افطاری و هنر تذهیب در یونسکو ثبت جهانی شدند

یونسکو، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، از ثبت هنر تذهیب و افطاری به عنوان میراث فرهنگی ناملموس خبر داد.

افطاری و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی وابسته و همچنین هنر تذهیب در هجدهمین نشست کمیته بین‌المللی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو در آفریقای جنوبی به ثبت جهانی رسیدند.

همچنین هنر تذهیب که زراندود یا طلاکاری نیز نامیده می‌شود، به درخواست ایران، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، ترکیه و ازبکستان به ثبت جهانی رسیده است.

افطاری یا وعده غذای مسلمانان که هنگام غروب آفتاب در ماه رمضان صرف می‌شود، به درخواست جمهوری آذربایجان، ایران، ترکیه و ازبکستان در فهرست میراث فرهنگی ناملموس جهان به ثبت رسیده است.

تذهیب چیست؟

تذهیب یک هنر چند صد ساله است که به ویژه در نسخ خطی و مینیاتورها قابل مشاهده است.

این هنر را زراندود یا طلاکاری هم می‌نامند و دلیل این نام‌گذاری استفاده از ورق‌های طلا یا طلایی‌رنگ برای طراحی نقوش تذهیب است که به دانش و تکنیک‌های خاصی نیاز دارد.

در فرهنگ‌های لغت تذهیب را به معنی «آراستن» نیز دانسته‌اند، زیرا هدف اصلی این هنر، آراستن صفحات کتاب، قطعات خوشنویسی و حاشیه نقاشی‌ها است.

کاربرد تذهیب در صفحات قرآن، کتاب مقدس مسلمانان نیز قابل مشاهده است. امروزه تذهیب را در کارگاه‌هایی و حتی در دانشگاه‌ها هم تدریس می‌کنند.

افطاری چیست؟

افطار یا افطاری یکی از سنت‌های مسلمانان در ماه رمضان است که همچون یک جشن در نظر گرفته می‌شود.

یونسکو در این زمینه توضیح داده که «افطار توسط مسلمانان در غروب آفتاب در ماه رمضان، پس از اتمام همه مراسم مذهبی و تشریفاتی برگزار می‌شود» و «اغلب به شکل گردهمایی یا صرف غذا، تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی و ترویج کمک‌های متقابل، همبستگی و تبادلات اجتماعی صورت می‌گیرد».

این سازمان بین‌المللی اضافه کرده که در سنت افطاری، «مشارکت در خانواده‌ها منتقل می‌شود» و «تهیه اجزای غذاهای سنتی اغلب به کودکان و جوانان سپرده می‌شود».

یونسکو همچنین تأکید کرده که افطاری معمولا از سوی نهادهای غیردولتی و خیریه‌ها نیز حمایت می‌شود.

افطاری و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی وابسته آن که پس از چند ساعت سختی روزه داری برگزار می‌شود ، نقش بسیار موثری در ارتقای نشاط و شادابی مسلمانان در ایام ماه رمضان دارد.

این مراسم به‌صورت خانوادگی و هم چنین در گروه‌های اجتماعی بزرگتر در اماکن خصوصی، نیمه عمومی و عمومی از جمله مساجد، تکایا، حسینیه‌ها بازارها، میادین، رستوران‌ها و سالن‌های همایش برگزار می‌شود.

افطاری نقش اجتماعی و فرهنگی بسیار مهمی در تمامی جوامع اسلامی، فارغ از جنسیت، قومیت، نژاد و جغرافیا داشته ، و باعث انسجام اجتماعی، وفاق ملی، صلح، دوستی، شادی و توجه ویژه به فقرا و مساکین می‌شود.

در زمان برگزاری افطار علاوه بر خواندن نماز به‌صورت فردی یا جمعی، فعالیت‌های مهم دیگری همچون برگزاری مراسم دعا، خواندن قصه‌های اجتماعی و دینی برای کودکان، اطعام، اهدای البسه و کمک مالی به مستمدان و فقرا ، مراسم آشتی‌کنان افراد قهرکرده، و غیره انجام می‌شود.

روش‌های قدیمی برای آگاهی از وقت شرعی غروب و زمان افطار، شبیه روش‌های اعلام سحر بوده است ، در گذشته اعلام وقت سحر و بیدارکردن مردم به شیوه‌های گوناگون مانند دوره گردی مؤذنان و جارچیان در خیابان ها، برافروختن فانوس در گلدسته ها، طبل و شیپور نواختن، کوبیدن در خانه ها، شلیک توپ و زدن بوق حمام‌ها بوده است.

با پیشرفت ابزارها و وسایل اطلاع‌رسانی هر دوره، تغییر کرده و جای خود را به رادیو، تلویزیون و پخش اذان از بلندگوهای مساجد داده است ، مردم هر منطقه با توجه به خاستگاه اعتقادی و آیینی خود آداب و رسوم خاص منطقه خود را انجام می‌دهند.

در بسیاری از شهرها به هنگام افطار مغازه‌ها تعطیل شده و خیابان‌ها خلوت می‌شود، در برخی مساجد نماز جماعت بلافاصله پس از اذان مغرب و با سرعت خوانده می‌شود و در برخی پس از صرف افطار اقامه شده و بعد از آن برنامه‌های سخنرانی و مناجات برگزار می‌شود.

شب میلاد امام حسن علیه السلام و ایام شهادت امام علی صلوات الله علیه نیز در سراسر مناطق شیعه‌نشین با برنامه‌های خاص مولودی و عزاداری از بقیه روزها ممتاز می‌شود ، افطاری دادن و کمک به نیازمندان و ایتام در این روزها پررنگ‌تر انجام می‌شود.

اذان مؤذن زاده اردبیلی، دعای سحر و مناجات ربنا به هنگام افطار از نواهای ماندگار این ایام اند.