دحو الارض
روز 25 ذیقعده، دحوالارض یعنی زمان گسترش یافتن زمین است، در این روز آبها و ناهمواریهای بسیار زمین به گونهای خشک و هموار شد تا برای سکونت مهیا شود.
“دَحو” به معنای گسترش است و بعضی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی تفسیر کرده اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آب فراگرفته بود.
این آب ها، به تدریج در گودال های زمین جای گرفتند و خشکی ها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گسترده تر شدند. از طرف دیگر، زمین در آغاز به صورت پستی ها و بلندی ها یا شیب های تند و غیرقابل سکونت بود. بعدها باران های سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و دره ها گستردند. اندک اندک زمین های مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد. مجموع این گسترده شدن، “دَحو الارض” نامگذاری می شود.
دحوالارض روزیست که زمینها از زیر خانه خدا کشیده شده و پهن گردیده است چون اول جایى که از زمین خلق شد، موضع خانه کعبه بود و لذا کعبه را أُمُّ القُرى مى گویند.(وقایع الایام، صفحه 101)
فخر شیعه مرحوم علامه محمدباقر مجلسی رضوان الله تعالی علیه در کتاب نفیس بحارالانوارجلد 97، صفحه 122 حدیثی از امام رضا علیه السلام آورده است که مضمون آن بدین گونه است که:
«روز بیست و پنجم ذیقعده (روز دحوالارض) روز ولادت ابراهیم خلیلعلیه السلام و عیسی مسیحعلیه السلام است و روزی است که زمین از زیر کعبه گسترده شده است».
همچنین نقل شده است که در چنین روزی حضرت آدم علیه السلام به زمین هبوط کرده است.
از سوی دیگر در منابع تفسیری شیعه، ذیل تفسیر آیه سی و یکم از سوره مبارکه نازعات نیز آمده است:
« آیه شریفه وَالْاَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحیها؛ (و زمین را بعد از آن با غلتانیدن گسترش داد) اشاره به دحوالارض دارد و منظور از آن نیز این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آبهای حاصل از بارانهای سیلابی نخستین فراگرفته بود. این آبها به تدریج در گودالهای زمین جای گرفتند و خشکیها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گستردهتر شدند تا به وضع فعلی درآمدند و نخستین برآمدگی نیز که آشکار شد، کعبه بوده است»
لذا از مجموع آیات و روایات چنین بر می آید که بی گمان دحوالارض، نماد مهرورزی و رحمت پروردگار به بندگان خویش و سرآغاز آمادگی و فروتنی کره زمین برای زندگی و سکونت آدمیان بر روی آن بوده است. از این رهگذر پاسداشت دحوالارض، پاسداشت انبوهی از نعمتهای بی پایان خداست که به تدریج بر چهره زمین ساخته و پرداخته شده است تا انسانها، با آرامش بر روی این کره خاکی زندگی کنند.
از دیگر سو نباید فراموش کرد که فرصتهای معنوی زندگی، نسیمهای الهی هستند که دل و جان افرادی را که خود را در معرض آن قرار دادند مینوازند و به آنها شادمانی و آرامشی ژرف میبخشند و «دحوالارض» نیز از آنگونه نسیمهاست، که سالی تنها یک بار میوزد. تکرار دوباره این نسیم روحبخش برای آنانکه جان خویش را از عطر آن آکنده نساختند، نامعلوم است. پس بیایید این فرصت طلایی را دریابیم؛ که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده اند:
اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی ایامِ دَهْرِکُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن یصیبَکُمْ نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً؛ همانا در طول زندگی شما نسیمهایی از سوی پروردگارتان میوزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهید، باشد که چنین نسیمی سبب شود که برای همیشه بدبختی از شما دور ماند.
یقینا توصیههای اهلبیت علیهمالسلام درباره پاسداشت روز دحوالارض و رعایت آداب و انجام دادن اعمال این روز، از اهتمام آنها به روز دحوالارض خبر میدهد و اعمال و رفتار آنها موید این حقیقت است که «دحوالارض» نیز روزی مقدس است که نفحات الهی در آن شروع به وزیدن می کند و مژده آمرزش گناهان را برای بندگان به ارمغان می آورد، پس بیایید با گرامیداشت این روز با عظمت و توجه به امور معنوی سفارش شده در آن من جمله گرفتن روزه در این روز که در روایات متعددی از معصومین علیهم السلام بدان سفارش شده است و ذکر خداوند و خواندن دعاهای وارده که در کتاب مفاتیح الجنان به صورت مفصل بدانها اشاره شده است از فیض این روز عزیز بهره مند گردیم.
در خاتمه این گفتار را با حدیث ارزشمندی که در خصوص فضیلت روز دحوالارض از امیرالمومنین علی علیه السلام خاتمه می دهیم:
حضرت صدیق اکبر و فاروق اعظم امیرمومنان علی علیه السلام فرموده اند: «نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در روز بیست و پنجم ماه ذیالقعده، روز دحوالارض بوده است. و هرکس این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد، به پاداش عبادت صدساله رسیده است؛ عبادت صد سالهای که روزهای آن را به روزه و شبهای آن را به عبادت گذرانیده است. و هر جماعتی که در این روز گِرد هم آیند و به ذکر پروردگار بپردازند، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواستههای آنان برآورده خواهد شد و در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل میشود که نودونه درصد آن از آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر و شبش را به احیا و عبادت مشغول باشند»