آیت الله العظمی شیرازی : در نماز جماعت ، صحت نماز ، نزد امام جماعت کافی است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز دوشنبه پنجم جمادی الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در این نشست ، در رابطه با نماز جماعتی که ماموم می داند باطل است ، اما از نظر امام جماعت صحیح است ، فرمودند : مشهور بین فقها این است که اگر امام جماعت کاری کرد که به نظر ماموم ، اگر امام جماعت متوجه آن بشود ، آن عمل را موجب بطلان نماز می داند ، در چنین شرایطی ماموم نمی تواند به امام جماعت اقتدا کند ، مثلا در جایی که امام جماعت ، زمانی که از رکوع برخاست ، شک کرد که رکوع کرده یا خیر ، و بر اساس استصحاب ، برای بار دوم به رکوع رفت ، این نماز برای امام جماعت صحیح است ، اما ماموم نمی تواند در ادامه ی نماز به آن امام جماعت اقتدا کند.

معظم له هم چنین در مواردی که امام جماعت نمی داند که لباس یا بدنش به خون یا نجاست دیگری آغشته است ، فرمودند : در چنین شرایطی هم نماز برای امام جماعت صحیح است و هم ماموم می تواند به امام جماعت اقتدا کند ، بنابراین در نماز جماعت ، صحت نزد امام کافی است.

ایشان در در ادامه فرمودند : اگر برای امام جماعت ، بعدها ، روشن شد که نماز او باطل بوده ، مثلا زمانی که چرت زده و خوابش برده ، و بر اساس استصحاب ، چنین تلقی کرده که خوابش نبرده و نماز خوانده ، این شخص اگر حتی پنجاه سال بعد هم یقین پیدا کرد که در پیش از آن نماز خوابش یزده ، باید آن نماز را قضا کند ، و در چنین شرایطی اگر ماموم می داند که امام خوابش برده ، نمی تواند به او اقتدا کند ، مگر آنکه ماموم نداند که امام قبل از نماز به خواب رفته است ، در اینجا هم چون نماز نزد امام صحیح است ، ماموم می تواند به او اقتدا کند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با شرط عدالت برای امامت جماعت فرمودند : این شرط ، لازم برای امامت جماعت است ، در ادامه با اشاره به روایتی از امام باقر : لَاتُصَلِّ إِلَّا خَلْفَ مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ ، نماز نخوان مگر پشت سر کسی که به دین و امانت او مطمئن باشی ، فرمودند : در این جا اطمینان به دین داشتن ، به معنای مومن و اثنی عشری بودن است و مسلمان بودن کافی نیست ، و اطمینان به امانت داشتن هم به معنای عادل بودن است.

معظم له در ادامه فرمودند : شرط عدالت و مومن نه فقط مسلمان بودن ، برای امام جماعت ، احراز لازم دارد ، و اگر انسان نمی داند که امام جماعت عادل و شیعه است ، نمی تواند پشت سر او نماز بخواند.

ایشان در رابطه با طریق کشف عدالت فرمودند : کاشف از ملکه ی عدالت ، حُسن ظاهر است که انسان بر اساس آن ، عدالت را کشف می کند ولو کشف ظنّی بوده و علم نباشد ، و ظنّ در این جا یعنی حُسن ظاهر این فرد ، که مشخص می کند که او ملکه ی عدالت را دارا می باشد ، و همان گونه که همه ی ملکه ها نظیر ملکه ی شجاعت و ملکه ی کرم ، مراتبی دارند ، ملکه ی عدالت هم مراتبی دارد ، که اقلّ مراتب آن برای احراز عدالت کافی است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : وقتی انسان دو یا سه ماه با امام جماعت معاشرت داشته باشد ، و از فعل حرامی ندیده باشد ، در اینجا بر او کشف و معلوم می شود که این شخص ، ملکه عدالت دارد که گناه نکرده است ، و گرنه طی دو یا سه ماه کشف می شد ، لذا حسن ظاهر ، کاشف از عدالت است.

معظم له در رابطه با امام جماعتی که از نظر برخی از متدینین ، حفظ ظاهر نمی کند ، مثلا موهای سرش بلند می شود ، فرمودند : اگر عمل او کار حرامی است ، عادل نیست ، اما اگر حرام نیست ، و مکروه است ، با عدالت منافات ندارد ، و اینکه در روایت آمده : أن تعرفوه بالستر والعفاف ، در رابطه با مساله مروت ، اختلاف نظر وجود دارد ، اما جماعتی که خلاف مروت را منافی با عدالت می دانند ، منظور از ستر و عفاف را عیوب شرعی نه عیوب عرفی می دانند ، علی ای حال این مساله محل اختلاف است.

ایشان در رابطه با امام جماعتی که در حضور او ، به مرجع تقلیدی اهانت می شود ، و او گوش می دهد ، و یا خود او به مرجع تقلیدی اهانت می کند ، فرمودند : در این رابطه گفته اند که معصیت باید فاعلی باشد نه فعلی ، اگر این گوش کردن یا اهانت کردن ، معصیت فاعلی است ، منافات با عدالت دارد ، اما اگر فکر می کند که وظیفه اش این است و به نوعی معصیت ، فاعلی نباشد ، با عدالت منافات ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند : معصیتی که منافات با عدالت دارد ، معصیت فاعلی است ، نه معصیت فعلی ، مثلا اگر یک لیوان آب متنجس بنوشد و نمی داند که چنین آبی را نوشیده ، این شخص ، معصیت فعلی کرده ، یعنی فعل او معصیت است ، اما فاعل ، عاصی نیست ، لذا در مساله ای که مصداق منافات با عدالت است ، معصیت فاعلی است ، نه فعل المعصیه ، ولو فاعل ، عاصی نباشد.

معظم با اشاره به روایتی با این مضمون که : احمل فعل أخيك على سبعين محملاً ، فرمودند : اگر در جایی اطمینان حاصل است ، حکم مشخص است ، اما اگر شک ایجاد شد ، قاعده اش حمل بر صحت است.

ایشان با تاکید بر اینکه اصل صحت ، موضوعش شک است ، فرمودند : اگر کسی کاری کرد ، و انسان احتمال داد که کار او گناه باشد و از طرفی هم احتمال داد که گناه نباشد ، یعنی شک ایجاد شد ، گفته اند نگویید که گناه است ، و باید حمل بر این کنید که گناه نیست ، اما اگر بر اساس قرائن می داند که گناه می کند ، و مثلا می داند که غیبت می کند ، چون این غیبت جایز نیست و حرام است ، ساقط کننده عدالت است ، اما اگر شک دارد ، چون اصل صحت ، اگر صحت عملی باشد ، که ظاهرا اصل است ، موضوعش شک است ، و اگر بر اساس فرمایش برخی از فقها ، اماره است ، یا در برخی از موارد ، اماره است ، ظزف آن شک است ، پس باید شک باشد ، اما غالبا گفته اند اصل صحت است نه اماره.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با این مساله که آیا امام جماعت باید خود را عادل بداند یا خیر ، فرمودند : در کتاب عروة الوثقی آمده ، و غالبا فقها هم گفته اند که لازم نیست امام جماعت خودش را عادل بداند ، اما اگر مامومین او را عادل می دانند ، اشکال ندارد ، البته در قضاوت ، قاضی باید خود را عادل بداند ، وگرنه قضاوت او حرام است ، و در مرجعیت هم باید خودش را عادل بداند ، وگرنه فتوا دادن جایز نیست ، اما در امام جماعت ، مشهور این است که لازم نیست.

معظم له در ادامه فرمودند : فقط یک روایت مرسله است که شهید اول نقل کرده که به حضرت عرض کردند : ما عده ای شیعه هستیم که با هم جایی می رویم و هنگام نماز ، یکی از خودمان را مقدم می کنند تا او نماز جماعت بخواند ، آیا اشکالی ندارد ؟ ، حضرت فرمودند : اذا کان بینه و بین الله طلبه فلایقدم.

معظم له تاکید فرمودند : این روایت هم سند ندارد ، و هم مشخص نیست از کدام معصوم است ، و شهید اول هم با معصومین علیهم السلام چند صد سال فاصله داشته ، و سلسله سند حدیث را هم بیان نکرده است ، و خود لفظ طلبه هم دلالتش معلوم نیست ، لذا غالب فقها گفته اند برای صحت جماعت ، لازم نیست امام جماعت ، خود را عادل بداند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : کفران به سه معناست ، کفر در عقیده که یکی از اصول ثلاثه یعنی توحید یا نبوت یا معاد را منکر شود ، دوم ، کفر به معنای معصیت و گناه ، همانگونه که در آیه ۹۷ سوره آل عمران آمده : وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ ، و مردم را حجّ و زیارت آن خانه به امر خدا واجب است بر هر کسی که توانایی برای رسیدن به آنجا دارد، و هر که کافر شود (به خود زیان رسانده و) خدا از جهانیان بی‌نیاز است ، یعنی اگر کسی حج نرفت ، دچار کفر عملی و نه کفر در عقیده شده است ، و نوع سوم هم کفر در مقابل شکر است ، به معنای کفران نعمت ، همان گونه که در آیه ۷ سوره ابراهیم فرموده : لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ ، شما بندگان اگر شکر نعمت به جای آورید بر نعمت شما می‌افزایم و اگر کفران کنید عذاب من بسیار سخت است.

معظم له با اشاره به حدیث : من ترك صلاة متعمدا فقد كفر ، فرمودند : این کفر عملی است ، نه کفر در عقیده ، یعنی اگر کسی نماز را عمدا ترک کرد ، کار حرامی مرتکب شده است .

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم کسی که خود را عمداً مُضطر کند شرح استدلال های حضرت ابراهیم در اثبات وجود خدا ، درجات بهشت و جهنم ، عذاب و نعمت در عالم برزخ و قبر ، کیفیت نماز جناب جعفر طیار ، برخی از احکام وقف ، مراتب اسلام ، ایمان ، تقوا ، عدالت و ورع ، و ولایت، شرط صحت و قبول عبادات ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.