راهی برای رهایی از سلطه غول‌های فناوری؛ آینده شبکه‌های اجتماعی در دستان مردم
با افزایش انتقادات جهانی نسبت به عملکرد شبکه‌های اجتماعی بزرگ، طرح‌هایی برای ایجاد پلتفرم‌های عمومی (Public Platforms)، مستقل و غیرتجاری (Non-Commercial) مطرح شده است.
کارشناسان معتقدند آینده فضای مجازی نیازمند الگویی نو برای حفظ آزادی بیان و حریم خصوصی کاربران است.
شبکه‌های اجتماعی (Social Networks) مانند اینستاگرام (Instagram)، فیسبوک (Facebook) و توییتر (Twitter) در ابتدا با هدف ایجاد فضای گفتگو و تبادل نظر شکل گرفتند.
اما اکنون این پلتفرم‌ها به نماد انحصارهای بزرگ تبدیل شده‌اند که مدل کسب‌وکارشان بر جمع‌آوری داده‌های شخصی (Personal Data) کاربران و فروش آن به شرکت‌های تبلیغاتی (Advertising Companies) استوار است.
به گزارش یورونیوز فارسی (Euronews Persian)، این وضعیت باعث شده که کاربران با مشکلاتی مانند نقض حریم خصوصی (Privacy Violation)، اعتیاد به فضای مجازی (Digital Addiction)، انتشار اخبار نادرست (Misinformation) و رواج خشونت آنلاین (Online Violence) روبه‌رو شوند.
در این میان، پیشنهادهای جایگزینی برای فرار از سلطه این غول‌های فناوری مطرح شده است.
جیمز مولدون (James Muldoon)، استاد دانشگاه اسکس (University of Essex)، در مصاحبه با روزنامه ال‌پائیس (El País) اسپانیا، ایجاد شبکه‌های اجتماعی عمومی (Public Social Networks) را راهکاری موثر می‌داند که می‌تواند بستری بی‌طرف و بدون مداخله سیاسی یا تجاری فراهم کند.
فعالان رسانه‌ای اروپا نیز حمایت خود را از پلتفرم‌های غیرمتمرکزی مانند ماستودون (Mastodon) و بلواسکای (Bluesky) اعلام کرده‌اند.
این شبکه‌ها ساختار باز (Open Source) و غیرمتمرکز (Decentralized) دارند و به کاربران اجازه می‌دهند بدون وابستگی به دولت‌ها یا شرکت‌های بزرگ، ارتباط برقرار کنند.
به گفته کارشناسان، آینده فضای دیجیتال نیازمند تنوع و رقابت بیشتر میان پلتفرم‌ها است تا آزادی کاربران حفظ شود و انتخاب‌های متعددی پیش روی آنها باشد.
حمایت مالی و حقوقی دولت‌ها می‌تواند به رشد این شبکه‌ها البته با نظارت دقیق برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی کمک کند.
این مسیر سخت اما ضروری به نظر می‌رسد تا بتوانیم استقلال دیجیتال خود را بازپس‌گیریم و فضای مجازی سالم‌تری بسازیم.
