آیت الله العظمی شیرازی: معصومین علیهم السلام همگی اسوه و الگو برای بشر هستند و تمامی اعمال آن بزرگواران برای ماحجت است، همان گونه که قرآن کریم فرموده که رسول خدا برای شما الگویی نیکوست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز چهارشنبه دوازدهم ذی حجه سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تکالیف معصومین و ائمه اطهار علیهم السلام فرمودند: در روایتی آمده که از جانب خدای عزوجل، تکالیف معصومین علیهم السلام در اوراقی نوشته شده و بر آنان نازل شد، به عنوان مثال آنچه که توسط امام حسن مجتبی علیه السلام صورت گرفت، دقیقا مطابق با آن چیزی بود که در آن ورقه نوشته بود، و آنچه که توسط امام حسین علیه السلام نیز انجام شد، دقیقا مطابق با تکالیفی بود که در آن ورقه برای آن حضرت نوشته شده بود.

معظم له در ادامه فرمودند: این موضوع برای تمامی معصومین و ائمه اطهار علیهم السلام نیز وجود داشته که به امر خدا تمامی تکالیف خود را بر اساس آن اوراق نوشته شده، انجام می‌دادند.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند: که معصومین علیهم السلام همگی اسوه و الگو برای بشر هستند و تمامی اعمال آن بزرگواران برای ماحجت است، همان گونه که قرآن کریم در  آیه ۲۱ سوره احزاب در رابطه با رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده که: لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ، و رسول خدا برای شما الگویی نیکوست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم کثیر السفر نمودند : در روایات ، عنوان کثیرالسفر نیامده است ، ولی فقها از این عنوان ، برای تسهیل استفاده کرده اند ، اما در روایات از دو عنوان استفاده شده ، که همین معنا را دارد ، عنوان اول مربوط به کسی است که شغل او سفر است ، ماننده راننده ، و عنوان دوم مربوط به کسی است که شغل او سفر نیست ، اما مثلا در شهری ساکن است ، ولی شغل او در شهر دیگری است ، و بایستی همه روزه یا بیشتر روزها ، بین شهر محل سکونت و شهری که در آنجا کار می کند ، رفت و آمد نماید ، به این عنوان ، کثیر السفر گفته می شود.

معظم له در رابطه با ملاک کثیر السفر فرمودند : آنگونه که در روایات آمده ، ملاک کثیر السفر بودن ، آن است که ده روز در یک جا اقامت نداشته باشد ، لذا اگر کسی که راننده است ، و یا محل کارش در شهر دیگری است و مرتب در حال سفر است ، و ده روز در یک جا استقرار ندارد ، نماز او ، هم در محل اقامت ، و هم در طول سفر تمام است و می تواند روزه نیز بگیرد.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر برای چنین شخصی اتفاق افتاد که ده روز در شهر خود بماند ، و بعد از ده روز از شهر خود خارج شد ، در اولین سفر ، نماز او شکسته است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : ملاک در چنین مواردی ، مساله ی وطن نیست ، بلکه ملاک ، مسافر بودن یا مسافر نبودن است ، لذا اگر از نظر عرفی ، مسافر است ، نماز او شکسته است.

معظم له در رابطه با اطلاق عنوان کثیرالسفر بر برخی سفرها فرمودند : در گذشته های قدیم که به سفر حج می رفتند ، گاهی سفرها یک سال به طول می انجامیده ، لذا به این گونه سفرها ، کثیرالسفر نمی گویند ، چرا که سفر حج ، یک سفر است ، ولو یک سال طول بکشد ، یا اگر کسی از قم به مشهد ، قصد سفر داشت ، اما این سفر را در چند مرحله انجام داد ، مثلا در تهران یا شمال توقف کرد ، تمامی این مراحل ، یک سفر محسوب می شود ، ولو مثلا در ده نقطه توقف کند ، و چون این یک مساله عرفی است ، این مراحل متعدد در یک سفر ، سفرهای متعدد تلقی نشده ، و حکم کثیرالسفر را ندارد ، و یک سفر محسوب می شود.

ایشان در رابطه با ملاک کثیر السفر فرمودند : آنگونه که در روایات آمده ، ملاک کثیر السفر بودن ، آن است که ده روز در یک جا اقامت نداشته باشد ، لذا اگر کسی که راننده است ، و یا محل کارش در شهر دیگری است و مرتب در حال سفر است ، و ده روز در یک جا استقرار ندارد ، نماز او ، هم در محل اقامت ، و هم در طول سفر تمام است و می تواند روزه نیز بگیرد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : اگر برای چنین شخصی اتفاق افتاد که ده روز در شهر خود بماند ، و بعد از ده روز از شهر خود خارج شد ، در اولین سفر ، نماز او شکسته است.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : ملاک در چنین مواردی ، مساله ی وطن نیست ، بلکه ملاک ، مسافر بودن یا مسافر نبودن است ، لذا اگر از نظر عرفی ، مسافر است ، نماز او شکسته است.

ایشان در رابطه با اطلاق عنوان کثیرالسفر بر برخی سفرها فرمودند : در گذشته های قدیم که به سفر حج می رفتند ، گاهی سفرها یک سال به طول می انجامیده ، لذا به این گونه سفرها ، کثیرالسفر نمی گویند ، چرا که سفر حج ، یک سفر است ، ولو یک سال طول بکشد ، یا اگر کسی از قم به مشهد ، قصد سفر داشت ، اما این سفر را در چند مرحله انجام داد ، مثلا در تهران یا شمال توقف کرد ، تمامی این مراحل ، یک سفر محسوب می شود ، ولو مثلا در ده نقطه توقف کند ، و چون این یک مساله عرفی است ، این مراحل متعدد در یک سفر ، سفرهای متعدد تلقی نشده ، و حکم کثیرالسفر را ندارد ، و یک سفر محسوب می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند : البته در مساله ی کثیرالسفر این اختلاف نیز وجود دارد که برخی از فقها ، مصداق کثیرالسفر را فقط در تجارت و تحصیل علم می دانند ، لذا اگر کسی به دلیل زیارت از شهر خود مثلا به مقصد مشهد مرتب در رفت و آمد است ، و یا مریضی که مرتبا برای درمان و پزشک به شهر دیگری مرتب سفر می کند ، یا برای تبلیغ مرتب سفر می کند ، طبق نظر برخی از فقها شامل حکم کثیرالسفر نمی شود.

معظم له هم چنین فرمودند : در رابطه با مساله کثیرالسفر نظر جماعتی از فقها این است که اگر برای کسب و کار باشد نماز او تمام است و در موارد دیگر نماز تمام نیست، اما به نظر من اگر فردی حتی برای اموری هم چون منبر و خطابه به صورت مرتب سفر می کند حکم کثیر السفر دارد و نماز او تمام و می تواند روزه هم بگیرد و در این زمینه میان کسب و غیرکسب فرقی وجود ندارد.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر انسان از شهری که محل تولد اوست ، خارج شود ، و در شهر دیگری سکونت کند ، چنانچه پس از مدتی به آن شهر ، سفر کند ، در صورتی که قصد اعراض نکرده باشد ، نماز او در شهر محل تولد ، تمام است ، و قصد اعراض ، آن گونه که علما فرموده اند بدان معناست که انسان تصمیم دارد مجددا در آینده به آن شهر بازگشته و در آنجا سکونت نماید ، اما اگر اعراض کرده باشد ، نماز او شکسته است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با فرق میان کثیر السفر و ذو وطنین فرمودند : بین کثیرالسفر و ذو وطنین تفاوت وجود دارد ، کثیر السفر هم در شهر محل اقامت ، و هم در شهر محل تحصیل یا کار ، و هم در بین راه ، نماز او تمام است ، و اگر ظهر در بین راه بود ، روزه اش صحیح است ، اما در ذو وطنین ، مثلا اگر کسی یک منزل در قم و منزل دیگری در تهران دارد ، که گاهی در تهران و گاهی در قم زندگی می کند ، این شخص در تهران و قم که دو مسکن داردِ نمازش تمام است ، اما اگر در بین راه بود هم نماز او شکسته است ، و هم اگر ظهر در بین راه بود ، نمی تواند روزه بگیرد.

معظم له در رابطه با حکم نمازهای مستحب و نوافل در سفر فرمودند : تمامی نمازهای نافله و مستحب ، در سفر نیز برقرار است ، مگر نماز نافله ی ظهر و عصر ، که از انسان ، ساقط می شود ، و خواندن آن در سفر ، جایز و مشروع نیست ، یعنی هشت رکعت نماز نافله قبل از نماز ظهر بعد از زوال خورشید ، و هشت رکعت نماز نافله قبل از نماز عصر ، این نوافل ، از انسان در سفر ساقط می شود.

ایشان در ادامه فرمودند : در رابطه با نماز نافله ی عشا ، که دو رکعت نشسته بعد از نماز عشا می باشد ، محل اختلاف میان فقها می باشد ، که برخی از فقها ، این نماز را هم ساقط می دانند ، و برخی ساقط نمی دانند.

آیت الله العظمی هم چنین تاکید فرمودند : سایر نوافل در سفرها ثابت بوده و انسان می تواند آنها را در هنگام سفر بخواند.

معظم له در رابطه با حکم شرعی شرط بندی فرمودند : شرط بندی اگر به معنای رِهان باشد و در آن شرطِ پرداخت پول در صورت برد و باخت شده باشد، حکم قمار را دارد و حرام است.

ایشان در ادامه فرمودند : رهان نوعی شرط است که قاعده ی «المؤمنون عند شروطهم» را تخصیص زده است، چرا که طبق این قاعده، هر شرطی، چه مقید در عقد لازم، و چه اعم از عقد لازم و عقد جایز باشد، معتبر است مگر آن که رِهان باشد.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : هر گونه شرطی که از آن مفهوم رِهان برداشت شود جایز نیست اما اگر معنای رهان از آن برداشت نمی شود، شامل قاعده ی «المؤمنون عند شروطهم» می شود.

معظم له با اشاره به برخی از روایات فرمودند : فقط شرط بندی  در برخی از مسابقه ها جایز است و هر چه غير از این ها باشد، قمار و حرام است.

ایشان با تفاوت قائل شدن بین وعده و شرط فرمودند : اگر مثلا پدری به فرزند خود بگوید در صورت قبول شدن در مدرسه به او جایزه می دهد، این به معنای وعده است و مشهور بین فقها این است که عمل به آن لازم نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : اما اگر از ابتدا پدر نیت داشته که برای فرزندش جایزه نگیرد، از این جهت که دروغ گفته، عمل حرامی مرتکب شده است اما اگر از ابتدا نیت عمل کردن داشته و بعدا رای او برگشته، اشکال ندارد.

معظم له در رابطه با حکم قمار در مورد برخی از چیزها فرمودند : ما دو دلیل در رابطه با حرمت قمار داریم ، که یک دلیل مربوط به بعضی از قمارهای خاص مانند اربعة عشر می باشد که فقها صراحتا در مورد حرمت آنها نظر داده اند ، و یک دلیل عام وجود دارد که قمار حرام است که این دلیلِ مطلق است ، لذا هر چیز جدیدی درست شد که با آن قمار صورت می گیرد ، حکم قمار در مورد آن جاری شده و حرام است.

ایشان در ادامه فرمودند : اما اگر غالبا با چیزی قمار صورت نمی گیرد ، ولو گاهی با آن قمار انجام می دهند ، آن چیز ، آلت قمار محسوب نمی شود و حکم قمار در مورد آن جاری نشده و حرام نیست.

ایشان در رابطه با حکم آلات و ابزار جدید فرمودند : اگر آن چیز مصداق یکی از محرمات نباشد ، اشکال ندارد ، چرا که بر اساس اصل حلّیت ، هر چیزی حلال است ، مگر دلیلی بر حرمت آن وجود داشته باشد ، لذا اگر با آن چیز قمار صورت می گیرد ، حکم حرمت بر آن جاری می شود ، و قمار محسوب می شود ، اما اگر با آن چیز قمار صورت نمی گیرد ، و یا عنوان ثانوی بر آن جاری نمی شود ، فی نفسه حرام نمی باشد.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر ملاک بودن عرف در رابطه با قمار دانستن برخی چیزها فرمودند : قاعده این است که عرف هر شهر و منطقه ، برای تشخیص قمار بودن چیزی متفاوت است ، لذا اگر یک شهر ، چیزی را قمار محسوب می کند ، و شهر دیگر ، آن را قمار محسوب نمی کند ، در هر شهر حکم آن متفاوت است ، چون فعلیت در ظهور ، شرط است ، لذا اگر در یک شهر ، چیزی قمار محسوب شد ، فعلیت آن ، در همان شهر است ، و در دیگر شهرها ، فعلیت ندارد ، همانند معدود و موزون و مکیل که در ربا به نظر عرف بستگی دارد.

معظم له در رابطه با تولی و تبری فرمودند : تولی و تبری از فروع اصول دین است ، و اینکه به صورت موارد ده گانه تحت عنوان فروع دین آمده ، به اعتبار آموختن آن به اطفال بوده است ، و گرنه تولی و تبری ، فروع اصول دین است ، چرا که مانند نماز و روزه و حج ، از احکام نیستند ، و در روایات هم این عناوین ده گانه ، به این شکل نیامده است ، که مورد نهم و دهم آن تولی و تبری است ، لذا این شیوه ، توسط علمای گذشته برای تعلیم اطفال ، رایج شده ، البته در رابطه با موضوع ولایت ، در روایت آمده که بُنِيَ اَلْإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ عَلَى اَلصَّلاَةِ وَ اَلزَّكَاةِ وَ اَلصَّوْمِ وَ اَلْحَجِّ وَ اَلْوَلاَيَةِ وَ لَمْ يُنَادَ بِشَيْءٍ كَمَا نُودِيَ بِالْوَلاَيَةِ ، و یا آمده که وما نودي أحد بشيء كما نودي بالولاية و از تولی و تبری اسمی برده نشده ، چرا که تولی و تبری ، عقیده است ، اما نماز و روزه ، احکام هستند.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند: تولی و تبری از اصول دین است، و به تعبیری از فروعِ اصول دین به شمار می‌رود، و جزء فروع فقهی محسوب نمی‌شود، چرا که فروع فقهی دین با اعمال انسان مانند نماز، روزه و حج ارتباط دارد، اما تولی و تبری را برای آموزش به کودکان و به منظور فهم آسان‌تر آن، جزء فروع دین قرار داده اند، و گرنه تولی و تبری از لوازم اصول دین به شمار می‌آید.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: برخی از احکام استحاله، تعقیبات و اعمال مستحب بین نماز مغرب و عشاء، چگونگی خواندن نماز شب، برخی از احکام ربا، حجت بودن قاعده ید، برخی از احکام قمار، دلیل شرعی لزوم تقلید در احکام، شرح عبارت ظَلَمْتُ نَفْسِي در دعای کمیل، و برخی از احکام لقطه و مجهول المالک، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.