آیت الله العظمی شیرازی : انبیاء با مردم به اندازه خردشان سخن می گفتند که از آن تعبیر به حکمت می شود ، و حکمت یکی از خصوصیات انبیاست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روزهای جمعه و شنبه بیستم و بیست و یکم ربیع الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست با اشاره به آیه ۲۶۹ سوره بقره : يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ ، خدا فیض حکمت را به هر که خواهد عطا کند، و هر که را به حکمت و دانش رسانند در باره او مرحمت و عنایت بسیار کرده‌اند، و این حقیقت را جز خردمندان متذکر نشوند ، فرمودند : حکمت چیزی اضافه بر علم است ، و این مطلب در تفاسیر ذکر شده و شاید در روایات هم آمده باشد ، حکمت یعنی وَضعُ الشَّيْء فِي موضِعِهِ ، یعنی هر چیزی را در جای خود قرار دادن ، و خدای متعال در آیه ۱۲۵ سوره نحل هم می فرماید : ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ، ای رسول ، مردم را با حکمت (و برهان) و موعظه ی نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با بهترین طریق با آنان مجادله کن (و وظیفه تو بیش از این نیست) ، که در این جا پیامبر خدا ، برای ارتباط با مردم ، دعوت به حکمت و مجادله ی احسن شده است.

معظم له در ادامه فرمودند : حکمت یعنی آن که با بچه ، باید به گونه ای سخن گفت ، با عالِم به گونه ای دیگر باید صحبت کرد ، با جاهل به نحو دیگری بایستی حرف زد ، و این به معنای قرار دادن هر چیز در موضع خودش می باشد ، یعنی به عنوان مثال اگر کسی با همسرش مناسب او ، و با بچه اش مناسب او سخن گفت ، رفتار حکیمانه ای انجام داده ، اما اگر چنانچه ، آن گونه که مناسب یک مرد بزرگ و عاقل است با یک بچه سخن گفت ، این رفتارِ او خلاف حکمت است ، یعنی هر چیزی در جای خودش قرار داده نشده است ، اما یکی از خصوصیات پیامبران ، حکمت بوده است.

ایشان با اشاره به روایتی از پیامبر اکرم : إِنَّا مَعَاشِرَ اَلْأَنْبِيَاءِ أُمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ اَلنَّاسَ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِمْ ، ما گروهِ پيامبران ، مأموريم كه با مردم باندازه خردشان سخن بگوییم ، فرمودند : در اینجا هم سخن گفتن با مردم به اندازه خردشان ، به معنای حکمت است ، گاه لازم است با فردی با کنایه و اشاره سخن گفته شود ، و او با اشاره و کنایه ، متوجه آن سخن می شود ، اما گاهی فردی متوجه کنایه و اشاره نمی شود و باید با او صریح سخن گفت ، و حکمت به همین معناست ، لذا به پیامبران حکمت داده شده است که تشخیص بدهند با مردم چگونه رفتار کنند و چگونه سخن بگویند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : تمام انبیا ، خلیفه هستند ، خلیفه معمولا در جایی به کار می رود که مثلا اگر وزیری برای انجام کاری به جایی می رود و بر سر کار خود حاضر نیست ، برای مدت چند روز ، شخص دیگری را جای خود قرار می دهد ، و در زبان عربی ، به این شخص ، خلیفه می گویند ، و در زمان حال نیز هم خلیفه گفته می شود ، که در فارسی از آن به جانشین ، ترجمه شده است ، یعنی کسی که جای او نشسته است ، انبیا هم خلیفه ی خدا هستند ، یعنی در دنیا جای خدا نشسته اند ، و چون خدا با مردم به صورت مستقیم ، سخن نمی گوید ، از طرف خدا و جانشینی خدا با مردم سخن می گویند.

معظم له در ربطه با حکم شرعی نصف روز و ظهر شرعی و نصف شب شرعی فرمودند : دلوک شمس به معنای ، بین طلوع و غروب آفتاب است ، و در رابطه با حکم شرعی نصف نهار ، بحثی نیست و اجماع وجود دارد ، اما در رابطه با نصف شب ، اختلاف وجود دارد ، در روایات آمده که از زوال نهار تا طلوع آفتاب باید ملاک قرار گیرد ، برخی زوال نهار را غروب آفتاب و برخی دیگر ، مغرب شرعی می دانند ، اما غالبا گفته اند مغرب شرعی ، به اعتبار این که در روایات ، غروب نفی شده و گفته شده : حتی یذهب کرسیّها ، یعنی ملاک مغرب است نه غروب آفتاب ، و این مطلب را مرحوم صاحب جواهر با اشاره به قرائن مختلف ذکر کرده است که ملاک در نصف شب و ملاک در جاهای دیگر ، همان ملاک در روزه است ، همان گونه که ملاک روزه ، از فجر تا مغرب و نه غروب آفتاب ، ذکر شده است.

ایشان در ادامه فرمودند : غالب فقها یا فتوا داده اند و یا احتیاط کرده اند و در حواشی عروة الوثقی هم می توان مشاهده کرد که ملاک ، مغرب و فجر است ، مگر در جایی که دلیل خاص باشد ، مانند ملاک تشخیص نصف نهار که بین طلوع و غروب خورشید ذکر شده است ، و در اینجا اختلافی نیست ، اما در غیر از این مورد ، اگر غروب هم گفته شده ، منظور مغرب است ، چون حضرت فرمودند : حتی یذهب کرسیّها

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به این که در احکام شرعی باید تابع دلیل بود ، فرمودند : برخی از فقها ، نیمه شب را به دلیل روایتی که در آن از لفظ زوال شب استفاده شده ، همانند زوال روز تصور کرده اند ، اما مشهور این است که این چنین نیست و در عروة الوثقی هم ذکر شده است ، چرا که احکام ، در همه جا به یک شکل ذکر نشده و در هر جایی تابع دلیل خودش است ، گاهی احکام بر اساس حرکت خورشید و گاه بر اثر حرکت ماه ، بیان شده و موارد آن مختلف است.

معظم له در ادامه فرمودند : دعا در نماز هیچ اشکالی ندارد و انسان می تواند با ذکر نام اهل بیت ، همسر و فرزند و پدر و مادر با خدا سخن گفته و برای هر کسی که بخواهد دعا کند ، و با کلماتی هم چون چون : خدایا ، الهی ، یا رب و نظایر آن ، خدای متعال را طرف سخن قرار بدهد ، مثلا چنانچه پدر و مادرش اختلاف دارند ، بگوید خدایا بین پدرو مادرم را اصلاح بده ، و این گونه سخن گفتن و دعا کردن ، هیچ اشکالی ندارد ، به شرط آن که طرف سخن ، خدا باشد ، نه غیر خدا ، مانند حضرت زینب و حضرت رقیه و حتی ائمه یا پیامبران علیهم السلام ، فقط یک استثنا در نماز وجود دارد ، که در سلام نماز گفته می شود السلام علیک ایها النبی و رحمة الله و برکاته ، و گرنه در نماز ، سخن گفتن با خدا برای دنیا و آخرت ، اشکال ندارد ، البته دعای و درخواست حرام نبایستی نمود.

ایشان در رابطه با امکان استفاده از دیگر زبان ها در دعای نمازها فرمودند : در قنوت اشکال ندارد به هر زبانی دعا خوانده شود ، البته این مساله محل اختلاف است ، و در عروة الوثقی هم این مساله ذکر شده ، و جماعتی از فقها که من هم برداشتم همین است گفته اند که دعا با هر زبانی اشکال ندارد ، مخصوصا برای کسی که زبان عربی نمی داند.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : دلیل قبله بودن کعبه ، تشریح مساله ی لزوم اذن پدر برای دختر و صحت عقد ، حکم خرید و فروش انواع زمین ، احکام خرید و فروش وقف ، تشریح تفضیل در خلقت ، توضیحاتی در رابطه با فهم عدم خصوصیت ، زمان ادای غسل جمعه ، کیفیت طلاق در صورت ازدواج با عامّه ، و برخی از احکام طواف ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱:۱۵ دقیقه به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.