطلقا می تواند امام جماعت شود ، فقط یک استثنا وجود دارد و آن این است که اگر امام جماعت ، نمی تواند قیام کند ، و نشسته نماز می خواند ، این از خواص پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله است که در چنین شرایطی امام جماعت نمی تواند نشسته و مامومین ، ایستاده نماز بخوانند.

معظم له در ادامه فرمودند : علی القاعده این مساله به عنوان یک بحث علمی ، استثنا نشده ، که اگر فردی ایستاده نماز می خواند و به رکوع عادی می رود ، و فقط سجده نمی تواند انجام دهد ، نتواند امام جماعت شود ، لذا بر اساس عمومات ، امام جماعت شدن چنین شخصی بلامانع است ، فقط نکته اینجاست که فتوا دادن به آن ، مشکل بوده و خلاف احتیاط است ، چرا که مقتضای احتیاط ، آن است که چنین فردی امام جماعت نشود ، لذا به عنوان بحث علمی ، اشکال ندارد ، اما در مقام فتوا ، خلاف احتیاط است.

ایشان با قاعده ی «الضرورات تتقدر بقدرها» فرمودند : این قاعده در همه جا وجود دارد ، که یکی از آنها نماز است ، یعنی انسانی که دارای عذر نیست ، و باید ایستاده تکبیرة الاحرام بگوید ، ایستاده حمد و سوره بخواند ، و رکوع متعارف برود ، و سجود متعارف برود ، و هفت موضع خود را بر روی زمین قرار دهد ، هر وقت ، هر کدام از اینها حرجی و ضرری بود ، از انسان ساقط می شود ، اما بقیه باید انجام شود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : لذا کسانی که کمر درد و یا پادرد دارند ، اگر می توانند ایستاده تکبیرة الاحرام بگویند ، باید بگویند ، اگر ایستاده می توانند حمد و سوره بخوانند ، باید بخوانند ، اگر می تواند به رکوع عادی برود ، اما اگر سجده رفتن برای او مشکل است ، و دچار حرج و ضرر و درد می شود ، اگر چه در سجده بایستی هفت موضع روی زمین قرار گیرد ، اما اگر نتوانست ، باید ایماء کند ، اگر توانست که روی صندلی بنشیند و ایماء کند ، و اگر نمی تواند به صورت ایستاده اشاره کند ، علی ای حال به هر مقداری که برای او حرج و ضرر نیست ، باید انجام دهد و به هر مقدار که حرج و ضرر شد ، انجام ندهد.

معظم له در ادامه فرمودند : در چنین مواردی پیشانی بر روی مهر لازم نیست ، چرا که سجده بر روی مهر از باب قاعده میسور است ، و کسانی که قاعده میسور را قبول دارند و من هم قبول دارم ، و مشهور بین فقها نیز هست ، بر اساس قاعده میسور می گویند که می توان پیشانی را بر روی مهر گذاشت ، و گرنه در روایات آمده و برخی از فقها تصریح دارند که چون روایت ایماء اطلاق دارد و قاعده میسور را برخی از فقها قبول ندارند ، لذا برخی گفته اند که لازم نیست روی مهر باشد اما احتیاط آن است که روی مهر باشد.

ایشان با اشاره به آیه ۷۸ سوره حج : وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ، و در مقام تکلیف بر شما مشقت و رنج ننهاده ، فرمودند : بر اساس این آیه شریفه ، انسان به هر مقداری که دچار حرج و ضرر شد می تواند ، عملی را انجام ندهد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : میسور باید نزد متشرعین باشد ، یعنی موضوع صدق کنند و تحقق نزد متشرعین داشته باشد ، و از شیخ مفیو شیخ طوسی تا به امروز ، اگر چه فقها بعضا از حکم میسور استفاده نکرده اند ، اما طبق میسور فتوا داده اند ، که مشخص می شود معمول بها است.

معظم له در ادامه فرمودند : خدا از پیامبر خود خواسته که بر مردم سخت نگیرد ، همانگونه در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران فرموده : بِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ، به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.