افول فرش ایرانی و اوج‌گیری فرش‌های چینی و افغانستانی به نام فرش ایرانی؛ تهدید جدی برای هنر ملی ایران
افول فرش ایرانی و اوج‌گیری فرش‌های چینی و افغانستانی به نام فرش ایرانی؛ تهدید جدی برای هنر ملی ایران
فرش دستباف ایرانی که زمانی در صدر صادرات غیرنفتی و نماد هنر ملی کشور بود، امروز با خطر حذف از بازار جهانی روبه‌رو است.
فرش‌هایی با نقش ایرانی اما بافت چینی و افغانستانی، جایگزین اصالت ایرانی شده‌اند و صادرات فرش ایران به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسیده است.
بازار جهانی فرش، که روزگاری در سیطره هنر ایرانی بود، اکنون شاهد روندی معکوس است.
فرش‌های چینی و افغانستانی با طرح و نقش ایرانی، بازارهای بین‌المللی را به نام «فرش ایرانی» تسخیر کرده‌اند، در حالی که تولید، صادرات و حتی جایگاه فرش دستباف ایران با بحران بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شده است.
بر اساس گزارش‌های منتشرشده از مرکز ملی فرش ایران، کاهش صادرات سالانه فرش ایرانی به کمتر از 50 میلیون دلار، در مقایسه با رقم 427 میلیون دلاری در سال 1390، گویای سقوط آزاد این صنعت است.
به‌گفته عبدالله بهرامی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فرش دستباف، شمار بافندگان از بیش از دو میلیون نفر به حدود 700 هزار نفر رسیده است.
این کاهش، نه‌تنها نشان‌دهنده رکود تولید، بلکه بازتابگر مهاجرت نیروی انسانی ماهر به کشورهای دیگر است.
در این میان، کشورهایی چون چین، افغانستان، پاکستان و هند، با بهره‌گیری از طرح‌های اصیل ایرانی و گاه به‌کارگیری طراحان و رفوگران مهاجر، تولیداتی را به بازار جهانی عرضه کرده‌اند که از نظر نقش و نگار شبیه فرش ایرانی است، اما از نظر کیفیت، اغلب با پشم دباغی‌شده و مواد شیمیایی ارزان‌تر بافته می‌شود.
این فرش‌ها، که با قیمت کمتر وارد بازار اروپا و آمریکا شده‌اند، به‌نام «فرش ایرانی» شناخته می‌شوند.
کارشناسان از جمله علی مزروعی هشدار می‌دهند که بی‌توجهی به بافندگان، نبود حمایت مالی و قطع ارتباط جوانان با این هنر، در کنار سیاست‌های ناموفق ارزی و تجاری، عامل اصلی این افول است.
افزون بر آن، محدودیت‌های بانکی، تحریم‌ها و الزام به بازگشت ارز صادراتی با نرخ دستوری، انگیزه صادرکنندگان را کاهش داده است.
کارشناسان معتقدند که ادامه این روند می‌تواند فرش ایرانی را از یک برند جهانی به یک نماد فراموش‌شده تبدیل کند؛ نمادی که زمانی هم‌پایه شعر فارسی و معماری اسلامی، هویت فرهنگی ایران را در جهان نمایندگی می‌کرد.
