آیت الله العظمی شیرازی : ابزار جدیدی که با آنها قمار صورت می گیرد ، حکم قمار در مورد آنها جاری شده و حرام هستند ، اما اگر غالبا با آنها قمار صورت نمی گیرد ، ولو گاهی با آنها قمار انجام می دهند ، آلت قمار محسوب نمی شود و حکم قمار در مورد آنها جاری نشده و حرام نیستند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز شنبه بیست و دوم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم قمار در مورد برخی از چیزها فرمودند : ما دو دلیل در رابطه با حرمت قمار داریم ، که یک دلیل مربوط به بعضی از قمارهای خاص مانند اربعة عشر می باشد که فقها صراحتا در مورد حرمت آنها نظر داده اند ، و یک دلیل عام وجود دارد که قمار حرام است که این دلیلِ مطلق است ، لذا هر چیز جدیدی درست شد که با آن قمار صورت می گیرد ، حکم قمار در مورد آن جاری شده و حرام است.

معظم له در ادامه فرمودند : اما اگر غالبا با چیزی قمار صورت نمی گیرد ، ولو گاهی با آن قمار انجام می دهند ، آن چیز ، آلت قمار محسوب نمی شود و حکم قمار در مورد آن جاری نشده و حرام نیست.

ایشان در رابطه با حکم آلات و ابزار جدید فرمودند : اگر آن چیز مصداق یکی از محرمات نباشد ، اشکال ندارد ، چرا که بر اساس اصل حلّیت ، هر چیزی حلال است ، مگر دلیلی بر حرمت آن وجود داشته باشد ، لذا اگر با آن چیز قمار صورت می گیرد ، حکم حرمت بر آن جاری می شود ، و قمار محسوب می شود ، اما اگر با آن چیز قمار صورت نمی گیرد ، و یا عنوان ثانوی بر آن جاری نمی شود ، فی نفسه حرام نمی باشد.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر ملاک بودن عرف در رابطه با قمار دانستن برخی چیزها فرمودند : قاعده این است که عرف هر شهر و منطقه ، برای تشخیص قمار بودن چیزی متفاوت است ، لذا اگر یک شهر ، چیزی را قمار محسوب می کند ، و شهر دیگر ، آن را قمار محسوب نمی کند ، در هر شهر حکم آن متفاوت است ، چون فعلیت در ظهور ، شرط است ، لذا اگر در یک شهر ، چیزی قمار محسوب شد ، فعلیت آن ، در همان شهر است ، و در دیگر شهرها ، فعلیت ندارد ، همانند معدود و موزون و مکیل که در ربا به نظر عرف بستگی دارد.

معظم له در ادامه فرمودند : ممکن است در شهرهای بزرگی مانند تهران ، عرف مردم پایین شهر و بالای شهر متفاوت باشد ، و دو نوع عرف ، محسوب شود ، چرا که ممکن است در شهرهای بزرگ چندین عرف متفاوت جریان داشته باشد ، چون ملاکِ ظهور ، فعلیت است.

ایشان با اشاره به آیه ۲۹ سوره فصلت : وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ ، و کافران (چون مشاهده عذاب کنند با حسرت و ندامت) گویند: پروردگارا، آن دو گروه از جنّ و انس را که ما را گمراه کردند به ما نشان ده تا آنها را زیر پا بیفکنیم تا پست و ذلیل‌ترین مردم شوند ، فرمودند : در روایات متعدد در تفسیر این آیه شریفه وارد شده ، و علاوه بر آن ، ظاهر آیه هم دلالت بر این نکته دارد که آن دو نفری که ما را گمراه کردند ، چه از انس باشند و چه از جن باشند ، به ما نشان بده ، چون گاهی جن ، انسان و یا جن را گمراه کرده ، و هم چنین گاه انسان ، جن و یا انسان را گمراه نموده است ، که ظاهر آیه ، حجت است ، و تاویل آن هم صحیح است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تکلیف هنگام بروز تعارض در موضوعات فرمودند : هر گاه تعارضی در موضوعات پیش آمد ، اصل در تساقط هر دو مورد است ، یعنی هیچ کدام از دو طرف را نمی توان انتخاب کرد ، و بایستی به عمومات مراجعه کرد ، لذا اگر در موضوعی ، دو نفر از اهل لغت ، یا دو نفر از اهل خبره ، یا دو فقیه دچار اختلاف شدند ، همانند سایر امور ، موجب تساقط می شود ، مثلا اگر انسان به دو طبیب مراجعه می کند که هر کدام نظری داشتند که کاملا با هم در تعارض بود ، قاعده این است که نظر هر دو طبیب را نادیده می گیرد و به طبیب سومی مراجعه می کند.

معظم له در ادامه فرمودند : وقتی انسان دچار بیماری شد ، قطعا برای درمان آن به پزشک مراجعه می کند ، و قطعا به شخصی که به امور پزشکی آشنا نیست ، مراجعه نخواهد نمود ، و در شناخت احادیث شریف هم لازم است که انسان به اهل خبره مراجعه نماید ، و طبق احادیث اهل بیت علیهم السلام ، اهل خبره ، فقها هستند ، چرا که فهم دیگران از حدیث ، کامل نیست ، چون گاهی یک حدیث ، معنای آن صحیح است ، اما معارض دارد ، و شناخت حدیث معارض ، با فقهاست.

ایشان با اشاره به توصیه معصومین علیهم السلام در این زمینه فرمودند : یکی از اصحاب ائمه علیهم السلام ، از ایشان پرسید که وقتی از شما دو حدیث نقل شده که یکی از آنها ما را به چیزی امر ، و دیگری ما را از آن نهی می کند تکلیف ما چیست ؟ ، یعنی در یک امر واحد ، دو نقل از شما صورت گرفته است ، در چنین شرایطی تکلیف ما چیست که حضرت وی را توصیه به مراجعه به فقها و اهل شناخت احادیث فرمودند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : لذا در شرایطی که دو حدیث به اشکال مختلف در رابطه با حکم موضوعی ، نقل شده است ، بایستی به اهل تخصص مراجعه شود ، بنابراین فرد خبیر و متخصص در احادیث ، همانند فرد خبیر و متخصص در امور پزشکی است، و همانگونه که کسی که در زمینه پزشکی ، تحصیل و مطالعه نکرده ، نمی تواند راه معالجه ی بیماری را تشخیص دهد ، و حتی موجب هلاکت و مرگ بیمار می شود ، و در صورتی که قادر بر معالجه بیمار خواهد بود که در این زمینه مطالعه داشته و تخصص لازم را کسب نموده باشد ، برای شناخت احادیث نیز باید به اهل خبره و تخصص در این زمینه یعنی فقها مراجعه نمود.

معظم له با اشاره به آیه ۷ سوره حشر : مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَىٰ فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ، آنچه را که خدا از اموال کافران دیار به رسول خود غنیمت داد آن متعلق به خدا و رسول و (ائمه) خویشاوندان رسول و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان (ایشان) است. این حکم برای آن است که غنایم، دولت توانگران را نیفزاید (بلکه به مبلغان دین و فقیران اسلام تخصیص یابد) و شما آنچه رسول حق دستور دهد (و منع یا عطا کند) بگیرید و هر چه نهی کند واگذارید و از خدا بترسید که عقاب خدا بسیار سخت است ، فرمودند : قرآن کلام خداست ، و خود ، حجت است ، همانگونه که در این آیه شریفه به آن تاکید فرموده است.

ایشان در ادامه فرمودند : بر اساس فرموده قرآن ، کلام رسول خدا نیز حجت است ، و رسول خدا صلی الله علیه و آله هم فرمودند : كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیتِی ، یعنی هر آنچه که از عترت طاهره هم به ما رسیده ، حجت است ، لذا قرآن کریم ، کلام رسول خدا و کلام عترت طاهره ، حجت هستند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۵۹ سوره نساء : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا ، ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید، پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید. این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود ، تاکید فرمودند : عترت طاهره ، اولو الامر را بقیه ی معصومین علیهم السلام تفسیر نموده اند.

معظم له در ادامه فرمودند : تمامی احکام اسلام لازم است که یا از قرآن کریم و یا از ۱۴ معصوم علیهم السلام صادر شده باشد ، لذا اگر نسبت صدور به معصومین علیهم السلام ، نسبت صحیحی باشد ، مثلا نهی از کاری صورت گرفته باشد که دلالت بر کراهت و نه حرمت دارد ، و یا امر به کاری صورت گرفته که دلالت بر استحباب دارد و نه وجوب و الزام دارد ، انسان در انجام و یا ترک آن مخیر است.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند که ارشاد کلمه ای است که توسط فقها مورد استفاده قرار گرفته است ، و به معنای حکم عقلی است ، مثلا اگر کسی ملتفت است که کلام شارع ، ارشاد برای حکم عقلی است ، مثلا شارع فرموده : وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا ، یعنی این کار حرامی است ، و حکم به ترک آن شده است و ارشاد نیست ، اما اگر کسی به شما گفت که مثلا اگر از شهر خودت به شهر دیگری بروی که در آنجا کار حرامی انجام بدهی ، این رفتن ، حرام عقلی است ، و عقل می گوید که مقدمه ی حرام ، حرام است ، ولو فعل رفتن ، فی نفسه حرام نیست.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین فرمودند : لذا اگر کسی از این شهر به شهر دیگری رفت ، و فعل حرامی مرتکب شد ، اگر کسی به حکم عقلی ملتفت است ، و حکم عقلی هم در سلسله علل و نه در سلسله معلول قرار می گیرد و شارع امر یا نهی از چیزی نکرده که عقل بگوید از مولایت اطاعت کن ، اگر فردی در سلسله علل به این موضوع التفات دارد ، فقها نام آن را ارشاد گذاشته اند.

معظم له با اشاره به آیه ۶ سوره مائده : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ ، ای اهل ایمان، چون خواهید برای نماز برخیزید صورت و دستها را تا مرفق (آرنج) بشویید ، فرمودند : حرف الی به معنای انتها است اما در این آیه ی شریفه ، غایت مغسول ، مراد بوده نه غایت غَسل ، یعنی انتهای دست مدنظر است ، نه انتهای فعل شستن ، یعنی دستی را که انتهای آن ، مرفق است ، را بشویید ، اما در این آیه ی شریفه ، در رابطه با کیفیت و چگونگی شستن ، مطلبی نیامده است .

ایشان با تاکید بر فرمایش پیامبر گرامی اسلام که فرمودند : کتاب الله و عترتی اهل بیتی ، فرمودند : عترت فرموده اند که از مرفق به پایین بایستی شسته شود ، اما عامه ، همان گونه که با ما در مسائل دیگری هم اختلاف دارند ، در اینجا نیز اختلاف نظر دارند.

آیت الله العظمی شیرازی تاکید فرمودند : اگر فقط ما و قرآن بودیم ، در قرآن نیامده که از مرفق تا انگشتان و یا از انگشتان تا مرفق ، بایستی شسته شود ، اما در روایات خاصه ، کیفیت شستن ، توضیح داده شده است.

معظم له در ادامه فرمودند : چرا که قرآن کریم قله ی بلاغت است ، لذا از این نوع کنایات و مجازات که این آیه ، یک نمونه ی آن است ، فراوان در قرآن وجود دارد.

ایشان در رابطه با حکم مصرف و فروش مواد مخدر فرمودند : در اعتیاد و چه غیراعتیاد ، مصرف آن به دلیل گسترده شدن آن در جامعه ، که در نتیجه باعث فساد محض می شود و به ویژه جوانان را مبتلا به آن خواهد کرد ، جائز نیست ، و اگر هم در مواردی فتوا به جواز آن داده شده ، از باب عنوان ثانوی بوده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : مرحوم شیخ انصاری در اول کتاب مکاسب محرمه با استناد به روایتی : از عبارت وكل شئ يجيئ منها الفساد محضا و هر چیزی که پیامد آن ، فساد محض در جامعه و مردم و خانواده ها باشد ، و چنانچه این قاعده در مورد هر چیزی جاری شود ، استفاده کرده است و نظر ایشان هم این است که هم استفاده و هم خرید و فروش چنین مواردی جایز نیست ، اما در گذشته که بیشتر استفاده دارویی از برخی از این گونه مواد می شد ، در برخی از عطاری ها ، عَرضه ی آن ها برای درمان برخی از بیماری ها متعارف بود ، اما اگر استفاده از آن ها موجب فساد محض در جامعه شود ، جایز نیست.

معظم له در رابطه با جواز استفاده از مواد مخدر فرمودند : مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی در رساله ی عملیه خود به نام کتاب وسیلة النجاه گفته است که تریاک نوعی از دارو است که اگر به مقدار معالجه از آن استفاده شود ، اشکالی ندارد ، و در گذشته هم وقتی اطفال را معاینه می کردند ، و متوجه می شدند که دچار گوش درد و یا درد گلو شده ، به مقدار بسیار کم ، مثلا به اندازه نخود و یا نصف آن ، برای تسکین درد ، به عنوان نوعی از مسکن ، از آن استفاده می کردند ، لذا استفاده از تریاک به این مقدار ، و به منظور معالجه بلااشکال است ، و برخی از فقها نیز به آن فتوا داده اند.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند : اما آنچه که امروز در دنیا به عنوان معاملات انواع مواد مخدر ، از جمله حشیش و تریاک و مانند آن رایج شده است ، موجب ایجاد فساد در جامعه می شود ، در چنین صورتی ، خرید و فروش و مصرف آن جایز نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با لزوم هدایت و ارشاد افراد ناآگاه و جاهل فرمودند : هدایت و ارشاد افراد ناآگاه و جاهل ، واجب کفایی بر همه ی مومنان است ، و هر کس به اندازه ی توان و استطاعت خود ، لازم است در این زمینه تلاش کند.

معظم له در ادامه فرمودند : انسان لازم است در این زمینه برای هدایت این گونه افراد ، تمام تلاش خود را به کار بندد ، و قطعا در این صورت به تدریج ، تلاش های انسان ، موثر واقع شده و موجب هدایت آن افراد می گردد ، لذا رها کردن و واگذاشتن این افراد ، به حال خود ، امر مطلوبی نیست.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : هدایت انسان های ناآگاه واجب کفایی است ، و چگونگی هدایت آنان نیز بستگی به شرایط ایشان دارد ، گاه لازم است این اقدام به سرعت صورت پذیرد ، و بعضا لازم است که به آرامی و با تدریج و صبر و حوصله ، نسبت به هدایت آنان ، اقدام گردد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم کسانی که به دلیل برخی از رفتارها و اعمال بعضی از مدعیان اسلام ، چه در گذشته و چه در حال ، از اسلام اعلام بیزاری می کنند ، چیست ؟ ، فرمودند : اگر این افراد مقصر باشند ، معذور نیستند ، اما اگر قاصر باشند ، گناه گردن کسانی است که می توانستند این دسته از افراد را ارشاد نمایند ، و ارشاد نکردند.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند : کارهایی که بنی امیه به اسم اسلام انجام دادند ، ولو نام خود را خلیفه رسول خدا نهادند ، و یا کارهایی که بنی عباس به اسم اسلام انجام دادند ولو نام خود را جانشین رسول الله گذاشتند ، هرگز با اسلام سنخیتی نداشته است ، و کسانی که می توانسته اند این دسته از افراد را راهنمایی نمایند و نکردند ، گناه آن ، به گردن این افراد است ، بنابراین افرادی که به دلیل رفتارهای مدعیان اسلام چه در گذشته و چه در حال ، از اسلام بیزار شده اند ، اگر قاصر باشند ، گناه آن به گردن کسانی است که آنها را راهنمایی نکردند ، و اگر مقصر باشند ، به گردن خودشان است ، یعنی متوجه بودند و در عین حال از اسلام اعلام بیزاری نمودند.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : شروط صحت ذبح ، حکم غسلی که بین آن حدثی از انسان سر می زند ، حکم نماز جماعتی که ماموم پس از رکوع اقتدا می کند ، شروط مضاربه شرعی ، حکم دفن اموات در مسجد ، شرح برخی از جزئیات مربوط به داستان هجرت پیامبر و کسانی که همراه ایشان در غار بودند ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.