آیت الله العظمی شیرازی : جواب تحیت ابتدایی که به تحیتِ سلام مشهور است ، به هر زبانی ، واجب است ، اما در تحیت وداع ، جواب واجب نیست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز پنج شنبه ، بیست و ششم ربیع الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست در رابطه با تحیت سلام فرمودند : تحیت خاصی که بر آن سلام نام نهاده شده و در روایات خاصه ، از آن به تحیت الاسلام تعبیر شده ، فقط مربوط به زبان عربی نمی باشد ، بلکه شامل هر زبان دیگری نیز دیگر می شود ، و اگر در سایر زبان ها کلمه ای گفته شود که معنای سلام از آن فهمیده و مترادف معنای آن است ، آن کلمه در حقیقت ، همان سلام است.

معظم له با اشاره به این که سلام موضوعی عرفی است و از برداشت مردم گرفته می شود ، فرمودند : این تحیت خاص در زبان عربی با گفتن سلامٌ علیکم ، معنا شده ، اما اگر در زبان دیگری از لفظ دیگری استفاده شود که به همین معناست ، مقتضای قاعده این است که جواب دادن آن تحیت ، به آن زبان ، واجب است.

ایشان با اشاره به واجب نبودن جواب دیگر تحیت ها فرمودند : در تحیت سلام ، جواب به اعتبار روایات معتبری که در باب تحیت خاص و منحصرِ سلام آمده ، واجب است ، و شامل هر زبانی می شود ، چرا که مقتضا چنین حکم می کند که فهمِ عرف از کلمه ی تحیتِ سلام ، فقط منحصر به خصوصیتِ این کلمه در زبان عربی نمی شود ، و منظور ، معنای این کلمه در هر زبان دیگری است.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به مختلف بودن تحیت ها فرمودند : مشهور آن است که جواب سلامٌ علیکم فقط در هنگام ورود ، واجب است ، و در تحیت وداع که در زبان عربی نیز از همین لفظ استفاده می شود ، جواب آن ، واجب نیست ، این مساله در عروة الوثقی هم ذکر شده و آنچه که از ظاهر ادله استفاده می شود ، این است که جواب در تحیت ابتدائی و نه تحیت وداع ، واجب است.

معظم له در ادامه فرمودند : البته برخی از فقهایی که عروة الوثقی را حاشیه کرده اند ، به این مساله ، اشکال کرده اند و گفته اند که سلامٌ علیکم ، تحیتی برای ورود و سلام است ، اما غالب فقها گفته اند ظاهر ادله حکایت از آن دارد که تحیتی که جواب آن ، واجب است ، تحیت حضور و ورود ، و نه تحیت وداع است ، علی ای حال این یک بحث اجتهادی و محل مناقشه است ، و به نظر صاحب عروة الوثقی در تحیت الوداع ، جواب ، واجب نیست ، اما من فتوا به وجوب نمی دهم اما احتیاط می کنم.

ایشان در ادامه فرمودند : آن چه در ذهنم است ، این است که در بحارالانوار آمده که اصل زبان ها ، به الهام خدای عزوجل است ، اما در فروع و توسعه آن ها ، دلیلی وجود ندارد ، لذا قاعدتا باید حادث ، و مربوط به خود افراد باشد ، یعنی در اصلِ زبان ها ، ظاهر روایات این است که که به الهام خدای عزوجل است و همان گونه که در قرآن کریم ، آیه 22 سوره روم آمده : وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ ، و یکی از آیات (قدرت) او خلقت آسمانها و زمین است و یکی دیگر اختلاف زبانها ، این مساله از آیات و نشانه خدای متعال است ، اما در رابطه با توسعه یافتن و گسترش زبان ها ، از دلیلی استفاده نشده که تمام آن ها با الهام خدای عزوجل بوده ، چرا که خدا به انسان عقل داده و انسان ها با استفاده از عقل خود ، چیزهای را اضافه و کم کرده اند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تفاوت اراده الهی با اراده انسان فرمودند : اراده و کاشف از اراده ، با هم متفاوت است ، مثلا وقتی شخص حکیمی سخن می گوید یا اشاره ای می کند ، این سخن او ، کاشف از اراده اوست ، اراده ما انسان ها ممکن است در همان لحظه باشد ، لذا کاشف آن هم ، همان لحظه است ، اما نسبت به خدای عزوجل ، اراده ، قدیم است ، و کاشف آن هم در آن زمان است ، اما ما انسان ها قدیم نیستیم بلکه جدید و حادث هستیم ، و در چیزهایی که کاشف از اراده که مَجازاً به آن ، اراده گفته می شود ، از صفات فعل است ، اما اصل اراده ، صفت فعل نیست.

معظم له در ادامه فرمودند : به کاشف هم اراده می گویند ، یعنی وقتی شخص حکیمی سخنی می گوید ، گفته می شود که آن را اراده کرده است ، حال ممکن است که این سخن را ، آن شخص حکیم ، ده سال قبل اراده کرده اما اکنون گفته است ، اما آن شخص ، قدیم نیست ، ولی خدای عزوجل همه چیز را از قدیم می داند ، و می داند چه زمانی خواهد گفت.

ایشان با تاکید مجدد بر متفاوت بودن اراده از کاشف اراده فرمودند : ممکن است که اراده و کاشف همزمان و ممکن است فاصله داشته باشند ، اما نسبت به خدای عزوجل ، کاشف ، صفت فعل است.

آیت الله العظمی شیرازی فرمودند : خدای متعال از ازل می دانست که فلان حادثه اتفاق می افتد ، لذا اگر علم از اراده جدا شد ، عیبی ندارد ، و روایات آن مختلف است ، و مرحوم علامه مجلسی در بحار الانوار به آن ها اشاره کرده است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : فصاحت و بلاغت در قرآن ، برخی از احکام نماز جماعت ، حکم آلاتی که هم در موارد حرام و هم موارد حلال کاربرد دارد ، حکم فرد مستطیعی که به حج نرفته ، حکم برگرداندن سر به چپ و راست پس از ختم نماز ، انواع تقیه و احکام آن ، و معنای نسخ در قرآن ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱:۱۵ دقیقه به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید