چالشهای همسایگی در عصر مدرن؛ فاصله های نزدیک و فراموشی آموزههای اسلامی
چالشهای همسایگی در عصر مدرن؛ فاصله های نزدیک و فراموشی آموزههای اسلامی
در زندگی شهری امروز، روابط همسایگی با آپارتماننشینی و تنوع جمعیتی با مشکلات جدی روبرو شده و بسیاری از ارزشهای سنتی همدلی و تعاون کاهش یافته است.
منابع دینی و آموزههای اسلامی نشان میدهند که رعایت حقوق همسایه نه تنها یک وظیفه اخلاقی بلکه زمینهساز برکات فردی و اجتماعی است.
در گذشته، روابط همسایگی بر پایه صمیمیت، مشارکت و همدلی شکل میگرفت و همسایهها شادی و غم یکدیگر را تقسیم میکردند.
غذا، محبت و همراهی میان خانهها جریان داشت و همسایهها به اندازه خویشاوندان به هم نزدیک بودند.
پیامبر خدا صلیاللهعلیهوآله در سفارشهای فراوان خود درباره همسایه فرمودهاند:
«اللّه َ اللّه َ فی جیرانِکُمْ فَإِنَّهُمْ وَصِیَّةُ نَبِیِّکُمْ»؛
«از خدا بترسید! از خدا بترسید! درباره همسایگان که همواره مورد سفارش پیامبرتان بودهاند.»
آن حضرت به قدری نسبت به همسایه سفارش میکردند که گمان میرفت برای آنان ارث قرار دادهاند.
امام صادق علیهالسلام نیز فرموده اند:
«حُسْنُ الجَوارِ یُعَمِّرُ الدِّیارَ و یَزیدُ فی الْأَعمارِ»؛
«همسایهداری خوب سبب آبادانی شهرها و افزایش عمر انسان میشود.»
امروزه با زندگی در برجها و مجتمعهای بزرگ، تماس و شناخت میان همسایگان به حداقل رسیده و کنترل سر و صدا، حفظ حریم خصوصی و تعاملات اجتماعی دشوار شده است.
صدای بلند، مزاحمتهای صوتی، حیوانات خانگی و بیتوجهی به سکوت شب نمونههایی از بیاحترامی به حقوق همسایگان است.
اسلام برای همسایگان حقوقی قائل شده و آنان را تا چهل خانه از چهار طرف همسایه میداند:
«کلُّ أَربَعینَ دارا جیرانٌ مِن بَینِ یدَیهِ و مِن خَلفِهِ و عَن یمینِهِ و عَن شمالِهِ»؛
«تا چهل خانه از رو به رو، پشت سر، سمت راست و سمت چپ همسایه محسوب میشوند.»
این حقوق شامل حفظ اموال در غیاب همسایه، احترام هنگام حضور، کمک مادی و معنوی، چشمپوشی از عیبها و حضور در تشییع جنازه است.
رعایت این حقوق سبب برکات فردی و اجتماعی، افزایش روزی و آمرزش گناهان میشود.
بازسازی فرهنگ همسایگی با تأکید بر آموزههای دینی میتواند آرامش، همکاری و انسجام اجتماعی را در محلهها افزایش دهد و زندگی شهری مدرن را به محیطی انسانی و پایدار تبدیل کند.
