آیت الله العظمی شیرازی: فعل امام معصوم علیه السلام حتی اگر یک بار هم صورت بگیرد، حجت است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز چهارشنبه بیست و یکم ربیع الاول سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به اینکه قول، فعل و تقریر معصوم علیه السلام حجت است، فرمودند: فعل امام حتی اگر یک بار هم صورت بگیرد، حجت است، مگر آنکه آن فعل در امور عادی صورت گرفته باشد، مثل آن که گفته شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به چه نحوی راه می‌رفتند و یا چگونه غذا می‌خوردند، که در این گونه مسائل و امور عادی، حجیت ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند: اما در غیر از این موارد و امور عادی، فعل معصوم علیه السلام، همانند قول و تقریر معصوم، حجت است.

ایشان در رابطه با تفاوت مفهوم سیره و فعل معصوم علیه السلام فرمودند: معصوم علیه السلام اگر فعلی را انجام داد حجت است، اما سیره، عمل غیر معصومین است و زمانی حجیت پیدا می کند که همه‌ی افراد متدین آن را انجام دهند، اما اگر معصوم علیه السلام حتی اگر یک بار عملی را انجام داد، حجت است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم روزه برای پیرمرد و پیرزن فرمودند: برای برخی از افراد از جمله پیرمرد و پیرزن در آیه ۱۸۴ سوره بقره، خدای متعال فرموده : وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ، و اگرروزه بگیرید برای شما بهتر خواهد بود، لذا در چنین شرایطی پیرمرد و پیرزن مخیر هستند که روزه بگیرند و یا روزه نگیرند و بعدا قضای آن را بجا آورند، در این صورت روزه بر آنان واجب نیست چرا که روزه گرفتن برای ایشان سخت است.

معظم له در تشریح این مساله فرمودند: گاه پیرمرد و پیرزن از لحاظ وضعیت جسمی به گونه ای هستند که نمی توانند روزه بگیرند که در این صورت، روزه گرفتن برای آنان لازم نیست اما در برخی مواقع امکان روزه گرفتن دارند اما روزه برای آنان سختی و مشقت دارد، لذا بر اساس آیه ۱۸۵ سوره بقره : يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ، خدای متعال برای شما حکم را آسان خواسته و تکلیف را سخت نگرفته، چون دچار عسر و سختی می شوند، در چنین شرایطی بین روزه نگرفتن، و روزه گرفتن و تحمل سختی کردن و سپس قضای آن را بجا آوردن مخیر هستند.

ایشان با تاکید بر حرمت نداشتن تحمل عسر و سختی فرمودند: تحمل عسر و سختی حرام نیست بلکه جایز است چرا که روزه گرفتن سبب ارفاق و نه الزام شده است لذا پیرمرد و پیرزن مخیر هستند که تحمل سختی کنند و روزه بگیرند و یا روزه خود را افطار کنند و پس از ماه مبارک رمضان قضای آن را بجا آورند.

آیت الله لعظمی شیرازی با اشاره به اینکه مرحوم صاحب عروة الوثقی و بسیاری از فقها گفته اند که احتمال با ظن و شک و وهم سازگاری دارد فرمودند: در چنین شرایطی هم «خوف» برای روزه نگرفتن صدق می کند، اما اگر احتمال در حد پایین مثلا یک، پنج یا ده درصد بود این احتمال، عقلائی نیست.

معظم له با اشاره به اینکه در روایات کلمه ی احتمال نیامده فرمودند: در روایات از کلمه ی «خوف» استفاده شده لذا یک، پنج و ده درصد به معنای «خوف» نیست.

ایشان با تاکید بر اینکه بین «خوف» و «جبن» تفاوت وجود دارد فرمودند: ترس گاه «خوف» یعنی جایی که ترس عقلائی است می باشد و گاه «جبن» یعنی مربوط به جایی است که عقلائی نمی باشد، لذا در روایات آمده که «خوف» از جنود عقل و «جبن» از جنود جهل است، و این مساله در عروة الوثقی و جواهرالکلام آمده و بسیاری از فقها هم پذیرفته اند که «خوف» به معنای ترسی است که عقلائی می باشد و این ترس لازم نیست که ۶۰ یا ۷۰ درصد باشد که به آن ظن گفته می شود و لازم نیست ۵۰ درصد هم باشد که نام آن شک است، لذا حتی اگر ۲۰ یا ۳۰ یا ۴۰ درصد هم بود که به آن وهم گفته می شود، چنانچه این وهم، «خوف» و نه «جبن» بود شامل رخصت برای جواز افطار روزه می شود و شامل عزیمت نخواهد شد و به معنای باطل بودن روزه او نیست.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به بخشی از آیه ۱۸۴ سوره بقره: وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ، و کسانی که روزه را به سختی می توانند بگیرند عوض هر روز فدیه دهند آن قدر که فقیر گرسنه‌ای سیر شود، فرمودند: در تفسیر این آیه آمده که مصداق این مورد، پیرمرد و پیرزن است و به عنوان قسم سوم پس از مسافر و بیمار ذکر شده است، که آیه شریفه فرموده که در صورت افطار باید فدیه بدهد و اگر قضای آن را نگرفت هم باید فدیه بدهد، اما در مورد مسافر و بیمار در صورت افطار فدیه لازم نیست.

معظم له در رابطه برخی از مواردی که شامل عسر می شود فرمودند: همانگونه که قرآن کریم حرج و ضرر را رافع تکلیف برشمرده به همین صورت هم در آیه ۱۸۵ سوره بقره فرموده : يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ، خدای متعال برای شما حکم را آسان خواسته و تکلیف را سخت نگرفته، لذا به نظر من عسر فقط شامل پیرمرد و پیرزن نمی شود بلکه حتی شامل جوان ۲۰ ساله ای است که دچار عسر می شود، البته منظور از عسر، گرما و نظایر آن نیست بلکه شامل مواردی هم چون ضعف بنیه می شود که روزه گرفتن برای او سخت می شود اگر چه دچار حرج که به معنای عسر شدید است نمی شود.

ایشان در ادامه فرمودند: البته فقها غالبا چنین نگفته اند و البته نفی هم نکرده اند و کلا وارد این بحث نشده اند، از جمله متاخرین از شیخ انصاری و خود او و شاگردان او هم وارد این بحث نشده اند، البته برخی از معاصرین شیخ انصاری و قبل از او و اساتید وی بحث عسر را مطرح کرده اند و گفته اند که عسر مانند حرج و ضر است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با مفهوم و برخی از احکام مربوط به اِعراض فرمودند: مساله ی اِعراض در آیات قرآن کریم و روایات نیامده است اما نکته قابل توجه، صدق سکونت در یک مکان است، لذا اگر کسی ساکن شهری بود و بعد ساکن شهر دیگری شد و تصمیم داشت روزی دوباره به شهر اول بازگردد و در آنجا ساکن شود و بماند، در این صورت این شخص از شهر اول اِعراض نکرده است.

معظم له در ادامه فرمودند: اما اگر فردی از شهری که ساکن بوده اِعراض کرد یعنی بنا ندارد که دوباره روزی به شهر خودش برگشته و ساکن آنجا شود، در آنجا صدق سکونت نمی کند و در آن شهر مسافر محسوب می شود.

ایشان در رابطه با حکم عدول از اِعراض فرمودند: در رابطه با عدول از اِعراض غالبا فقها متعرض به این مساله نشده اند اما برداشت من این است که اگر شخصی اِعراض کرد ولی بعدا تصمیم گرفت که دوباره در شهر خودش ساکن شود، چنانچه عرف، این تصمیم او را بفهمد و او را مسافر محسوب نکند، عدول از اعراض صحیح و در آن شهر مسافر محسوب نمی شود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: مرحوم حاج آقا رضا همدانی فرموده اند و بقیه ی فقها هم از ایشان پذیرفته اند که ما نیاز به مفاهیمی چون وطن و مسکن نداریم و فقط به همین مقدار که مسافر صدق نکند کفایت می کند لذا اگر کسی از اِعراض خود عدول کرد قاعدتا باید بگوییم که حکم عدم اِعراض را دارد.

معظم له در رابطه با فردی که از دنیا رفته و نماز میت برای او خوانده نشده یا نماز بر او اشتباه خوانده شد، فرمودند : اگر تازه دفن شده ، و هنوز حشرات به سراغ او نیامده اند ، که نبش قبر ، اهانت محسوب شود ، باید قبر را بشکافند ، و بر جنازه ، نماز بخوانند ، اما اگر احتمال این هست که اگر قبر را بشکافند ، ببینند که حشرات به سراغ جنازه آمده اند ، و این کار ، اهانت محسوب می شود ، به همان صورت ، روی قبرش نماز بخوانند ، و در این زمینه ، روایت وجود دارد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: برخی از احکام دخول مسجد، برخی از احکام نماز جمعه، تفاوت اجازه و اذن در بیع، برخی از احکام طلاق، حکم تبعیت همسر و فرزندان در سفر، مباحثی در باب اجتهاد و تقلید و اعلمیت، برخی از احکام حج، حکم استفاده از لیوانی که در آن شراب می نوشند، برخی از احکام عقد، و مفهوم توحید در نگاه اهل بیت علیهم السلام، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت 11:15 به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.