آیت الله العظمی شیرازی : بر اساس قاعده ی لاحرج و لاضرر در اسلام ، مردم نباید در زمان غیبت کبری بلاتکلیف بمانند ، لذا فقیه جامع الشرایط ، و در نبود او ، عدول مومنین و سپس سایر مومنین ، به امور مردم رسیدگی می کنند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز سه شنبه بیستم جمادی الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در این نشست ، در رابطه با مراتب ولایت و ضرورت آن ، با ذکر یک مثال فرمودند : اگر زنی شوهرش به حبس بیست ، سی ساله مبتلا شده و نمی تواند در کنار همسرش باشد و این زن در حَرَج قرار گرفته ، و مرد هم امکان طلاق ندارد ، و دسترسی به او هم نیست ، در چنین شرایطی ، اسلام تکلیف او را روشن نموده ، و قاعده ی لاحرج شامل حال او می شود ، همان گونه که در آیه ۷۸ سوره حج آمده است : وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ، و خدا در مقام تکلیف بر شما در دین اسلام مشقت و رنج قرار نداده است.

معظم له هم چنین با اشاره به قاعده ی لاضرر که برگرفته از روایت منسوب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله : لا ضَرَرَ ولا ضِرارَ فی الاسلام است ، فرمودند : از آنجا که هر گونه ضرر و ضِرار در اسلام ممنوع است ، اگر این زن فقیر است ، و شوهری هم برای سرپرستی او وجود ندارد ، و درآمدی هم برای تامین مخارج خود ندارد ، قاعده ی لاضرر هم جزء احکام اسلام است ، و شامل حال این زن می شود.

ایشان در ادامه فرمودند : لذا بر اساس قاعده ی لاحرج و قاعده ی لاضرر ، حاکم شرع می تواند این زن را طلاق دهد ، یعنی قدر مُتَیَقَّن آن است که حاکم شرع در این زمینه ولایت دارد ، و هیچ کس غیر از حاکم شرع حق طلاق ندارد ، چون این حق ، در ابتدا مربوط به امام معصوم علیه السلام است ، و در زمان غیبت کبری ، به خاطر ادله ی ولایت ، با فقیه جامع الشرایط است ، و در این زمینه چه فقهایی که به ولایت عامه معتقد هستند و چه کسانی که مانند شیخ انصاری به ولایت حسبه اعتقاد دارند ، اتفاق نظر دارند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با زمانی که دسترسی به فقیه جامع الشرایط وجود نداشت ، فرمودند : اگر دسترسی به فقیه جامع الشرایط ممکن نبود ، باید به عدول مومنین رجوع کرد ، و اگر دسترسی به آن ها هم نبود ، مومنین غیرعادل هم در این خصوص ولایت دارند ، چرا که بنا نیست امثال این زن بلاتکلیف و در حرج گرفتار بمانند.

معظم له با تاکید مجدد بر آیه شریه ی وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ، و خدا در مقام تکلیف بر شما در دین اسلام مشقت و رنج قرار نداده است ، فرمودند : این آیه ی شریفه ، تکلیف امثال این زن را روشن کرده و از حرج خارج می کند ، لذا اگر میسور بود ، حاکم شرع ، طلاق این زن را انجام می دهد ، و اگر دسترسی به حاکم شرع نبود ، سایر مومنین انجام می دهند ، که مرحوم شیخ انصاری در مکاسب ، این بحث را مفصل ذکر کرده است.

ایشان در رابطه با برخی از احکام حج ، فرمودند : عرفه ، منی و مُزدَلفه ، موضوعات احکام شرعی هستند ، لذا اگر شارع ، موضوعات احکام شرعی را معین نکرده باشد ، از عرف گرفته می شود ، مانند وادی عقیق که منطقه ای است که به این نام مشهور است ، و یکی از میقات های حج و عمره است ، اما امام علیه السلام ، حدود وادی عقیق را تعیین نفرموده که از کجا تا کجاست ، و شارع هم معین نفرموده ، لذا همان حدودی که مردم و عرف ، وادی عقیق نامیده اند ، میقات می باشد ، بنابراین باید از اعراب و مردمی که در آنجا سکونت و یا رفت و آمد دارند ، پرسیده شود ، اما اگر شارع ، حدود موضوع را تعیین کرد ، باید طبق آن عمل کرد ، مثلا در رابطه با وادی مُحَسِّر ، پیامبر اکرم و ائمه علیهم السلام ، حدود آن را تعیین فرمودند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با انکار برخی از ضروری های دین مانند حجاب فرمودند : انکار ضروری هایی از دین ، در شرع موجب ارتداد می شود ، که مربوط به مسائل اعتقادی است ، و شامل موارد عملی مانند نماز و روزه و مانند اینها نمی شود.

معظم له در ادامه فرمودند : انکار ضروری دین ، چه ضروری عملی و چه ضروری اعتقادی ، اگر انکارش به انکار یکی از اصول دین مانند توحید و نبوت و معاد منجر شود ، حکم ارتداد را دارد ، اما اگر انکار آن ضروری ، موجب انکار توحید و نبوت و معاد نباشد ، بلکه آنها را قبول دارد ، این شخص ، مرتد نیست ، همان گونه که عده ای از فقها چنین گفته اند.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : حجاب ضروری دین است ، اما ضروری در عقاید نیست ، لذا انکار آن ، موجب ارتداد نمی شود ، یا مثلا کسانی که معتقد به خلافت بلافصل امیرالمومنین نیستند ، و ایشان را خلیفه ی چهارم می دانند ، مسلمان محسوب می شوند ، و با آنان معامله ی مسلمان می شود ، و پیامبر اکرم هم با این دسته از افراد ، معامله ی مسلمان می کردند ، اما در روز قیامت حتی عامه هم در صحاح خود ، از جمله صحیح بخاری به نقل از پیامبر اکرم نوشته اند : من عادی اخی علیا یحشر یوم القیامة ذمیا ، یعنی در کتاب آنان هم تصریح شده که با کفار محشور می شوند ، اما در دنیا با آنان ، معامله ی مسلمانان می شود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : شرایط محقق شدن طلاق ، شرح آیات ۱۰۳ ، ۱۰۴ و ۱۰۵ سوره کهف ، شرح قاعده ی مَن بَلَغ ، شرح آیه ۱۰۰ سوره یونس ، مباحثی در رابطه با جبر و اختیار ، توضیحاتی در رابطه با قاعده ی لا ضَرر و لا ضِرار ، شرح آیه ۳۱ سوره اعراف ، و حکم استفاده از زینت در مسجد و حرم حضرت سیدالشهدا ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.