آیت الله العظمی شیرازی : ملاکِ تمام بودن نماز و وجوب روزه ، در هنگام اقامت انسان در دیگر شهرها ، صدق سفر یا عدمِ آن در عرُف است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه پانزدهم ربیع الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این جلسه ، در پاسخ به سوالی پیرامون تفاوت وطنِ اتّخاذی و وطن شرعی فرمودند : ما در ادله ، وطن اتخاذی نداریم ، فقط در ادله آمده است که انسان مکلف به روزه گرفتن است و اگر مسافر بود ، باید روزه نگیرد ، و برای نماز هم در شرایط عادی ، نماز خود را چهار رکعت و در شرایط سفر ، دو رکعت بخواند.

معظم له با اشاره به برخی از افراد که جهت تحصیل و کار ، برای چند سالی به شهر دیگری نقل مکان می کنند ، فرمودند : این مساله در کتاب جواهر الکلام آمده ، اما مرحوم حاج آقا رضا همدانی به صورت مفصل در کتاب صلوة ذکر کرده اند که اگر مثلا کسی به شهری جهت اقامت چند ماهه رفته ، به او مسافر می گویند ، اما اگر برای اقامت طولانی مدت ، در حد یک یا دو یا چند ساله ، برای خواندن درس یا کار کردن رفته ، دیگر صدق سفر نمی کند ، و به او مسافر نمی گویند ، لذا در چنین شرایطی هم بایستی روزه بگیرد و هم نماز او تمام است.

ایشان در ادامه با تاکید مجدد بر این که وطن شرعی و وطن اتخاذی نداریم ، فرمودند : ملاک در این گونه موارد ، این است که اقامت او ، صدق سفر می کند و یا نمی کند ، لذا اگر در مورد کسی صدق سفر نکرد ، چه در شهری به دنیا آمده باشد و پنجاه سال در آنجا اقامت داشته باشد ، و یا در شهر دیگری قصد اقامت چند ساله دارد ، مشمول حکم مسافر نمی شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با افرادی که برای تحصیل یا کار به شهر دیگری می روند ، فرمودند : کسانی که برای تحصیل در دانشگاه یا حوزه علمیه ، برای یک ، دو ، چهار یا چند سال ، به شهری می روند و می خواهند در آن شهر چند سال بمانند ، یا به همین صورت برای کار ، چند سالی به شهری دیگر سفر کرده اند ، به این افراد عرفاً مسافر نمی گویند ، لذا وقتی مسافر نبود ، از همان روز اول ، نماز او تمام است و می تواند روزه بگیرد.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند که وطن شرعی نداریم ، اگر چه در برخی روایات کلمه ی وطن آمده است ، و برخی از این روایات هم صحیحه است ، که اگر انسان در شهری ملک یا حتی درخت دارد ، شرعاً وطن او محسوب می شود ، اما از این روایات اعراض شده و ۹۹ در صد فقها به آن ها عمل نکرده اند.

ایشان با اشاره به برخی از روایات که از تعبیر سِتَّةَ اَشهُر یعنی مدت شش ماه استفاده شده ، فرمودند : برخی از فقها به این دسته از روایات استناد کرده اند و برخی هم احتیاط کرده اند ، که یکی از ایشان ، مرحوم والد ما آیت الله العظمی سید مهدی شیرازی است ، اما این هم خلاف مشهور است ، و مشهور بین فقها ، این شرط ذکر نشده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : بین وطن و در حکم وطن تفاوت وجود دارد ، و همین که به کسی مسافر نگویند ، محل اقامت او در حکم وطن است ، اما وطن او محسوب نمی شود.

معظم له با اشاره به اختلاف میان فقها در رابطه با کسی که قصد اقامت طولانی در شهر دیگری را دارد ، فرمودند : در این مساله که در چنین شرایطی ، نماز و روزه انسان از ابتدا تمام است ، اختلاف وجود دارد ، و من هم برداشتم این است که انسان در چنین شرایطی از روز اول ، مسافر محسوب نمی شود ، یعنی لازم نیست که منزل خریده باشد ، یا منزل اجاره کرده باشد ، حتی اگر منزل نخریده یا اجاره نکرده ، اما می خواهد برای چند سالی برای تحصیل در آن شهر بماند ، و فعلا در منزل رفقای خود ساکن است ، به این شخص ، مسافر نمی گویند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۱۳۳ سوره اعراف : فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُفَصَّلَاتٍ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُجْرِمِينَ ، پس بر آنها طوفان و ملخ و شپشک و وزغ و خون (خون شدن آب) آن نشانه‌های آشکار (قهر و غضب) را فرستادیم، باز طریق کبر و گردنکشی پیش گرفتند و قومی گناهکار بودند ، فرمودند : معجزات حضرت موسی بر فرعون ، ۹ مورد بوده که در این آیه به بخشی از آن ها اشاره شده و در آیات دیگر قرآن به بقیه موارد اشاره گردیده که با مراجعه به تفاسیر می توانید آن ها را ببینید.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود :

شرح آیه ۱۹۶ سوره بقره ، حکم نمازهای فردی که به اشتباه چند سال نماز مغرب را چهار و نماز عشا را سه رکعت خوانده ، حکم سجده فراموش شده ، حکمِ تکلیفیِ پسر دوم در صورت فوت پسر ارشد در احکام ارث ، برخی از احکام کثیر السفر ، تفاوت اجرت و ربا ، برخی از احکام شک در دِین ، برخی از احکام وجوب و استطاعت در حج ، دلیل استفاده از لفظ نُسُک به جای قربانی در قرآن ، حکم مضاربه در بانک ها و برخی از معاملات رایج در بازار ، حکم فردی که برای دریافت وام یا پول همراه با ربا اضطرار دارد ، و حکم نماز بدنی که آغشته به روغن مار است ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱:۱۵ دقیقه به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.