آیت الله العظمی شیرازی : تعاون بر اثم و گناه ، حرام است ، اما اعانت بر اثم و گناه محل اختلاف است ، و مرحوم شیخ انصاری در کتاب مکاسب آورده است که اگر در اعانت ، انسان قصد حرام نکرده ، حرام نیست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز دوشنبه یازدهم جمادی الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

در این نشست ، سوالی از آیت الله العظمی شیرازی بدین صورت پرسیده شد که آیا زرگری که برای مردان انگشتر درست می کند ، در حالیکه استفاده از طلا برای مردان ، حرام است ، و یا تولیدکننده جوراب نازکی که برای زنان ، جوراب تولید می کند ، آیا این عمل آنها حرام بوده و مصداق آیه شریفه ی وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ، در گناه و و ستمکاری به یگدیگر کمک نکنید ، می شوند ، و آیا پولی که بابت آنها دریافت می کنند ، مشمول مال حرام مخلوط به حلال می شود و با دادن خمس ، مابقی آن حلال می شود ؟

معظم له در پاسخ فرمودند : در لغت عرب ، تعاون از باب تفاعل ، با اعانت که از باب اِفعال است ، تفاوت دارد ، تعاون بدان معناست که دو یا سه یا چند نفر با یکدیگر کاری را انجام می دهند ، که آن کار می تواند ، کار خوب و خیر و یا شر و بد باشد ، و هر دو صورت به آن ، تعاون می گویند ، اما اعانت بدان معناست که کسی در حال انجام کاری است و شخص دیگری به او کمک می کند.

ایشان در رابطه با معنای اعانت فرمودند : گفته شده که اعانت یعنی یا واسطه ، فاعل غیرمختار است ، یا اگر فاعل مختار است ، به گونه ای است که آن شیء ، مترتب بر آن می شود ، یعنی به قصد آن ، کار را انجام می دهد ، مثلا اگر کسی خرما به کسی می فروشد که می داند خریدار خرما را به شراب تبدیل می کند ، و آن را می نوشد ، اگر قصد او این است که این خرما را به خریدار بفرشد که خریدار آن خرما را به شراب تبدیل کرده و بنوشد ، این کار حرام است و اعانت بر اثم و گناه است.

معظم له در ادامه فرمودند : مرحوم شیخ انصاری در کتاب مکاسب ، این مساله را مورد اشاره قرار داده است که اگر انسان می داند که خرمایی را به کسی می فروشد ، که او آن را به شراب تبدیل می کند و می نوشد ، اما قصد او این نیست که آن فرد شراب بنوشد ، بلکه هدف او کاسبی است و دنبال مشتری است و می خواهد پول خرمای خود را بگیرد ، این کار حرام نیست ، و اسم این کار اعانت نیست.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : مرحوم شیخ انصاری در کتاب مکاسب آورده است که اگر در اعانت ، انسان قصد حرام نکرده ، حرام نیست ، چون گفته اند که این اعانت نیست ولو عرفا اعانت باسد ، چون روایت خاص در این زمینه وجود دارد که : هُوَ ذَا نَحْنُ نَبِيعُ تَمْرَنَا مِمَّنْ نَعْلَمُ أَنَّهُ يَصْنَعُهُ خَمْراً ، ما هم خرما می‌فروشیم به کسی که می‌دانیم با آن خمر درست می‌کند.

ایشان در ادامه فرمودند : در تعاون اختلافی میان فقها وجود ندارد که تعاون بر اثم و گناه ، حرام است ، اما اعانت بر اثم و گناه محل اختلاف است ، اگر چه مشهور بین فقهای شیعه این است که آن هم حرام است.

ایشان هم چنین فرمودند : نوشته اند که کل پول چنین معامله هایی حرام است ، و آن دلیل دیگری دارد که اگر به کسی بگونید که تو این کار را انجام نده ، چرا که این کار حرام است ، و آن شخص ، این کار را به فرد دیگری واگذار کند ، این کار بر آن شخص هم حرام است ، یعنی حرام بودن از این جهت است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : پولی که از این راه به دست می آید ، پول حرام مختلط با حلال است ، با سه شرط ، شرط اول آنکه آنهایی که این پول حرام را از آنها گرفته ، نشناسد ، اگر می شناسد ، باید به آنها پس بدهد ، دوم آنکه نداند که مقدار حلال و حرام چقدر است ، یعنی آن پولی که در اختیار اوست ، نمی داند که یک پنجم یا کمتر و بیشتر از حرام است ، و شرط سومی هم دارد که اگر خمس آن را بدهد ، حلال می شود.

ایشان در رابطه حکم صدای زن فرمودند : این مساله مشهور بین فقها از هزار سال پیس تا کنون است ، که نه بر خود زن حرام است که صدای او را اجنبی بشنود و نه بر اجنبی حرام است که آن را بشنود ، فقط در قرآن در آیه ۳۲ سوره ی احزاب آمده است : فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ ، پس زنهار نازک و نرم (با مردان) سخن مگویید.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : بنابراین اگر صدای زن عادی باشد ، اشکالی ندارد ، و نه آنکه آن را نازک کند ، آن گونه که در قرآن آمده است ، و موجب برانگیخته شدن شهوت مردان شود ، این کار ، هم بر مرد و هم بر زن حرام است.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : در زمان پیامبر اکرم ، زنان نزد ایشان می آمدند و با حضرت سخن می گفتند و حضرت نیز با آنان ، سخن می گفتند ، و در زمان ائمه هم این چنین بوده است.

ایشان با روایتی از امام باقر فرمودند : روایت شده که امام باقر که در هفتم ذی الحجه به شهادت رسیدند ، پولی را برای امام صادق قرار دادند و فرمودند که این پول در منا بگذارید تا زنان جمع شوند و زنان نادبه برای من ندبه کنند و روضه بخوانند ، ندبه هم به معنای صدای یواش نیست ، بلکه به معنای داد زدن است ، همان گونه که متعارف است که در ماتم کسی شعری می خوانند و ضجه و فریاد می کنند ، اما قطعا در آنجا صدا را نازک نمی کردند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند که صدای زن اگر عادی باشد ، حرام نیست ، نه بر خودش و نه بر مرد اجنبی که آن را می شنود ، فقط دو چیز بر مرد حرام است ، اول آنکه صدای زن به گونه ای باشد که موجب هیجان مرد و برانگیخته شدن شهوت او شود که در این صورت هم بر مرد و هم بر زن حرام است ، و دوم آنکه زنی با آنکه صدای عادی دارد اما همان صدا موجب تحریک و برانگیخته شدن شهوت و هیجان مرد شده و از صدای عادی آن زن هم احساس لذت می کند ، که شنیدن این صدا ، چون که ریبه است ، بر مرد حرام است.

معظم له در رابطه با تعریف اسلام فرمودند : اسلام به معنای تسلیم است ، تسلیم شدن در برابر خدای متعال ، از زمان آدم و نوح و ابراهیم و تمامی زمان ها ، در عهد پیامبران گذشته ، شیوه همه ی پیامبران بوده است ، و این به معنای همان اسلام است ، و این مطلب در روایات ، مورد تاکید قرار گرفته است.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر فرض را بر صحت نسخ بگذاریم که دلیل آن تام نیست ، اصل آن است که نسخ در تکوین و نه در تشریع است ، همان گونه که در آیه ۱۰۶ سوره بقره آمده : مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا ، هر چه از آیات قرآن را نسخ کنیم یا حکم آن را از خاطرها بریم (و متروک سازیم) بهتر از آن یا مانند آن بیاوریم.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : فقها از جمله مرحوم محقق اردبیلی در کتاب آیات الاحکام تصریح نموده اند ، و آن چنانکه در کتاب معالم و سایر کتب آمده ، نسخ در احکام ، اتفاق نیفتاده است.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند : اسلام آن گونه که در روایات و هم در تفاسیر آیات قرآن آمده به معنای تسلسم است ، و لازم است که انسان در برابر خدا تسلیم باشد کما اینکه در قرآن آمده است : وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : شرح آیه ۴۶ سوره ی آل عمران ، بیان روایتی در رابطه با سلام کردن پیامبر اکرم به همه ی زنان اما سلام نکردن امیرالمومنین به برخی از آنان ، شرح آیه ۲ سوره مائده ، و توصیف برخی از حالات روز قیامت ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.