آیت الله العظمی شیرازی : بنا بر نظر مشهور فقها ، اهل کتاب حکم طهارت ندارند ، اما برای کسانی که با آنان ، به گونه ای محشور هستند که اگر بخواهند از آنان اجتناب کنند ، دچار حرج می شوند ، اجتناب لازم نیست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز شنبه هفدهم جمادی الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در این نشست ، در رابطه با احکام اهل کتاب و تفاوت آنان با مشرکان فرمودند : در قرآن کریم از اهل کتاب تعبیر به مشرک شده است ، همان گونه که در آیه ۶۳ سوره نمل آمده : أَإِلَٰهٌ مَعَ اللَّهِ ۚتَعَالَى اللَّهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ ، آیا با وجود خدای یکتا خدایی هست؟ (هرگز نیست)، خدای متعال بسی برتر و بالاتر است از آنچه (مشرکان جاهل) شریک وی می‌شمرند ، اما در روایات بین احکام اهل کتاب و غیر اهل کتاب فرق گذاشته شده است.

معظم له با اشاره به این که مشرکان ، شامل بت پرستان و ملحدین و امثال این گونه از تفکرها و عقاید می شود ، فرمودند : مشرکان کتاب ندارند و خود آن ها هم ادعایی در این زمینه ندارند ، اما اهل کتاب ، چون کتاب دارند ، اگر چه کتاب آنان تحریف شده ، اما شارع ، بین احکام آنان و احکام مشرکان ، فرق قائل شده است ، چرا که کتابِ اهل کتاب ، به آن دلیل حجت بوده که از جانب خدا آمده ، همان گونه که قرآن نیز از جانب خدا آمده و حجت است ، لذا مشرکان به دو دسته تقسیم شده اند : مشرکانی که غیر از یهود و نصارا و مجوس هستند ، و مشرکانی که یهود و نصارا و مجوس هستند و از آنان به اهل کتاب تعبیر شده است.

ایشان در ادامه فرمودند : ائمه اطهار علیهم السلام نیز میان مشرکان و اهل کتاب ، تفاوت قائل شده اند ، و این مساله در روایات هم ذکر شده است ، لذا ما غیرمسلمانان را به دو دسته ی اهل کتاب و غیر اهل کتاب تقسیم کرده ایم ، و غیر اهل کتاب ، شامل همه ی موارد ، غیر از یهود نصارا و مجوس مانند بت پرستان ، ملحدین و همانند آنان می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم طهارت در رابطه با اهل کتاب فرمودند : این مساله محل اختلاف میان فقها می باشد ، اما مشهور بین فقها این است که اهل کتاب حکم طهارت ندارند ، اگر چه جماعتی از متقدمین و متاخرین حکم به طهارت داده اند ، اما از نظر من این مساله دارای تفصیل است ، و برای کسانی که محشور با اهل کتاب هستند ، یعنی همسر یا مستخدم ، یا شریک در زندگی و کار آنان اهل کتاب است ، به گونه ای که نمی توانند از آنان اجتناب کنند ، به نظر من شامل قاعده ی لاحرج می شوند ، و لازم نیست از آنها اجتناب کنند ، اما این حکم در رابطه با کسانی که شامل قاعده ی لاحرج نمی شوند ، جاری نمی شود.

معظم له در ادامه فرمودند : چون مشهور فقها ، عمل به عدم طهارت اهل کتاب کرده اند ، لذا حکم عدم طهارت در مورد آنان جاری می شود ، اما ورود آنان به مسجد جایز نیست ، و حتی فقهایی که که گفته اند اجتناب از آنان لازم نیست ، این بدان معنا نیست که پاک هستند ، و نگفته اند که می توانند داخل مسجد بروند.

ایشان در رابطه با حجیت روایات معصومین علیهم السلام فرمودند : از نظر حجیت ، آنچه که در قرآن کریم آمده و آنچه که از پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله به طریق معتبر وارد شده ، و آنچه که از عترت طاهره به طریق معتبر وارد شده ، از نظر حجیت ، یکسان است ، همان گونه که در آیه ۷ سوره حشر آمده : وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ ، و شما آنچه رسول حق دستور دهد (و منع یا عطا کند) بگیرید و هر چه نهی کند واگذارید و از خدا بترسید که عقاب خدا بسیار سخت است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : ظاهر روایات برای ما حجت است ، کتاب الله و عترتی اهل بیتی ، و قرآن بدون ضمیمه شدن روایات کافی نیست ، و گرنه قرآن راجع به نماز صبح تنها دو کلمه فرموده : وَقُرْآنَ الْفَجْرِ ، لذا به ظاهر این آیه نمی توان اکتفا کرد ، و این که انجام این فریضه چگونه باید باشد ، آیا باید چند آیه خوانده شود ؟ ، باید از منبع دیگری به دست آید ، اما در روایات توضیح داده شده که وَقُرْآنَ الْفَجْرِ ، یعنی دو رکعت نماز که با الله اکبر آغاز می شود و پس از آن حمد و سوره و رکوع و دو سجده و در رکعت دوم هم ، تکرار می شود ، لذا وقتی در روایات این گونه گفته شد ، در حجیت ، همانند قرآن است ، اما اگر روایت نبود ظاهر قرآن حجت است و آن را قبول می کنیم.

معظم له در رابطه با حکم قاعده تجاوز در هنگام خواندن قنوت فرمودند : قنوت مستحب است ، اما غالب فقها فرموده اند که بین مستحب و واجب تفاوتی نیست ، و لذا شامل این قاعده و روایت : کُلُّ مَا شَکَکْتَ فِیهِ مِمَّا قَدْ مَضَى فَامْضِهِ کَمَا هُوَ ، در هر کاری را که انجام داده‌ای، شک کردی، به آن شک اعتنا نکن و همان‌طور که انجام داده‌ای با آن برخورد کن ، می شود ، و مشهور بین فقها هم این است که در هر جایی انسان شک کرد ، چه آن عمل مستحب و چه واجب باشد ، اگر بعد از اتمام کل آن عمل است ، قاعده فراغ ، و اگر بعد از جزئی از آن عمل است ، شامل قاعده ی تجاوز می شود ، و این مطلب کلی است که در همه موارد جاری می شود.

ایشان در ادامه فرمودند : قاعده ی فراغ این است که انسان پس از اتمام نماز شک کند وضو گرفته یا شک کند که دو رکعت یا چهار رکعت خوانده ، اما قاعده تجاوز داخل عمل مرکب ارتباطی مانند نماز است ، و اگر در جزء مستحب مانند قنوت ، انسان شک کرد که جزء قبلی را انجام داده یا نه ، مثلا حمد و سوره را خوانده یا نه، میرزای نایینی به این مساله اشکال کرده ، اما غالب فقها اشکال نکرده اند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با جایگاه جن ها و شیاطین در آخرت فرمودند : خدای متعال ، برای نتیجه ی اعمال مخلوقات ، سه جا درست کرده است ، یک جا که اسمش بهشت است ، و صالحان و خوبان بشر به آنجا می روند ، جای دیگر جهنم است که جای عذاب ، چه برای بشر و چه شیاطین و چه جن ها می باشد ، اما جای سومی به نام اعراف ، برای صالحان جن قرار داده است ، اعراف جایی است که در آن جا نعمت است ، و جن ها در آخرت از بشر جدا هستند ، چرا که بشر خوب را به بهشت می برند ، اما جن خوب را به اعراف می برند ، و در این زمینه روایت خاصه وجود دارد.

معظم له با اشاره به آیه ۳۳ سوره الرحمن : يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ ، ای گروه جنّ و انس، اگر می‌توانید از اطراف آسمانها و زمین (و از قبضه قدرت الهی) بیرون شوید، بیرون شوید (ولی این خیال محالی است زیرا) هرگز خارج از ملک و سلطنت خدا نتوانید شد ، فرمودند : در احکام ، جنس و انسان ها یکسان هستند ، و واجبات و مستحبات و مکروهات و محرمات و اعمال مباح برای آنان هم وجود دارد.

ایشان در ادامه فرمودند : در ربا دادن تفاوت نمی کند که فرد ربا گیرنده مسلمان یا غیرمسلمان باشد و شامل حرمت می شود ، اما دلیل خاص وجود دارد که از غیرمسلمان می توان ربا گرفت ، یعنی انسان به او پولی بدهد و از وی سود بگیرد ، اما جایز نیست که از کافر وام گرفته شود و بعد با اضافه به او پس داده شود ، البته این مساله میان فقها به دلیل برخی از روایات ، محل اختلاف است ، اما آن چه که اجماع است و همه فقها قبول دارند ، در مورد کافر حربی و هنگام حرب است ، که ربا گرفتن از آن ها اشکال ندارد ، اما جماعتی از فقها گفته اند و من هم نظرم همین است که لازم نیست کافر ، حربی و وقت حرب باشد ، حتی در مورد کافری که چه در کشورهای اسلامی و چه کشورهای غیراسلامی است و جنگی هم با آنان برقرار نیست ، می توان پول قرض داد و ربا گرفت و اشکالی در آن وجود ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به مالکیت برخی از بانک ها در کشورهای اسلامی ، فرمودند : در کشورهای اسلامی ، غالبا برای بانک ها ، مالکیت وجود ندارد ، یا به تعبیری مجهول المالک هستند ، و افرادی نظیر وزیر ، استاندار ، نماینده ، وکیل مالک آن ها نیستند ، بلکه مدیر و اداره کننده هستند ، لذا از این باب ، و نه بحث ربا ، گرفتن وام از این گونه بانک ها ، نیاز به اجازه حاکم شرع و فقیه جامع الشرایط دارد ، و گرنه وام گرفتن از این چنین بانک هایی جایز نیست ، اما در کشورهای غیراسلامی ، چون توافق هایی بین آنها و کشورهای اسلامی وجود دارد ، و در نتیجه معاهد یا مستامن و ذمی هستند ، به جز محارب که استثنا می باشد ، در سایر موارد ، معامله با آن ها صحیح است ، چه مسلمانان با آن ها معامله کنند و چه آنها با یکدیگر.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : بررسی اعتبار کتاب سُلیم بن قیس ، معنای صلوة وُسطی ، حکم بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ در ابتدای آیات قرآن ، معنای عبارت قرض دادن به خدا ، معنای عمل مباح ، و تفسیر آیه ی خمس ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.