آیت الله العظمی شیرازی : اگر مکلف با اجماع و اتفاق فقها مخالفت کرد ، و آن اتفاق درست بود ، معذور نیست ، اما اگر با اجماع و اتفاق فقها ، موافقت کرد ، و آن اجماع ، اشتباه از آب در آمد ، معذور است.

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز دوشنبه بیست و یکم ربیع الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست ، در رابطه با معنای اجماع فرمودند : اجماع به معنای اتفاق است ، و در امور حسی نیاز به اجماع وجود ندارد ، لذا آن چیزهایی که با دیدن ، شنیدن ، چشیدن، بوییدن و لمس ، قابل حس کردن است ، نیاز به اتفاق ندارد ، از جمله وقتی انسان با چشم خود می بیند که هم اکنون ، روز است.

معظم له در ادامه فرمودند : اما در امور حدسی ، که نیاز به تحقیق و تفحص دارد ، انسان باید برای خبره شدن در آن ، درس بخواند و مطالعه کند ، تا امکان تشخیص آن ، برای او ممکن شود ، مانند طب ، که نیاز است ، برای تشخیص بیماری ، طبیب بداند که آن بیماری ، چه علائمی دارد ، و آیا این علامت ها ، با یکدیگر تعارض پیدا می کنند ، و برای درمان آن بیماری ، چه داروهایی نیاز است.

ایشان در ادامه فرمودند : همان گونه که اهل خبره ی هر چیزی در مورد مسائل مربوط به فن خود ، نظر می دهند ، اهل خبره ی احکام خدا که فقها هستند ، و ده ها سال زحمت کشیده اند و می دانند که چه چیزی واجب ، و چه چیزی حرام ، یا مستحب یا مکروه است ، و چه چیزی کُل و چه چیزی شرط است ، اگر بر چیزی اتفاق کردند ، این مُنَجِّز و مُعَذِّر است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : اگر مکلف با اجماع و اتفاق فقها مخالفت کرد ، و آن اتفاق درست بود ، معذور نیست ، اما اگر با اجماع و اتفاق فقها ، موافقت کرد ، و آن اجماع ، اشتباه از آب در آمد ، معذور است.

لازم به ذکر است که لازمه ی حجیت یک دلیل ، مُنَجِّز و مُعَذِّر بودن آن است؛ یعنی در جایی که دلیل، با واقعیت مطابق باشد ، تکلیف بر مکلف ، مُنَجِّز یعنی روشن و واضح شده و مخالفت با آن، مستوجب عقوبت است؛ اما در جایی که حجت، با واقعیت ، مطابق نباشد ، ، تمسک به حجیت برای مکلف ، مُعَذِّر است ، یعنی برای او عذر محسوب شده و او را از عقاب می‌رهاند.

معظم له با تاکید بر این که امور حدسی نیاز به اهل خبر دارد ، فرمودند : اگر اهل خبره ی یک فن ، همگی اجماع بر مطلبی کردند ، این اجماع و اتفاق ، از نظر عقلائی ، مُنَجِّز و مُعَذِّر است ، چون طریق اطاعت و معصیت است ، و اطاعت و معصیت هم امری عقلی است.

ایشان در ادامه فرمودند : اطاعت خدا و اهل بیت علیهم السلام ، چون خدا امر فرموده ، واجب است ، و حرمت معصیت آن ها هم عقلی است ، و در قرآن کریم هم آمده و ارشادی است : أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ ، که در این جا ، اطاعت از خدا و رسول او ، حکم شده و واجب است ، اما معنا و مفهوم اطاعت ، نه در قرآن آمده و نه در روایات به آن اشاره شده است ، لذا باید دید که معنای اطاعت از دیدگاه اجماع و اتفاق فقها ، چیست ؟

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با معنای دلیل لُبّی فرمودند : این که گفته می شود ، این دلیل ، لُبّی است ، یعنی لفظ ندارد ، و مثل امر و نهی نیست که لفظ دارد ، مانند اقم الصلوة که لفظ است و نه لُبّ ، لذا اگر شک در سعه و ضیق آن شد ، قدر متیقن آن ، اخذ می شود ، چون لفظ ندارد که به اطلاق و عموم آن ، تمسک کنیم.

معظم له با اشاره به معنای صحیح بودن سند روایات فرمودند : صحیحه یعنی معتبر بودن سند روایت ، و تمامی افراد این سند ، عدل امامی ضابط هستند ، یعنی عادل و شیعه هستند و هم چنین نسیان او در ضبط ، زیاد نیست و معتبر است.

ایشان در ادامه در تفاوت میان معنی صحیحه و مصححه فرمودند : گاه در برخی کتب مانند جواهر الکلام ، روایتی به عنوان صحیحه ، ذکر شده ، و شما مجال تحقیق در رابطه با آن را پیدا نکرده اید ، و از طرفی هم نمی خواهید صحیحه بودن آن را به گردن بگیرید ، در اینجا نوشته می شود که این روایت مصححه است ، یعنی گفته اند که صحیح است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم وقف بر عام و وقف بر نفس ، شرح معنای هجرت ، شرح آیه ۱۰۱ سوره انعام ، معنای حجت بودن ظواهر ، حکم جاهل قاصر و مقصر ، کیفیت محرم شدن در حج ، و برخی از احکام استحاله ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.