آیت الله العظمی شیرازی : اگر دختر بدون اذن پدر ، عقد کند ، فعل حرامی مرتکب شده ، اما عقد ازدواج او باطل نیست ، اما در هر صورت ، اجازه ی پدر در عقد دختر ، امری اخلاقی است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روزهای جمعه و شنبه بیست و پنجم و بیست و ششم ربیع الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست ها هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در رابطه با عقد دختر با اکراه و اجبار فرمودند : اگر عقد دختر با اکراه و اجبار صورت بگیرد ، باطل بودن آن ، اجماع میان فقهاست ، یعنی رضایت دختر ، شرط صحت عقد است ، و چنانچه که عدم رضایت ، آشکار شود ، عقد صحیح نیست.

معظم له با متفاوت دانستن اجبار و اضطرار در عقد ازدواج دختر ، فرمودند : در عقدی که با اجبار و اکراه ، صورت می گیرد ، عامل بیرونی ، مثل پدر ، دختر را مجبور به عقد می کند ، اما در عقد اضطراری ، دختر صرفا با در نظر گرفتن برخی از شرایط ، خود تصمیم به قبول عقد می گیرد ، لذا عقد اجباری ، باطل ، اما عقد اضطراری ، صحیح است.

ایشان در ادامه فرمودند : این مساله از قدیم مطرح بوده و حتی در کتاب شرایع هم موجود است که اگر دختر در از دواج با خواستگاری ، رضایت داشت ، و خواستگار هم مناسب با اوست ، اگر پدر رضایت ندهد ، عدم رضایت او ملاک نیست ، علاوه بر آن که بسیاری از فقها معتقدند که اگر دختر ، رشیده است ، اجازه ی پدر ، امری اخلاقی ، و نه ضروری و الزامی است ، علی ای حال ، مساله میان فقها ، محل اختلاف شدید است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با نظر فقهی خود در مورد دختری که بدون اذن پدر ازدواج کند ، فرمودند : به نظر من ، دختری که بدون اجازه ی پدر عقد نماید ، فعل حرامی مرتکب شده ، اما عقد ازدواج او باطل نیست ، همچنین جماعتی از فقها از جمله مرحوم سید عبدالهادی شیرازی و برخی از معاصرین گفته اند که در چنین شرایطی عقد باطل نیست ، و ولایت پدر بر دختر رشیده اعمال نمی شود ، اما در هر صورت ، اجازه ی پدر در عقد دختر ، امری اخلاقی است.

معظم له با اشاره به آیه ۶ سوره نساء : وَابْتَلُوا الْيَتَامَىٰ حَتَّىٰ إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ ، یتیمان را آزمایش کنید تا هنگامی که بالغ شده و قدرت بر نکاح پیدا کنند آن‌گاه اگر آنها را دانا به درک مصالح زندگی خود یافتید اموالشان را به آنها باز دهید ، فرمودند : در بحث رشد ، که در قرآن هم گفته شده : یتیمان را آزمایش کنید تا هنگامی که بالغ شده و قدرت بر نکاح پیدا کنند ، رشد به معنای رشد عرفی است ، و ممکن است در سنین متفاوتی باشد ، ممکن است گاهی در سنِ زودرس ، پسر یا دختر رشید یا رشیده شوند ، و گاه ممکن است نشوند ، لذا اگر ولی تشخیص داد که دختر رشیده است ، کافی است ، اما اگر ولی تشخیص داد که رشیده نیست ، بالنتیجه کافی است.

ایشان در ادامه فرمودند : که در باب نکاح ، روایت وجود دارد که ولی ، صغیر و صغیره را اگر مصلحت بداند ، بنابر مشهور ، یا مفسده نداشته باشد ، بنابر قول غیرمشهور ، می تواند تزویج کند ، اما در باب طلاق ، نه روایت داریم ، و نه فقها فتوا داده اند که ولی می تواند طلاق دهد.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین فرمودند : اگر صغیر که اراده اش دست پدر بوده ، وقتی که بالغ شد ، و ازدواج مورد رضایت او نبود ، بنا بر نظر برخی از فقها ، از جمله مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی ، می توانند عقد را به هم بزنند ، اما این خلاف مشهور و اطلاقات است ، چرا که ما هستیم و کتاب الله و عترتی اهل بیتی ، و اطلاقات هم ظهور است.

معظم له در رابطه با فردی که پس از مرگ اموالی ندارد ، فرمودند : اجماع مسلمین است که شخصی که از دنیا رفت و مدیون بود و اموالی برای پرداخت دِین خود نداشت ، پیامبر اکرم فرمودند : فَاِلَیّ و عَلَیّ یعنی نزد من بیاید ، و من مسئول هستم ، و هم چنین ، هر کس جای پیامبر است نیز مسئول است ، لذا اگر بیت المال ، در اختیار فقیه جامع الشرایط بود ، او موظف به پرداخت دیون است ، اما اگر بیت المال ، در اختیار امام غیرعادل باشد ، در روایات آمده که پرداخت دیون بر عهده امام غیرعادل است ، و گرنه گناه آن بر گردن آن امام غیرعادل بوده ، و روز قیامت باید پاسخگو باشد.

ایشان در ادامه فرمودند : حتی در مورد کسانی که بدهکار هستند ، و پولی برای پرداخت آن ندارند ، پیامبر اکرم فرمودند : فَاِلَیّ و عَلَیّ یعنی نزد من بیاید ، و من مسئول هستم ، و هم چنین ، هر کس جای پیامبر است نیز مسئول است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم این مساله در شرایط فعلی فرمودند : اگر مجتهد جامع الشرایط ، بیت المال را در اختیار داشت ، موظف است که به این مساله ، عمل نماید ، اما در حال حاضر که مجتهدین ، بیت المال را در اختیار ندارند ، در حکومت اسلامی ، هر کسی که بیت المال را در اختیار دارد ، مسئول است.

معظم له در ادامه فرمودند : اگر امام غیرعادل ، به این مساله عمل نکرد ، پاسخگو است ، و گناه آن بر گردن اوست ، چرا که امام عادل ، گناه نمی کند.

ایشان در رابطه با تکلیف نائبان عام امام زمان در عمل به این مساله فرمودند : نائب و نماینده عام امام زمان اگر بیت المال را در اختیار نداشت ، مسئول نیست ، حتی امامان معصوم ، مانند امام صادق هم بیت المال را در اختیار نداشتند ، لذا مسئول نبودند ، اما اگر بیت المال را در اختیار داشت ، مسئول است ، و پیامبر هم چون بیت المال را در اختیار داشتند ، فرمودند : فَاِلَیّ و عَلَیّ ، یعنی من مسئولم.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به روایتی از امام صادق در کتاب کافی ، فرمودند : امام صادق در این روایت فرمودند : سبب اسلام عامّة الیهود الا بعد هذا القول من رسول الله ، یعنی بسیاری از یهودیان ، به سبب این فرمایش پیامبر اکرم ، مسلمان شدند ، چرا که با خود گفتند ، اسلام ، چه دین خوبی است ، که اگر مسلمان شوند ، چناچه پول جمع کردند و مردند ، پیامبر از ارث آنان ، مالیات نمی گیرد ، و همه ی اموال ، به فرزندان می رسد ، و اگر از دنیا رفت ، و مدیون بود و چیزی نداشت ، و برای زن و بچه اش ارثی باقی نگذاشته بود ، پیامبر ، مسئول است ، لذا آمدند و مسلمان شدند.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : مسئله تداخل اسباب و مسببات ، شروط صحت ازدواج و طلاق شرعی ، لزوم شرط عدالت برای امام جماعت ، موارد جواز کذب ، شرایط وجوب نماز آیات ، شرح آیه ۲ سوره بقره ، برخی از احکام حج ، شرح آیه ۱۲ شوره نساء ، یکسان بودن حجیت قرآن و عترت ، حکم ازدواج با غیرمسلمانان ، استحباب نماز غفیله طبق قاعده تسامح ، صحت سند حدیث کساء ، و معنای حدیث لولاک ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.