آیت الله العظمی شیرازی : طُرُق طاعت و معصیت ، عُقلایی است ، مگر شارع خودش ، تضییق یا توسعه داده باشد ، مانند باب قیاس که اگر چه عُقلایی است ، اما شارع نهی فرموده است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز پنجشنبه نوزدهم ربیع الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست فرمودند : طُرُق طاعت و معصیت ، عُقلایی است ، مگر آن که شارع ، خودش تضییق یا توسعه داده باشد ، و چنانچه تضییق یا توسعه نداده باشد ، خلاف حکمت است که چیزی را اراده کرده باشد که خلاف ظاهر است ، و باید همان ظاهر را اراده کرده باشد ، مثلا اگر شخص حکیمی به عبد خودش گفت که نان بخرد ، باید آنچه که از کلمه ی نان فهمیده می شود ، همان را باید اراده کرده باشد ، اگر اراده اش از نان ، چیز دیگری است ، باید بگوید ، و گرنه خلاف حکمت است ، لذا تمام آن چیزهایی که از طرق طاعت و معصیت ، کشف می شود که شخصی مطیع یا عاصی است ، عُقلایی است.

معظم له در ادامه فرمودند : شارع در باب قیاس اگر چه عُقلایی است ، نهی فرموده است ، لذا ما از آن دست برمی داریم ، و در باب قولِ عدلِ واحد ، بنا بر فرمایش عده ای از فقها ، که من هم برداشتم همین است ، گفته شده که قولِ عدلِ واحد ، حجت است ، با این که عدل واحد ، احتمال دارد به خاطر مصالحی که مجوز دارد ، دروغ بگوید یا اشتباه کند.

ایشان در ادامه با تفاوت قائل شدن میان قیاس و منصوص العلّه فرمودند : اگر چیزی منصوص العلّه باشد ، قیاس نیست ، چرا که قیاس به آن معناست که از یک جزئی برای جزئی دیگری استفاده کنید ، بدون آن که در دلیل ، علّیت وجود داشته باشد ، که از این علت ، کشف یک کبرای کلّیه بشود ، و از آن کبرای کلّیه ، برای جزئی دیگری استفاده شود ، اما منصوص العلّه قیاس نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه با تفاوت قائل شدن میان قیاس شرعی و قیاس علم منطق فرمودند : قیاس شرعی غیر از قیاس علم منطق است ، قیاس، استقراء و تمثیل ، از انواع حجت در علم منطق هستند ، که در آن ظهور وجود دارد ، اما قیاس در شرع بدان معناستت که شارع چیزی گفته است که علت آن معلوم نیست ، و ما از آن علت ، کشف حکم کلی بکنیم ، و بعد از این جزئی ، برای جزئی دیگر همان حکم را جاری کنیم ، اما این دلیل نیست ، اما اگر علت ذکر شد ، برای کبرای کلّیه استفاده می شود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود :

وقت شرعی قضای نماز صبح ، احکام مربوط به خمس معادن ، معنای حُسن و احسان در آیات قرآن ، تفاوت روایات مَعمولٌ با روایات مُعرَضٌ عَنه ، تفاوت محسوس و معقول ، مقداری شرعی رضاء و شیر دادن برای محرم شدن ، حکم نجاست و طهارت بول و مدفوع پرندگان و حیوانات، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

معظم له در رابطه با حقیقت شرعی صلوة فرمودند : نماز حقیقت شرعی دارد ، چرا که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند : صَلوا کما رَأَیتُمُونِی أُصَلی نماز بخوانید همان گونه که من نماز می خوانم ، پس این یک حقیقت شرعیه است.

ایشان در ادامه فرمودند : چرا مردم به این عمل ، نماز گفتند ، چون دیدند که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله این گونه نماز خواندند ، اول الله اکبر گفتند ، بعد سوره ی حمد را خواندند ، بعد سوره ی دیگری خواندند ، سپس به رکوع رفتند و یک بار آن را به جا آوردند ، بعد دو مرتبه سجده به جا آوردند ، لذا این عمل ، تعیّنی نیست بلکه تعیینی است ، چون پیامبر اکرم ، تعیین کردند و فرمودند این گونه که من نماز خواندم ، شما هم نماز بخوانید ، لذا این مساله ، تعیین است.

آیت الله العظمی در بیان معنای تعیین و تعیّن فرمودند : تعیین یعنی در دلیل ، تعیین شده است ، اما تعیّن یعنی در دلیل ، تعیین نشده است ، بلکه ذره ذره و به مرور ، مردم این گونه انجام داده اند ، تعیّن از باب تفعّل و تعیین از باب تفعیل است.

معظم له در رابطه با تفاوت نماز میت و سایر نمازها فرمودند : نماز میت ، همه ی احکام نماز را ندارد و مجازاً به آن ، نماز گفته شده است ، یعنی مَجاز شرعی ، اما حقیقتا لغوی است ، چون صلوة به معنای وصل است ، در نماز میت ، طهارت از حدث شرط نیست ، شروط دیگر مانند طهارت لباس و طهارت بدن شرط نیست ، رکوع و سجود ندارد ، فقط جماعت است ، و باید حدود جماعت در آن حفظ شود تا جماعت صحیح باشد.

ایشان در رابطه با معنای اقتدا در نماز فرمودند : در روایت آمده است : فإذا كبر فكبروا ، وإذا ركع فاركعوا ، وإذا رفع فارفعوا ، وإذا سجد فاسجدوا ، إذا قرأ فأنصتوا ، وإذا صلي جالسًا فصلوا جلوسًا أجمعون ، این معنای اقتداست ، لذا اقتدا در نماز میت اشکال ندارد ، و اقتدا در نماز میت ، مانند اقتدا در نماز ظهر و عصر است اما احکام نماز ظهر و عصر را ندارد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود :

وقت شرعی قضای نماز صبح ، احکام مربوط به خمس معادن ، معنای حُسن و احسان در آیات قرآن ، تفاوت روایات مَعمولٌ با روایات مُعرَضٌ عَنه ، تفاوت محسوس و معقول ، مقداری شرعی رضاع و شیر دادن برای محرم شدن ، حکم نجاست و طهارت بول و مدفوع پرندگان و حیوانات، فلسفه و حکمت امتحانات الهی ، دلیل ارجح بودن روایات اهل بیت نسبت به سایر مصادر در رابطه با کیفیت ولادت رسول خدا ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱:۱۵ دقیقه به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.