آیت الله العظمی شیرازی : مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی ، یکی از حکمت های حرمت ربا را ، برهم خوردن وضعیت اقتصاد جامعه و معیشت مردم برشمرده اند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روزهای پازدهم و شانزدهم جمادی الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در این نشست ، در رابطه با یکی از دلایل و حکمت های حرمت ربا فرمودند : مرجع تقلید راحل ، مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی در کتاب الفقه ، به مناسبتی به این نکته اشاره کرده و فرموده اند : که اقتصاد ریشه در سعادت و شقاوت مردم دارد ، و با پول ، مردم سعادت پیدا می کنند و خوشبخت می شوند ، و بدون پول ، دچار شقاوت شده و بدبخت می شوند ، لذا اگر پول نباشد ، زندگی مردم دچار مشکلات عدیده می شود ، بنابراین ربا هم چون یک مساله ی زیربنایی است ، موجب بر هم زدن اقتصاد جامعه و وضعیت معیشت مردم می شود.

معظم له با اشاره به آیه ۲۷۶ سوره بقره : يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ ، خدا سود ربا را نابود گرداند و صدقات را افزونی بخشد، و خدا مردم بی‌ایمان گنه پیشه را دوست ندارد ، فرمودند : يَمْحَقُ در این آیه ، فقط به معنای مَحق و محو شدن و از بین رفتن در دنیا نیست ، چرا که خدای عزوجل ، نتیجه ی عمل کردن یا عمل نکردن به احکام را ، هم برای دنیا و هم برای آخرت قرار داده است ، و در مورد ربا نیز ، آنچه که مسلم است ، آثار این گناه ، بیشتر در آخرت پدیدار می شود ، و فردی که مرتکب این گناه شده ، در آخرت ، هیچ توشه ای نخواهد داشت.

ایشان در ادامه با اشاره به آثار دنیوی ربا ، علاوه بر آثار آن در آخرت فرمودند : کسانی که ربا می گیرند ، این گونه نیست که همگی ثروتمند و سعادتمند باشند ، بلکه گاه دچار ضرر از جای دیگری می شوند ، و تمام اموالشان از بین می رود ، لذا بعضا فقط در آخرت ، و گاه هم در دنیا و آخرت ، عواقب گناه ربا ، گریبانگیر انسان می شود.

آیت الله العظمی در رابطه با مفهوم ربا فرمودند : بر اساس روایات متعددی که از پیامبر اکرم و معصومین علیهم السلام نقل شده که كُلُّ قَرْض جَرَّ نَفْعاً فَهُوَ رِباً ، هر قرضی كه موجب نفع شود ، رباست ، بنابراین اگر انسان شرط معنوی برای چیزی کند که عادتا برای آن پول داده می شود ، این مساله مصداق جَرَّ نَفْعاً می باشد ، مثلا قرض داده می شود ، به شرط آن که برای او یک حج مستحب به جا بیاورند ، در اینجا چون عادتا برای حج ، پول داده می شود ، لذا جَرَّ نَفْعاً در مورد آن صدق پیدا می کند ، یا قرض می دهد ، به شرط اینکه برای او زیارت امام حسین علیه السلام به جا بیاورند ، در اینجا هم چون عادتا برای زیارت امام حسین ، اجیر می گیرند ، و پول می دهند ، لذا اطلاق جَرَّ نَفْعاً ، شامل این مورد هم می شود.

معظم در ادامه رابطه با برخی از شرط های معنوی فرمودند : گاه فرد قرض دهنده می گوید من این پول را قرض می دهم ، به شرط اینکه برای پدرم سوره حمد بخوانی ، از آنجا که عادتا برای خواندن سوره حمد ، پول داده نمی شود ، لذا ظاهرا منصرف است ، و در اینجا حکم آن متفاوت است.

ایشان هم چنین در رابطه با ملاک بودن عرف در شرط معنوی که عادتا برای آن پول داده می شود ، و شرط معنوی که عادتا برای آن پول داده نمی شود ، فرمودند : در چنین شرایطی ، وقتی انسان دچار شک شد ، چون انصراف به معنای عدم ظهور است ، اشکالی ندارد ، اما اگر در عدم ظهور ، شک واقع شد ، و شرایط انصراف واقع شد ، قدر متقین آن است که منظور ، نفعی است که به خاطر آن پول داده می شود ، ولو نفع معنوی باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با دلیل نیامدن حکم ربا در دوران رسالت پیامبر اکرم در مکه مکرمه ، فرمودند : غالب احکام در مدینه به پیامبر اکرم ابلاغ شده است ، غیر از برخی احکام مانند نماز و زکات ، لذا حکم ربا نیز همانند سایر احکام ، در مدینه به پیامبر اکرم ، ابلاغ شده است.

معظم له در ادامه در رابطه با نسبت قیمت با پول فرمودند : قیمت نسبت به پول ، حیث تقییدی است ، نه تعلیلی ، یعنی باید دید که ارزش پول در زمان قبل چقدر بوده است ، و آن ارزش ملاک است ، و نه آن مقدار معین پولی که از ارزش آن کاسته شده است ، مثلا در پنجاه سال قبل در عراق با پنجاه دینار می توانستند نیم کیلو طلا بخرند ، اما در حال حاضر با این مقدار حتی یک ساندویچ هم نمی دهند ، لذا قیمت ، حیث تقییدی برای پول است ، نه حیث تعلیلی ، بنابراین به نظر من همان مقدار ضامن است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : معانی و کاربرد اِلی و عَلی در قرآن ، تشریح برخی از موارد مجاز و بلاغت در قرآن ، جواز خواندن نماز قضا در وقت نماز شب ، شرح آیه ۳۹ سوره رعد ، علم داشتن اهل بیت علیهم السلام به وقت ظهور و وقت قیامت ، حکم خواندن نماز قبل از وقت در طی چند سال ، برخی از احکام نیت در غسل ، وضو و حج ، جواز ذکر حضرت زهرا سلام الله علیها در اذان و اقامه ، شروط استطاعت در حج ، شروط وجوب نماز آیات ، معنای والوتر الموتور در زیارت عاشورا ، حد رکوع صحیح در نماز ، حکم قصاص در مورد فرد مجنون و فردی که به دلیل مصرف مُسکرات ، عقل او ضایع شده ، حکم تزاحم بین عُرف عام و معنای لُغَوی ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.