25 ربیع الاول ،صلح امام حسن علیه السلام
زندگی سراسر افتخار دوّمین جانشین رسول خدا صلی الله علیه و آله ، حضرت امام حسن مجتبی علیه‌السلام جلوههای زیبا و پرشكوهی داشت . آن حضرت در روز پانزدهم ماه مبارک رمضان سال سوم هجری پا به عرصه وجود گذاشت. هفتسال در دامن پرفیض حضرت خاتم الانبیاء محمد مصطفی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله از چشمههای زلال نبوت بهره برد. سپس سیسال حوادث تلخ و شیرین بعد از شهادت مظلومانه رسول خدا صلی الله علیه و اله وی را از تجربههای گران بهره‌مند ساخت. در سال چهلم هجری، هدایت كشتی اسلام، در سختترین موقعیت، به عهده او گذاشته شد. آن امام همام با كمترین آسیب و تلفات امت اسلامی را رهبری كرد، توطئههای بزرگ و خطرناك بنیامیه را نقش بر آب ساخت، مانع نابودی اسلام و برنامههای حیات بخش آن شد و پیش بینی پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله را تحقق بخشید. بر خورد زیبای امام حسن مجتبی علیه‌السلام در قصه آتش بست افتخار بزرگی در تاریخ اسلامی بر جای گذاشت که دانشمندان و تحلیل گران بسیاری به آن پرداخته و ابعاد گوناگون آن را بررسی كردهاند.
بیعت با امام حسن مجتبی علیه‌السلام
بیعت یكپارچه مردم كوفه و نمایندگان قبیلههای مختلف در مسجد كوفه در روز بیست و یكم ماه رمضان سال چهلم هجرت بعد از شهادت صدیق اکبر مولی الموحدین امیرالمومنین علی علیه‌السلام وحشتبزرگی در دل معاویه و حاكمان شام پدید آورد. آنان احساس كردند توطئه ترور آن بزرگمرد به طرفداران اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام عزمی راسختر بخشید و آنان را در استمرار راه خویش مصممتر ساخت.
توطئههای معاویه
معاویه، با شنیدن این اخبار، یاران و نزدیكان خویش همچون عمروعاص، قیس بن اشعث، ولید بن عقبه و عتبة بن ابیسفیان و… را فرا خواند، نشستی تشكیل داد و درباره چگونگی برخورد با حكومت تازه پای امام حسن علیه‌السلام و براندازی آن با آنان به مشورت پرداخت او گفت: چنانچه اندیشهای اساسی جهت براندازی حكومت علوی نكنید، برای همیشه با تهدید مواجه خواهیم بود. پس از سخنان معاویه شورا برگزار شد. رهاورد این نشست چنین بود:
1- فرستادن جاسوس جهت اغتشاش و آشوب و ایجاد نا امنی.
2- تطمیع و تهدید نیروهای ارشد نظامی و لشكریان امام مجتبی علیه السلام مانند عبیدالله بن عباس و قیس بن سعد.
3- ارسال نیروهای رزمی در اكیپ های كوچك و بزرگ جهت ضربه زدن و ایجاد رعب و وحشت در مرزهای حكومت علوی مانند حمله به بسر بنارطاة و كشتن عبدالرحمان و قثم دو فرزند كوچك عبید الله بن عباس در شهرهای یمن یا مكه.
4- شایعه صلح قبل از تحقق آن و تبلیغات گسترده در این زمینه.
5- انتشار شایعه‌های بیاساس چون كشته شدن قیس بن سعد بن عباده و افراد دیگر.
6- شایعه پناهندگی بعضی از شخصیتهای سیاسی، نظامی حكومت امام حسن مجتبی علیه السلام.
7- جنگ روانی تمام عیار علیه كارگزاران صالح و متعهد و دلسوز آن حضرت در شهرهای مختلف.
8- فعال شدن ستون پنجم و نیروهای وابسته اموی و افراد ناراضی در شهرهای كوفه، كربلا، بغداد، مكه، مدینه.
این توطئه ها سبب شد تا حكومت تازه نفس امام مجتبی علیه‌السلام گرفتار مقابله و برخورد با آنان گردد، از برنامه ریزهای دراز مدت و جابجایی نیروهای خسته و ناتوان و غیر علاقهمند منصرف شود و نتواند شالوده محكمی را پیریزی كند. از سوی دیگر، طولانی شدن معركه صفین به مدت هیجده ماه و كشته شدن حدود 70 هزار تن در لیلة الهریر و فقدان نیروهای ارزشمند و صحابه بزرگ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله مانند عمار یاسر، هاشم مرقال، ثابتبن قیس، ذوالشهادتین و…، كه سابقهای درخشان در تاریخ اسلام داشتند، و از همه مهمتر شهادت امیرمؤمنان در فرو پاشی شیرازه حكومت تاثیر بسزا داشت.
مورخان گفتهاند: 36 تن از رزمندگان غزوه بدر، كه آخرین ستارگان تابناك ایمان و عقیده از زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بودند، در نبردهای جمل، نهروان و صفین به شهادت رسیدند كه ضربهای كوبنده بر پیكر لشگریان بود.امام مجتبی علیه‌السلام فرمود: سوگند به خدا، من حكومت و خلافت را تسلیم معاویه نكردم، مگر بدان سبب كه یارانی برای نبرد با او نیافتم. چنانچه همراهانی میداشتم، شب و روز با وی معاویه جنگ میكردم و آنقدر به نبرد علیه او ادامه میدادم تا خدا بین ما حكم كند.
سبط اكبر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله چنان میدید كه جنگ شروع شود، به شكست نظامیان عراق میانجامد و معاویه بدین بهانه همهدوستان اهل بیت علیه‌السلام را خواهد كشت. از اینرو فرمود:
من ترسیدم ریشه مسلمانان از روی زمین كنده شود، خواستم، برای پاسداری و حفاظت از دین، نگاهبانی باقی بماند. و در جای دیگر فرمود: حفاظتشیعه از نابودی و كشته شدن، مرا ناگزیر به مصالحه ساخت. پس مناسب دیدم جنگ را به روزی دیگر واگذارم. تكلیف انسان براساس اوامر الهی هر روز به گونهای است و باید آن را انجام دهد. امام حسن علیه السلام با معاویه بن ابی سفیان لعنت الله علیه آتش بست کرد که حسن علیه السلام متعرض معاویه نگردد به شرط آنکه او در میان مردم به کتاب خدا و سنت رسول خدا صلی الله علیه وآله و خلفای شایسته عمل کند به شرط آنکه پس از خود هیچکس را برای امر خلافت تعیین ننماید و شرط کرد که مردم در هر کجای عالم که باشند از شامو عراقو حجازو یمناز شر او ایمن باشند و جان و مال و زنان و اولاد شیعیان علی بن ابیطالب علیهماالسلام از معاویه در امام بماند. و نیز بر معاویه شرط شد که برای حسن بن علی و برادرش حسینو سایر اهل بیت و خویشان رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم مکری نیندیشد و آشکار و پنهان ضرری به ایشان نرساند و هیچکس از ایشان را در هیچ کجای زمین نترساند؛ و شرط شد که دیگر علی علیه السلام را در قنوت نماز لعن نکنند چنان‌که تاکنون می‌کردند خدا و رسولش بر این آتش بست گواه گرفته شدند و عبدالله بن الحارث و عمرو بن ابی سلمه و عبدالله بن عامر و عبدالرحمن بن سمره بر آن شهادت دادند.امام حسن علیه السلام پس ازآتش بست تلاش نمود اهداف خود را ازآتش بست به پیش ببرد: بازسازی نیروهای خسته و تبیین و آموزش اسلام حقیقی که از دوره غاصبین حق امیرالمومنین علی علیه السلام دستخوش تفسیرهای ناروا شده بود، از مهم‌ترین نتایجی است که امام علیه السلام ازآتش بست با معاویه به دست آورد.
بهترین دلیل موفقیت امام حسن علیه السلام در پیشبرد اهدافش این بود که معاویه در صدد کشتن او برآمد و توسط همسرش، جعده ، او را به شهادت رساند و دلیل دیگر اینکه امام حسین علیه السلام نیز به مدت ده سال این آتش بست را ادامه داد و از نتایج مثبتش بهره‌مند ماند. امام حسین علیه السلام در این مدت کوشید ذهن یاران خود را درباره آتش بست و اهداف آن روشن کند و شایعه‌های دشمن درباره آن را خنثی نماید -درباره تلاش امام حسن علیه السلام برای آموزش حقایق اسلام ناب، در تاریخ چنین آمده است: حسن بن علی علیهما السلام در مدینه هر روز پس از نماز صبح تا مقداری از آفتاب‌‌گذشته در مسجد الرسول می‌نشست و احکام دین را برای مردم بیان می‌کرد، با مخالفینش به مناظره می‌پرداخت و با بیان قاطع خود بر همه آنها پیروز می‌شد…
