تبعیدشدگانِ فراموش‌شده؛ روایت فیلی‌های شیعه از عراق تا دولت‌آباد تهران
فیلی‌ها، شیعیان ایرانی‌تبار ساکن عراق، قربانی سیاست‌های تبعیض و پاک‌سازی قومی در دوران حزب بعث شدند.
امروز، بخشی از آنان در محله دولت‌آباد تهران زندگی می‌کنند؛ جایی که حسینیه فیلی‌ها هنوز یادآور ایستادگی تاریخی آنان است.
فیلی‌ها گروهی از شیعیان کُرد و لُر هستند که ریشه در نواحی غرب ایران و شرق عراق دارند.
نام «فیلی» از منطقه پهله در دوران اشکانیان برگرفته شده و این قوم در دوره صفوی به‌عنوان مدافعان مرزهای غربی ایران شناخته می‌شدند.
در دوران صفوی، سپاهیان فیلی در بازپس‌گیری بندرعباس نیز نقش مهمی داشتند.
با فروپاشی عثمانی و تشکیل کشور عراق در سال 1923، فیلی‌ها به دلیل پیوند ایرانی‌شان از حقوق کامل شهروندی محروم شدند.
آن‌ها اگرچه در اقتصاد عراق، به‌ویژه در تجارت چای و چوب، نقش کلیدی داشتند، اما از دهه 1950 به‌تدریج هدف بدبینی حکومت بعث قرار گرفتند.
همکاری برخی از فیلی‌ها با جریان‌های کردی، شیعه بودن آنان، و ثروت اقتصادی‌شان زمینه‌ساز سرکوب گسترده شد.
حزب بعث عراق در دهه‌های 1960 تا 1980 با هدف عربی‌سازی مناطق شرقی عراق، ده‌ها هزار فیلی را به اجبار از خانه‌هایشان کوچاند.
موج نخست اخراج در سال 1969 و موج دوم در آستانه جنگ ایران و عراق، در سال 1980، رخ داد.
طبق گزارش‌ها بیش از 100 هزار نفر به ایران تبعید شدند و از سرنوشت حدود 15 هزار نفر اطلاعی در دست نیست.
این کوچ اجباری با مصادره اموال، طلاق‌های تحمیلی و شکنجه همراه بود.
سرانجام در سال 2011، نسل‌کشی فیلی‌ها به رسمیت شناخته شد.
بسیاری از آوارگان فیلی در ایران ساکن شدند.
محله دولت‌آباد تهران، امروز میزبان شماری از آنان است که در کنار حفظ زبان و فرهنگ، در «حسینیه فیلی‌های تهران» به برگزاری مجالس مذهبی می‌پردازند.
حضور آن‌ها در این منطقه نشانه‌ای از حافظه‌ای زنده؛ حافظه‌ای از رنج، پایداری، و بازسازی هویت از دل تبعید است.
فیلی‌های مقیم عراق هم هنوز از تبعیض قومی و مذهبی رنج می‌برند و با وجود گذشت سال‌ها از سقوط حکومت بعث، حقوق شهروندی و هویت ملی‌شان همچنان نادیده گرفته می‌شود.
