آیت الله العظمی شیرازی : در رابطه با حکم برخی حقوق عرفیه مانند حق نشر، حقّ تکثیر یا کپی رایت و حق مولف، میان فقها اختلاف وجود دارد ، و بسیاری از فقها آن را به عنوان حق شرعی نپذیرفته اند ، چون حق ، یک حکم است ، و بایستی از شرع رسیده باشد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز چهارشنبه بیست و یکم جمادی الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در این نشست ، در رابطه با برخی حقوق عرفیه مانند حق نشر، حقّ تکثیر یا کپی رایت ، و حق مولف و نظایر آن ، فرمودند : این مساله محل اختلاف میان فقها می باشد ، و مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی احتیاط واجب و گاهی شاید فتوا می دادند که این حقوق عرفیه ، حق شرعی است ، اما بسیاری از فقها هم اشکال کرده اند و آن را به عنوان حق شرعی نپذیرفته اند ، چون حق ، یک حکم است ، و بایستی از شرع رسیده باشد ، همان گونه که در آیه ۴۰ سوره یوسف آمده : إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ ، حکم برای کسی جز خدا نیست.

معظم له در ادامه فرمودند : در مواردی هم چون حق زن بر شوهر ، حق شوهر بر زن ، حق اولاد بر پدر و مادر ، حق پدر و مادر بر اولاد ، حق ارحام و نظایر آن ، دلیل وجود دارد و این موارد ، حکم هستند ، اما در مورد حقوق عرفیه ، مانند حق نشر، حقّ تکثیر یا کپی رایت ، و حق مولف و نظایر آن ، اختلاف وجود دارد ، مثلا اگر کسی کتابی را خریداری نماید ، و سپس از روی آن کتاب ، چاپ کند ، در حالی که در آنجا قید شده که حق چاپ محفوظ است ، برخی از فقهای معاصر صریحا نوشته اند که این حق شرعی و الزام آور نیست ، اما برخی از فقها هم به صورت فتوا یا احتیاط ، آن را حق شرعی و الزام آور دانسته اند.

ایشان هم چنین در رابطه با حق نوبت نیز فرمودند : این حق هم الزامی نیست ، بلکه حق مُسامحی و تَوَسُّعی است ، و اهمیت دادن به آن هم ، از لحاظ اخلاقی است ، مثلا اگر در نانوایی پنج نفر در صف ایستاده اند ، اینکه گفته شده نانوا حق ندارد به نفر دوم ، پیش از نفر اول ، نان بدهد ، دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد ، اما از نظر اخلاقی ، نزد عرف محترم شناخته شده است ، چرا که فردی که زودتر آمده و وقت بیشتری از او تلف شده است ، از لحاظ اخلاقی اَولی و بهتر است که به او زودتر نان داده شود ، اما واجب نیست ، و اگر این کار را انجام نداد ، مرتکب حرام نشده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : اینکه گفته شده برخی مسائل به عرف احاله شده ، بایستی در پاسخ گفت که موضوعات به عرف احاله شده است ، اما حق ، حکم است ، و حکم را شارع تعیین می کند ، و این که عرف ، این گونه موارد را حق می داند ، برای اینکه بدانیم در شرع هم به عنوان حق پذیرفته شده است ، دلیل لازم است ، چرا که در مسائل الزامی دلیل باید وجود داشته باشد.

معظم له در این نشست علمی فرمودند : زیارت در لغت عربی به معنای دیدار همراه با حضور و حاضر شدن است ، این که گفته می شود که من به زیارت فلان آقا رفتم ، اگر انسان در خانه ی خود نشسته باشد و با او سخن بگوید ، به آن زیارت نمی گویند ، زیارت یعنی باید نزد او حاضر شوید ، و در مورد اموات هم به همین گونه است ، زیارت اموات به معنای در خانه ی خود نشستن و برای آن ها فاتحه خواندن نیست ، بلکه حاضر شدن بر سر قبر آن هاست ، فقط نسبت به ائمه اطهار علیهم السلام ، به زیارت از راه دور هم زیارت می گویند ، اگر چه واقعا مطابق با لغت عرب ، اسم آن زیارت نیست ، اما این یکی از خصائص معصومین علیهم السلام است که اگر از راه دور بگوییم : اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِاللّهِ ، این ، برای شما به عنوان زیارت محسوب شده و مانند آن است که در کربلا گفته ایم : اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِاللّهِ ، این از خصائص استثنائی مربوط به معصومین علیهم السلام است که زیارت از راه دور هم زیارت تلقی شده است.

ایشان در ادامه فرمودند : در رابطه با غیر معصومین دلیل وجود ندارد که زیارت از راه دور به آنها می رسد ، مثلا شما در اینجا نشسته اید و زیارت علما را که مرحوم شیخ عباس قمی نقل کرده را از اینجا برای شیخ مفید که در کاظمین مدفون است ، می خوانید ، این رجاء و نه بدعت است ، اما اگر نسبت به شرع بدهید ، بدعت و حرام است ، اما اگر نسبت به شرع داده نشود ، رجاء است و اشکال ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با صحت روایات در برخی از کتب فرمودند : کتاب های صحیح نزد ما ، قرآن ، نهج البلاغه ، و صحیفه سجادیه هستند ، و کتاب های دیگر علی المبنا حتی اصول کافی ، لازم است که تک تک اخبار آن از لحاظ سند مورد بررسی قرار گیرد.

معظم له در رابطه با آیه ۱۲ سوره هود : فَلَعَلَّكَ تَارِكٌ بَعْضَ مَا يُوحَىٰ إِلَيْكَ وَضَائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَنْ يَقُولُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ جَاءَ مَعَهُ مَلَكٌ إِنَّمَا أَنْتَ نَذِيرٌ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ ، (ای رسول ما) مبادا بعض آیاتی را که به تو وحی شده (درباره کافران به ملاحظاتی) تبلیغ نکنی و از قول مخالفانت که می‌گویند (اگر این مرد پیغمبر است) چرا گنج و مالی ندارد و یا فرشته آسمان همراه او نیست دلتنگ شوی، که وظیفه تو تنها نصیحت و اندرز خلق است، و حاکم و نگهبان هر چیز خداست ، فرمودند : این که برخی گفته اند آیا پیامبر اکرم مجاز است که برخی از موارد وحی را کتمان کند ، چرا که چه در صورت عمد و چه در صورت سهو ، با عصمت در تعارض است ، چون اگر عمدا ترک کند ، عاصی است ، و اگر سهوا ترک کند ، ناسی است ، و هیچکدام از اینها در مورد پیامبر اکرم مصداق ندارد ، جوابش این است که ده ها نمونه مثل این آیه وجود دارد که همه ی آن ها مصداق حدیث مشهوری از امام صادق : نَزَلَ اَلْقُرْآنُ بِإِيَّاكِ أَعْنِي وَ اِسْمَعِي يَا جَارَةُ ، قرآن مانند اين ضرب المثل عربى نازل شده (كه گويند:) «اياك اعنى و اسمعى يا جاره»(يعنى بتو ميگويم ولى اى همسايه تو گوش كن) ، در زبان فارسی هم مشابه این ضرب المثل وجود دارد که می گویند به در بگو تا دیوار بشنود.

ایشان هم چنین در رابطه با لحن توبیخ گونه ای که در برخی از آیات قرآن کریم خطاب به پیامبر یا از سوی برخی از معصومین به معصومین دیگر ذکر شده ، فرمودند : در قرآن کریم به صورت مکرر نظیر این مساله آمده که خدای عزوجل ، اشرف اولین و آخرین را با لحن توبیخ گونه ای مورد خطاب قرار می دهد ، از جمله در آیه ۴۳ سوره توبه آمده : عَفَا اللَّهُ عَنْكَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَتَعْلَمَ الْكَاذِبِينَ ، (ای رسول) خدا تو را ببخشاید چرا پیش از آنکه دروغگویان از راستگویان بر تو معلوم شوند به آنها اجازه دادی؟ (بهتر آن بود که رخصت در ترک جهاد ندهی تا آن را که به راستی ایمان آورده از آن که دروغ می‌گوید امتحان کنی).

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در روایت ، در تفسیر این آیه آمده که این خطاب از باب : اِیّاکَ أَعْنِی وَ اسْمَعِی یا جارَة ، (منظورم توئى، ولى اى همسایه تو بشنو)! می باشد، این کلام ، در اصل ضرب‌المثلی قدیمی است که از دوره جاهلیت در میان اعراب شبه جزیره رایج بو‌ده است ، این ضرب‌المثل را از باب تعریض می‌دانند ، به این معنا که «گوینده، مطلبی را بیان می‌کند، اما منظور واقعی‌اش چیز دیگری است» ، محتوای این ضرب‌المثل در زبان فارسی نیز با عباراتی نظیر «به در می‌گویم تا دیوار بشنود» کاربرد دارد.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : چون عصمت ، قطعی و مسلم است ، هر چیزی که با آن منافات داشت ، به خاطر مسلم بودن عصمت ، موارد دیگر باید تاویل شود ، ضمن آنکه در احادیث معراجیه هم مواردی به پیامبر گفته شده که مقرر گردیده به کسی گفته نشود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : فرق بین قیاس و مواردی که اطلاق عرفی می شود ، حکم حضور اهل کتاب در مسجد ، حکم استفاده از نام اصلی حضرت حجت در زمان غیبت کبری و غیبت صغری ، موارد وجوب غسل مس میت ، و برخی از احکام خمس ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.